Του Βόλφγκανγκ Μίνχαου
Η πραγματική ηττημένη των ιταλικών εκλογών είναι η Άνγκελα Μέρκελ. Κι αυτό διότι η πολιτική της αποδείχθηκε τις τελευταίες μέρες ότι ήταν το μεγάλο λάθος, που ήταν από την αρχή. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι πολύ σύντομα αυτή η πολιτική θα μας τινάξει όλους στον αέρα.
Ουσιαστικά η πολιτική της Μέρκελ σχεδιάστηκε με στόχο να αντιμετωπίσει μια κι έξω και με μονομερή προσαρμογή την κρίση χρέους και την κρίση ανταγωνιστικότητας των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία θα μείωναν τα χρέη τους με περικοπές στον δημόσιο τομέα, οι μειώσεις των μισθών στο Δημόσιο θα επιδρούσαν στην υπόλοιπη οικονομία. Μ' ένα σμπάρο δυο τρυγόνια. Η ελπίδα ήταν ότι μετά από ένα σύντομο, βάρβαρο σοκ, θα έπεφτε και το χρέος και το εργατικό κόστος. Έξυπνο, ε;
Μπούρδες. Ούτε η οικονομία ούτε η πολιτική λειτουργούν με τον τρόπο που φαντάζονται κάποιοι στη Γερμανία. Οι υπολογισμοί που έκαναν στο Βερολίνο ήταν παιδαριώδεις και δεν έλαβαν καθόλου υπόψη τις επιδράσεις αυτής της πολιτικής στο σύνολο της οικονομίας.
Η Ιταλία είναι βυθισμένη σε μια αυτοτροφοδοτούμενη ύφεση: Οι τράπεζες δεν δίνουν δάνεια, επειδή δεν βλέπουν προοπτικές ανάκαμψης, και η ανάκαμψη δεν έρχεται, επειδή οι τράπεζες δεν δίνουν δάνεια. Οι ιταλικές επιχειρήσεις δανείζονται στο μεταξύ με επιτόκια της τάξης του 10%. Δεν είναι λοιπόν να απορεί κανείς γιατί δεν κάνουν επενδύσεις και γιατί η οικονομία συνεχίζει την κατηφόρα. Επειδή το ΑΕΠ είναι ο παρονομαστής στο κλάσμα του χρέους, το ποσοστό του αυξάνεται όσο μειώνεται η οικονομική επίδοση, ακόμη κι αν σε πραγματικούς αριθμούς το χρέος μειώνεται. Αυτό το λένε και παγίδα χρέους, από την οποία δεν μπορεί να βγει κανείς χωρίς έξωθεν βοήθεια. Είναι σαν κινούμενη άμμος: όσο πιο πολύ προσπαθείς να βγεις χωρίς κράτημα, τόσο πιο βαθιά βουλιάζεις.
Η Ιταλία θα τελειώσει με τη λιτότητα
Τις πολιτικές επιπτώσεις αυτής της παγίδας τις είδαμε ζωντανά στην τηλεόραση αυτές τις μέρες. Ο Μπέπε Γκρίλο και το κίνημά του αναδείχθηκε πρώτο κόμμα - τα μεγαλύτερα ποσοστά των άλλων πήγαν σε συμμαχικές λίστες. Όπως και ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι έδωσε την προεκλογική μάχη ενάντια στο ευρώ και ενάντια στη Μέρκελ και νίκησε. Ό,τι και να γίνει από 'δώ και πέρα, όποια κυβέρνηση κι αν σχηματιστεί, η Ιταλία θα τελειώσει με την πολιτική της λιτότητας. Πολιτικά είναι αδύνατον να τη συνεχίσει. Έτσι, όμως, κλείνει και το δρόμο της προσφυγής στον ευρωπαϊκό μηχανισμό στήριξης, αφού προϋπόθεση για τη δανειακή βοήθεια από τον μηχανισμό είναι περαιτέρω περικοπές. Εάν γινόταν κάτι τέτοιο, στις επόμενες εκλογές το κίνημα των Πέντε Αστέρων του Γκρίλο θα έπαιρνε την απόλυτη πλειοψηφία.
Η πιο τραγική φιγούρα μετά τις εκλογές είναι ο Μάριο Μόντι. Το μεγαλύτερο λάθος του ήταν η απόλυτη υποταγή του στην πολιτική της Μέρκελ. Θα μπορούσε να είχε επιμείνει στη δημιουργία ενός κοινού Ταμείου Απόσβεσης Χρέους, σε μια τραπεζική ένωση, συμπεριλαμβανομένων των παλιών χρεών των τραπεζών. Και θα μπορούσε να είχε απειλήσει ότι στην αντίθετη περίπτωση η Ιταλία θα εγκατέλειπε το ευρώ. Όμως η Μέρκελ ήξερε εξ αρχής ότι ο πρώην επίτροπος, σε αντίθεση με τον Μπερλουσκόνι, δεν θα τραβούσε ποτέ τόσο πολύ το σχοινί. Γι' αυτό και επικράτησε με την τακτική της. Όμως δεν έλυσε έτσι το αρχικό πρόβλημα της κρίσης. Αντιθέτως.
Η οργή του λαού θα φτάσει σύντομα στην Πορτογαλία και την Ισπανία
Οικονομικά ένας τρόπος να αντιληφθεί κανείς το πρόβλημα της Ιταλίας είναι η σύγκριση με τον κανόνα του χρυσού κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Το ευρώ παίζει σήμερα τον ρόλο του κανόνα του χρυσού, τη σταθερή ισοτιμία. Και τότε οι συντηρητικοί οικονομολόγοι υποστήριζαν ότι οι χώρες μέσα στον κανόνα του χρυσού θα προσάρμοζαν την πραγματική οικονομία τους, αντί να προχωρήσουν σε υποτίμηση. Και έκαναν λάθος. Η μόνη διέξοδος από τη Μεγάλη Ύφεση ήταν η εγκατάλειψη του κανόνα του χρυσού. Η Αμερική το έκανε το 1933, η Γαλλία περίμενε μέχρι το 1936 - και το πλήρωσε με καταστροφικές οικονομικές συνέπειες.
Πιστεύω ότι στην Ευρώπη θα ακολουθήσουμε έναν ανάλογο δρόμο. Για να διατηρήσουμε το ευρώ, χρειάζονται μεταφορές πόρων και αμοιβαίες προσαρμογές, για τις οποίες δεν υπάρχουν σήμερα πλειοψηφίες ούτε στον Βορρά ούτε στον Νότο. Η πολιτική της λιτότητας κατέστρεψε και την τελευταία πιθανότητα γι' αυτό. Η οργή του λαού, όπως εκδηλώθηκε στις ιταλικές κάλπες, σύντομα θα φτάσει στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Ακόμη και στη Γαλλία υπάρχουν οι πρώτες ενδείξεις. Οι Έλληνες είναι προς στιγμήν κάπως ναρκωμένοι, αλλά κι εκεί δεν λειτουργεί η στρατηγική της προσαρμογής -πώς να λειτουργήσει μετά από έξι χρόνια ύφεσης.
Αυτό που ενδέχεται να διασώσει πολιτικά τη Μέρκελ στη Γερμανία είναι η ανικανότητα των πολιτικών αντιπάλων της να αποκαλύψουν τα λάθη αυτής της στρατηγικής. Τώρα ξοδεύουν το πολιτικό κεφάλαιό τους στο σχετικά ασήμαντο ζήτημα της δανειακής βοήθειας προς την Κύπρο.
Η απόλυτα αντιδιπλωματική δήλωση του Πέερ Στάινμπρικ για τους δύο Ιταλούς «κλόουν» προσπαθεί να κρύψει ότι το αληθινό του πρόβλημα δεν είναι οι Γκρίλο και Μπερλουσκόνι, αλλά η πολιτική του αντίπαλος. Ο Στάινμπρικ είχε τώρα την ευκαιρία να πάρει τη Μέρκελ στο κυνήγι, να αποκαλύψει την πολιτική της. Αντ' αυτού κάνει τη μία γκάφα μετά την άλλη και στρέφει την προσοχή σε λάθος κατεύθυνση.
Η μόνη μικρή παρηγοριά είναι ότι η Μέρκελ θα αναγκαστεί να τα βγάλει πέρα με την κρίση που η ίδια προκάλεσε. Ο συνδυασμός της δικής της πολιτικής και του ιταλικού εκλογικού αποτελέσματος έχει αυξήσει δραματικά την πιθανότητα της διάλυσης του ευρώ.
