Του Αντριου Χάσει
Τον Σεπτέμβριο του 2012, η σατιρική εφημερίδα Charlie Hebdo, αψηφώντας τις συμβουλές της γαλλικής κυβέρνησης, δημοσίευσε μερικές ακόμη άσεμνες καρικατούρες του Προφήτη Μωάμεθ. Βρισκόμουν στην Τύνιδα εκείνη την εβδομάδα. Οι δρόμοι ήταν γεμάτοι τανκς και στρατιώτες και οι τοίχοι γεμάτοι συνθήματα που καλούσαν σε πόλεμο εναντίον της Δύσης και των εχθρών του Ισλάμ.
Έβριζα από μέσα μου το Charlie Hebdo για τις πεισματάρικες και αχρείαστες προκλήσεις όλα τα τελευταία χρόνια: Το 2006, η εφημερίδα αναδημοσίευσε σκίτσα που κορόιδευαν τον Μωάμεθ τα οποία είχαν πρωτοεμφανισθεί σε μια δανέζικη εφημερίδα. Το 2011, τα γραφεία της εφημερίδας δέχτηκαν επίθεση με μολότοφ μετά την έκδοση ειδικού τεύχους με τον τίτλο "Charia Hebdo", λογοπαίγνιο με τον ισλαμικό νόμο (σαρία).
Όμως, όπως και όλοι οι άλλοι στο Παρίσι όπου ζω, συγκλονίστηκα βαθιά όταν άκουσα ότι 12 άνθρωποι σκοτώθηκαν στα γραφεία του περιοδικού. Μπήκα σε ένα καφέ και όλοι κοιτούσαν την τηλεόραση που έδειχνε σκηνές της σφαγής. "Είναι απλώς ένα ακόμη στάδιο" είπε ο διπλανός μου. "Τίνος;" τον ρώτησα. "Του πολέμου κατά των Αράβων" απάντησε.
Πρέπει να σημειώσουμε ότι το Charlie Hebdo είναι ένας απίθανος στόχος για μια τόσο αδικαιολόγητη βία. Για τους περισσότερους Παριζιάνους σήμερα, το περιοδικό αποτελεί ένα περίεργο απολίθωμα των δεκαετιών του '60 και του '70, που έχει χάσει προ πολλού τη δύναμη να σοκάρει. Μόλις την προηγούμενη ημέρα είχα προσέξει ένα πρόσφατο εξώφυλλο που έδειχνε μια παραμορφωμένη Παναγία να γεννά έναν ακόμη πιο παραμορφωμένο Χριστό. Σήκωσα τους ώμους και συνέχισα τον δρόμο μου αναλογιζόμενος πόσοι λίγοι διάβαζαν πια το περιοδικό, πως είχε μόλις ξεπεράσει τα οικονομικά του προβλήματα και τι μουσειακό κομμάτι που είχε καταντήσει.
Σε ένα βαθμό το γεγονός αυτό αντανακλούν και δύο από τα πιο προβεβλημένα μέλη του που σκοτώθηκαν: οι εξαιρετικοί και δημοφιλέστατοι σκιτσογράφοι Καμπού και Βολίνσκι που ήταν, αντίστοιχα, 76 και 80 χρόνων. Το κυριότερο, ανήκαν στη γενιά του Μάη του '68 -την γενιά που εξεγέρθηκε ενάντια στον αυταρχισμό του Σαρλ ντε Γκολ με μια πίστη στην απεριόριστη ελευθερία, την χωρίς όρια σεξουαλικότητα, τη χρήση ναρκωτικών και, πάνω από όλα, την ελευθερία να χλευάζεις κάθε μορφή ηθικής και θρησκευτικής εξουσίας.
Το ανελέητο κυνηγητό των προκλήσεων από το Charlie Hebdo -"la provoc" στη γαλλική αργκό- ανήκει σε μια ιδιαίτερα παρισινή παράδοση. Ανατρέχει στα χρόνια πριν τη Γαλλική Επανάσταση, όταν αποκαλείτο "αιχμηρό πνεύμα".
Αυτό επίσης που έκανε το Charlie Hebdo, που πρωτοκυκλοφόρησε το 1970, τόσο γαλλικό ήταν ένας μαχητικός και επιθετικός κοσμικός χαρακτήρας. Πρόκειται και πάλι για μια μακρά παράδοση στη γαλλική κουλτούρα - ιστορικά, μια μορφή ελέγχου της εξουσίας της Καθολικής Εκκλησίας. Ο Μάης του '68 ήταν επίσης η εξέγερση του νέου κατά του παλιού και η αντιθρησκευτική σάτιρα αποτελούσε βασικό στοιχείο της εξέγερσης.
Ωστόσο, στη σύγχρονη Γαλλία, οι νεαροί επαναστάτες του '68 αποτελούν εδώ και καιρό κομμάτι του πολιτιστικού κατεστημένου, ακόμη και όταν συνεχίζουν να ασπάζονται τις αριστερές και ελευθεριακές ιδέες της νιότης τους. Το Charlie Hebdo, παρά τον διακηρυγμένο αναρχισμό του, αποτελούσε μέρος του κατεστημένου εδώ και πολύ καιρό.
'Η τουλάχιστον έτσι γίνεται αντιληπτό το περιοδικό στα γαλλικά banlieues - τα αχανή και εξαθλιωμένα προάστια που περιτριγυρίζουν τις μεγάλες γαλλικές πόλεις και που στεγάζουν μεγάλους πληθυσμούς μεταναστών προερχόμενων κυρίως από τις πρώην γαλλικές αποικίες στη Μέση Ανατολή, την Αφρική και την Ασία.
Αυτό που στο κέντρο του Παρισιού γίνεται δεκτό σαν πρόκληση στην εξουσία -θρησκευτική ή πολιτική- θεωρείται στα προάστια ως δείγμα της αλαζονείας μιας εξουσίας που χλευάζει ό,τι της αρέσει, συμπεριλαμβανομένων και θρησκευτικών πεποιθήσεων, του μοναδικού ίσως μέρους της προσωπικής ταυτότητας που δεν έχει ακόμη συντριβεί ή απορροφηθεί από το κύριο ρεύμα της γαλλικής κοινωνίας.
Τις σφαίρες, την προηγούμενη Τετάρτη, δέχτηκε μια γενιά που πίστευε πάνω από όλα στην ελευθερία να λες ό,τι θες σε όποιον θες. Οι Παριζιάνοι υπερηφανεύονται γι' αυτό που αποκαλούν "gouaille," ένα είδος αυθάδικου πνεύματος που βασίζεται στην ελεύθερη σκέψη και την αγάπη για τις προκλήσεις, που πάντα βρίσκεται αντιμέτωπο με την εξουσία. Οι φριχτές δολοφονίες είναι ακριβώς το αντίθετο αυτού του πνεύματος: η ανελέητη σφαγή του παριζιάνικου πνεύματος.
