«Οι σκλάβοι ξεσηκώθηκαν
κι εγώ θα κάνω πίσω;
Το στάχυ ξαναωρίμασε
κι εγώ δεν θα θερίσω;»
«Ημερολόγιο της Κεφαλλονιάς», 19 Ιουνίου 1823
(απόδοση: Δημήτρης Βαβάνης-Ρεντής)
Στις 19 Απριλίου 1824, δηλαδή πριν ακριβώς 190 χρόνια, ο μεγάλος ποιητής και κορυφαίος φιλέλληνας Λόρδος Βύρων άφηνε την τελευταία του πνοή στο πολιορκημένο Μεσολόγγι, θυσιαζόμενος για την ελευθερία μιας πατρίδας που δεν ήταν η δική του. Έντονος και βαθύς υπήρξε ο συγκλονισμός του αγωνιζόμενου ελληνικού λαού καθώς και της προοδευτικής κοινής γνώμης της Ευρώπης. «Μας φάνηκε σαν να μας άρπαξε κάποιος ένα κομμάτι από το μέλλον μας», έγραψε ο μεγάλος Γάλλος ουμανιστής συγγραφέας Βίκτορ Ουγκό.
Στο άγγελμα του θανάτου του Λόρδου Βύρωνα, ο ποιητής του «Ύμνου εις την Ελευθερίαν» Διονύσιος Σολωμός έγραψε έναν δεύτερο ύμνο «Εις τον θάνατον του Λόρδ Μπάυρον», που λέει σε μια από τις 166 στροφές του:
Συχνά εβράχνιασε η μιλιά του
Τραγουδώντας λυπηρά
Πως στον ήλιο αποκάτου
Είναι λίγη η ελευτεριά.
"Δεν υπάρχει άλλος ποιητής" γράφει ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, "που να εσήμανε στην εποχή του, σε ολόκληρη την Ευρώπη, ό,τι εσήμανε ο Μπάιρον».
«Υπήρξε ο ποιητής" -γράφει ο καθηγητής Μ.-Β. Ραΐζης- "που κατέκρινε την αυθαιρεσία και την απανθρωπιά των τυράννων, που καταπίεζαν και ποδοπατούσαν τους αδύναμους συνανθρώπους τους ενώ κολάκευαν ή προσκυνούσαν τους ισχυρούς».
«Ποιητής της επανάστασης» χαρακτηρίζεται ο Μπάιρον από τον επιφανή Βρετανό αριστερό πολιτικό και συγγραφέα Μάικλ Φουτ στο βιβλίο του «Politics of Paradise - Vindication of Byron», ενώ ο Φρίντριχ Ένγκελς γράφει στην εργασία του «Η κατάσταση της εργατικής τάξης στην Αγγλία ότι «η ποίηση του Σέλλεϋ και του Μπάιρον είναι η περισσότερο διαβασμένη από τους εργάτες. Η προφητική ιδιοφυΐα του Σέλλεϋ έχει κατακτήσει τη φαντασία τους, ενώ ο Μπάιρον προσελκύει τη συμπάθειά τους με την αισθησιακή του φλόγα και την αιχμηρότητα της σάτιράς του κατά της υπάρχουσας κοινωνικής τάξης».
Ο Λόρδος Βύρων είχε φτάσει στο Μεσολόγγι αρχές του 1824, προερχόμενος από την Κεφαλλονιά και νωρίτερα από την Ιταλία, όπου είχε δράσει επί έξι χρόνια μέσα από το επαναστατικό κίνημα των Καρμπονάρων.
Ερχόμενος να πολεμήσει για την ελευθερία της Ελλάδας, ο μεγάλος ποιητής ανησυχούσε έντονα για τις έριδες και τις συγκρούσεις ανάμεσα στα διάφορα κέντρα της Επανάστασης.
Ειδικότερα, πριν φύγει για το Μεσολόγγι, έγραφε στο ημερολόγιο του: «Καθώς ήρθα εδώ για να υποστηρίξω όχι μια φατρία, αλλά ένα έθνος και για να συνεργαστώ με τίμιους ανθρώπους και όχι με κερδοσκόπους ή καταχραστές (κατηγορίες που ανταλλάσσονται καθημερινά ανάμεσα στους Έλληνες), θα χρειαστεί πολύ περίσκεψη για ν' αποφύγω τη μομφή ότι μεροληπτώ και αντιλαμβάνομαι ότι αυτό θα είναι πολύ δύσκολο, γιατί έχω ήδη λάβει προσκλήσεις από περισσότερα του ενός από τα αλληλοσπαρασσόμενα κόμματα, πάντα με τη δικαιολογία ότι αυτοί είναι οι γνήσιοι εκπρόσωποι του έθνους».
Ζητείται ένας σύγχρονος φιλελληνισμός
Ο Σύνδεσμος «Μπάιρον» είναι ευτυχής για το γεγονός ότι η ημέρα θανάτου του μεγάλου ποιητή και κορυφαίου φιλέλληνα έχει οριστεί επισήμως «Ημέρα Φιλελληνισμού και Διεθνούς Αλληλεγγύης» (Προεδρικό Διάταγμα 130/2008), ύστερα από προσπάθειες πολλών ετών.
Την ευθύνη των σχετικών εκδηλώσεων έχουν οι αιρετές Περιφέρειες της χώρας μας, οι οποίες καλούνται φέτος (λόγω του Πάσχα) να τις πραγματοποιήσουν την Κυριακή 4 Μαΐου (στον Δήμο Βύρωνα, Παρασκευή 2 Μαΐου 2014, ώρα 12.00, στην Πλατεία Αγίου Λαζάρου).
Παρ' ότι πέρασαν σχεδόν δύο αιώνες από τον θάνατό του Λόρδου Βύρωνα, τα μηνύματα της ποίησης και των αγώνων του παραμένουν εξαιρετικά επίκαιρα. Γιατί και σήμερα κυριαρχεί το δίκαιο των ισχυρών, οι ανισότητες διευρύνονται και τα ανθρώπινα δικαιώματα συνθλίβονται από τις νεοφιλελεύθερες βαρβαρότητες.
Χρειαζόμαστε, λοιπόν, και σήμερα, ως ελληνικός λαός, τη διεθνή αλληλεγγύη, που, για να είναι πραγματική, πρέπει να εμπνέεται από τις ίδιες αρχές που οδήγησαν τον Μπάιρον να αγωνιστεί και να θυσιαστεί δίπλα στους «ελεύθερους πολιορκημένους» του Μεσολογγίου. Θέλουμε τον Μπάιρον «μπροστάρη» και στον αγώνα για τη διεκδίκηση των Γλυπτών του Παρθενώνα.
Μπορεί να αναπτυχθεί και πάλι ένας σύγχρονος φιλελληνισμός, στον βαθμό που τα εθνικά μας θέματα θα συνδέονται σταθερά με παναθρώπινες αξίες καθώς και με τη διεκδίκηση μιας νέας, πιο δίκαιης, ειρηνικής και αλληλέγγυας διεθνούς τάξης. Στη βάση αυτή καθοριστικό ρόλο καλείται να παίξει ο Ελληνισμός της διασποράς.
* Ο Πάνος Τριγάζης, δημότης Βύρωνα, είναι πρόεδρος του Συνδέσμου «Μπάιρον» για τον Φιλελληνισμό και τον Πολιτισμό