Τόσο με τη σκληρή αντιμεταναστευτική πολιτική της όσο και με τη συνεχή διάβρωση των δημοκρατικών θεσμών στην Ουγγαρία η ακροδεξιά κυβέρνηση Όρμπαν προκαλεί τις έντονες επικρίσεις των Βρυξελλών διακινδυνεύοντας και την επιβολή κυρώσεων για την "παραβίαση θεμελιωδών αρχών της Ευρωπαϊκής Ένωσης". Ο σεβασμός των εργασιακών δικαιωμάτων μάλλον δεν περιλαμβάνεται σε αυτές.
Ξαφνικά η χώρα της κεντρικής Ευρώπης προσέλκυσε το ενδιαφέρον των διεθνών ΜΜΕ για κάποιο λόγο εντελώς διαφορετικό από το ανελέητο κυνήγι των μεταναστών, τις επιθέσεις στη Δικαιοσύνη και την ελευθεροτυπία, τον αυταρχισμό και τη φασιστική ρητορική. Δεκάδες χιλιάδες Ούγγροι πραγματοποίησαν τις τελευταίες μέρες διαδοχικές διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για έναν νόμο που επαναφέρει τις εργασιακές σχέσεις στα χρόνια της δουλοπαροικίας και που, διόλου συμπτωματικά, κέρδισε την ονομασία "νόμος της σκλαβιάς".
Για τα ουγγρικά συνδικάτα, το νομοθέτημα αποκαλύπτει πως η κυβέρνηση Όρμπαν είναι αποφασισμένη να μετατρέψει την Ουγγαρία σε χώρα ακόμη πιο φθηνής εργασίας προκειμένου να προσελκύσει νέες επενδύσεις ή να αποφύγει τη φυγή των επιχειρήσεων που ήδη βρίσκονται εκεί. "Στην Ουγγαρία κουβαλάμε το βαρύτερο φορτίο και σε αντάλλαγμα παίρνουμε τους χαμηλότερους μισθούς στην Ευρώπη" τονίζει ο Λάζλο Κόρντας, πρόεδρος της Ουγγρικής Γενικής Συνομοσπονδίας Εργαζομένων.
Πόσο χειρότερα μπορούν να γίνουν τα πράγματα; Ο νέος εργασιακός κώδικας προβλέπει ότι οι επιχειρήσεις θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να αυξήσουν σε 400, από 250, τις ώρες υπερωριακής εργασίας. Και δεν είναι μόνο αυτό. Η αμοιβή για τις υπερωρίες θα καταβάλλεται μέσα σε μια τριετία, με τον αριθμό και τη συχνότητα των δόσεων να ρυθμίζονται χωρίς συλλογικές διαπραγματεύσεις, σε ατομικές συμφωνίες των εργαζομένων με τις επιχειρήσεις.
Σε τρία χρόνια και αν...
Δεν υπάρχει κανένας καταναγκασμός, υποστηρίζει η κυβέρνηση. Οι εργαζόμενοι θα πρέπει να συγκαταθέσουν στις επιπλέον υπερωρίες. Μπορούν όμως πραγματικά να αρνηθούν όταν οι μισθοί βρίσκονται σε τόσο χαμηλό επίπεδο; Και τι περιθώρια διαπραγμάτευσης έχει ένας εργαζόμενος απέναντι σε ολόκληρη επιχείρηση; Εκεί όμως βρίσκεται το κλειδί της επιτυχίας του συγκεκριμένου οικονομικού μοντέλου. Η Ουγγαρία θεωρείται από τους ξένους επενδυτές ως μια χώρα "χαμηλού εργατικού κόστους, καλά εκπαιδευμένου εργατικού δυναμικού και αδύναμων συνδικάτων", όπως σημειώνει η αυστριακή εφημερίδα "Wiener Zeitung".
Όχι αρκετά αδύναμων όπως φαίνεται όμως. Με τον "νόμο της σκλαβιάς" η κυβερνήση Όρμπαν επιχειρεί να σαρώσει ό,τι έχει απομείνει από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Πολλοί συνδικαλιστές εκτιμούν ότι ο νόμος αποτελεί απλώς τον προθάλαμο της επιστροφής στην εξαήμερη εργάσιμη εβδομάδα. Ο υπουργός Εξωτερικών της χώρας, Πέτερ Σιζάρτο το υπονόησε πρόσφατα δηλώνοντας ότι οι επενδυτές χαιρετίζουν παρόμοιες προτάσεις, καθώς εκτιμούν ότι θα αύξαναν σημαντικά την πολυπόθητη ανταγωνιστικότητα.
Ποιοι είναι όμως τελικά αυτοί οι επενδυτές; Στην περίπτωση της Ουγγαρίας δεν χρειάζεται να καταφύγει κανείς σε εικασίες, καθώς έχουν ονόματα και διευθύνσεις. Οι επικριτές του νόμου εκτιμούν ότι "οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες πίεσαν τη Βουδαπέστη να χαλαρώσει τους περιορισμούς στις υπερωρίες" σημειώνει το σχετικό ρεπορτάζ της Deutsche Welle, καταγράφοντας και τη διάψευση του γερμανοουγγρικού Εμπορικού Επιμελητηρίου.
Σχεδόν όλες οι μεγάλες γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες διαθέτουν σήμερα παραγωγικές μονάδες στην Ουγγαρία, με τις Audi, BMW και Opel να κυριαρχούν ανάμεσα τους. Η θέση της Ουγγαρίας στην καρδιά της ευρωπαϊκής ηπείρου, το σχετικά ψηλό επίπεδο βιομηχανικής ανάπτυξης και το προαναφερθέν τρίπτυχο "φθηνά εργατικά χέρια-καλή επαγγελματική κατάρτιση - απορυθμισμένες εργασιακές σχέσεις" μετέτρεψε τη χώρα σε ένα είδος Ελντοράντο για τις ευρωπαϊκές βιομηχανίες τη δεκαετία του '90.
Τα χρόνια των παχιών αγελάδων και του αβίαστου κέρδους όμως πέρασαν και οι αυτοκινητοβιομηχανίες πληρώνουν σήμερα το τίμημα του μοντέλου που και οι ίδιες βοήθησαν να επιβληθεί. Οι μισθοί στην Ουγγαρία παραμένουν για χρόνια καθηλωμένοι σε τόσο χαμηλά επίπεδα ώστε οι κάτοικοι της χώρας να μεταναστεύουν -να "εισβάλουν" σύμφωνα με την ορολογία του Όρμπαν- σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Εκτιμάται πως περισσότεροι από 600.000 Ούγγροι έχουν εγκαταλείψει τη χώρα την τελευταία οκταετία.
Από την άλλη, η συνεχής υποβάθμιση της δημόσιας εκπαίδευσης οδήγησε τελικά στο στράγγιγμα του πάλαι ποτέ καλά καταρτισμένου εργατικού δυναμικού, με αποτέλεσμα οι αυτοκινητοβιομηχανίες να αντιμετωπίζουν όλο και μεγαλύτερες δυσκολίες να βρουν τους κατάλληλους εργάτες. Η λύση που βρήκαν μοιάζει βγαλμένη από τα βασικά εγχειρίδια του νεοφιλελευθερισμού. Γιατί να προσλάβεις νέους εργάτες χάνοντας πολύτιμο χρόνο και χρήμα για να τους εκπαιδεύσεις όταν μπορείς να "στίψεις" αυτούς που ήδη έχεις; Εξ ου η επέκταση των υπερωριών και η παραπομπή των πληρωμών τους στο αδιευκρίνιστο μέλλον.
"Απώλειες πολέμου" σε Ουγγαρία και Γαλλία
Πολλοί από τους διαδηλωτές που πλημμύρισαν τους δρόμους της Βουδαπέστης την προηγούμενη εβδομάδα φορούσαν κίτρινα γιλέκα, πιθανόν σε ένδειξη αλληλεγγύης για τις συνεχιζόμενες κοινωνικές διαμαρτυρίες στη Γαλλία. Υπάρχει όμως μια κοινή συνισταμένη στις δύο περιπτώσεις και αυτή δεν είναι άλλη από τον ρόλο των μεγάλων ευρωπαϊκών αυτοκινητοβιομηχανιών.
Στη Γαλλία, οι διαμαρτυρίες ξεκίνησαν από τις αντιδράσεις των οδηγών της υπαίθρου στην επιβολή ειδικού φόρου στα καύσιμα ντίζελ. Ο φόρος είχε μεν οικολογικό προφίλ, αλλά η ουσία βρισκόταν αλλού. Με τις ευλογίες των αυτοκινητοβιομηχανιών, η κυβέρνηση Μακρόν φόρτωνε στους καταναλωτές το κόστος για την προδιαγεγραμμένη εγκατάλειψη των αυτοκινήτων με κινητήρες ντίζελ νέας γενιάς. Αυτοκινήτων που διαφημίζονταν όλα τα τελευταία χρόνια ως πιο φιλικά προς το περιβάλλον και πλημμύρισαν την αγορά για να αποδειχτούν τελικά ακόμη πιο ρυπογόνα.
Κάπως έτσι γεννήθηκε και το πιο ενδεικτικό ίσως σύνθημα των "Κίτρινων Γιλέκων": "Εκτός από το τέλος του κόσμου, υπάρχει και το τέλος του μήνα". Στην Ουγγαρία του Όρμπαν το τέλος του μήνα έρχεται ακόμη πιο δύσκολα για τους εργαζόμενους. Είναι αυτοί που καλούνται πλέον να καλύψουν όχι μόνο τις απώλειες των αυτοκινητοβιομηχανιών από το σκάνδαλο ντίζελγκεϊτ, αλλά και εκείνες που προκαλεί η όξυνση του εμπορικού ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ. Ποιος είπε ότι οι εμπορικοί πόλεμοι δεν έχουν τις δικές τους απώλειες;
