Τι είναι τελικά η «Αισθηματική αγωγή», το περιώνυμο μυθιστόρημα του Γκιστάβ Φλομπέρ; Οι μελετητές διαφωνούν, δίνοντάς του διάφορους χαρακτηρισμούς, από ρομαντικό δράμα έως κωμωδία, σάτιρα, φάρσα κ.ά., που συγκλίνουν όμως σε ένα κοινό σημείο. Ότι ο συγγραφέας, μέσα από μια φόρμα τυπικού ρομαντικού μυθιστορήματος με θέμα του μια ιστορία ανεκπλήρωτου έρωτα, ειρωνεύεται και σατιρίζει ολόκληρη τη γαλλική λογοτεχνία του 19ου αιώνα, συμπεριλαμβανομένου του μεγάλου Μπαλζάκ.
Κάτι όχι αβάσιμο, δεδομένου ότι η «Αισθηματική αγωγή» είναι μια ιστορία ανεκπλήρωτων ερώτων και άμετρων ατομικών φιλοδοξιών που διαπλέκονται στη ροή του. Αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ακόμη ότι είναι συγχρόνως ένα μυθιστόρημα-ποταμός που «ρέει» σε συγκεκριμένο ιστορικό χρόνο, ανάμεσα στα έτη 1840 και 1851. Όταν τα «απόνερα» της μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης με τις ψευδαισθήσεις της για το τέλος της Ιστορίας συνταράζουν πάλι με την επανάσταση του 1848 την αστική Γαλλία με το δικό της ψευδαισθητικό όραμα για ένα τέλος της Ιστορίας. Η οποία, με τη σειρά της, γέννησε τη βραχύβια παρισινή Κομμούνα του 1870, με τη δική της επίσης ψευδαισθητική προσδοκία του τέλους της Ιστορίας. Ως τη «Δεκάτη ογδόη Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη» (για να θυμηθούμε λίγο και τον είρωνα Μαρξ), που κήρυξε έμπρακτα... το τέλος όλων των ιστορικών και μεσσιανικών αφηγήσεων περί του τέλους της Ιστορίας. Επειδή η πραγματική Ιστορία δεν έχει τέλος, όπως κήρυξαν κάποιοι μεγάλοι ή μικροί προφήτες της. Ούτε από ιστορικές νομοτέλειες γνωρίζει. Πάει όπου θέλει αυτή.
Το μυθιστόρημα του Φλομπέρ είναι ένας καθρέφτης όλων των επαναστάσεων που έγιναν, γίνονται ή θα γίνουν στον αληθινό και μοναδικό μας κόσμο. Μέχρι την τελευταία επανάσταση, που δεν θα τρώει τα παιδιά της αλλά θα τα γεννάει. Άλλη μια ψευδαίσθηση αυτή; Μπορεί. Αλλά, ευτυχώς ή δυστυχώς, ούτε οι ψευδαισθήσεις έχουν τέλος. Αναγεννώνται πάντα από την τέφρα τους.
Το έργο αυτό πεζού λόγου, πολύπτυχο, με δεκάδες χαρακτήρες, είναι εξ αντικειμένου δύσκολο να μεταφερθεί στο θέατρο και αναζητά κατάλληλη φόρμα. Η σκηνοθεσία του Παντελή Φλατσούση, στην καλή μετάφραση του Παναγιώτη Μουλλά, διασκευή του σκηνοθέτη, δραματουργία της Παναγιώτας Κωνσταντινάκου, βρίσκει τη λύση με ένα ευφυές εύρημα. Τοποθετώντας το έργο μέσα σε μια πρόβα για το ανέβασμά του στη σκηνή από μια ομάδα θεάτρου μάλιστα νεανική κατορθώνει να αναστρέψει τη ροή του αφηγηματικού ποταμού. Η επανάσταση παύει να είναι ψευδαίσθηση, αντιθέτως προάγεται η ψευδαίσθηση σε επανάσταση μέσα από την τέχνη ενός ζωντανού θεάτρου που αφυπνίζει τις συνειδήσεις. Όχι νεκρού, που τις αποκοιμίζει. Το λέει και ο Λόρκα σε ένα από τα τελευταία του έργα, όταν μας μιλάει για μια επανάσταση που αντανακλάται κατοπτρικά σε ένα θέατρο.
Με λυμένο το πρόβλημα της φόρμας, όλα τα άλλα έρχονται «φυσικά» και σχεδόν αβίαστα: ύφος, τέμπο, ρυθμοί, ύψος, βάθος, χρώμα, συν η δουλεμένη διδασκαλία των ρόλων - κυρίως αυτό.
Μια συγκροτημένη, ομοιογενής, δεμένη ομάδα προικισμένων ηθοποιών υλοποιεί τη σκηνοθετική σύλληψη του Παντελή Φλατσούση κόντρα στη συνηθισμένη ερμηνεία του έργου ως ηθογραφίας, με το πολιτικό στοιχείο να κυριαρχεί. Ο Χρήστος Διαμαντούδης στον πρωταγωνιστικό ρόλο (Φεντερίκ) δίνει ένα μάθημα εσωτερικότητας, εναλλάσσοντας το πικρό με το εύχαρι. Η εξαιρετική Ντέμπορα Οντόγκ πλάθει την μαντάμ Αρνού κόντρα στην καθιερωμένη εικόνα, ως πάσχουσας συζύγου, με απλότητα, φινέτσα, χάρη. Ο Γιώργος Κριθάρης (κύριος Αρνού) διαγράφει με σίγουρα εκφραστικά μέσα έναν κτητικό μεγαλοαστό σύζυγο σε όλη τη διαδρομή του, από την άνοδο ως την πτώση. Ο Βαγγέλης Δαούσης (παιδικός φίλος και σύντροφος) είναι ένα εξπρεσιονιστικό «διαμάντι» και η Ηλιάνα Μαυρομάτη (Ροζέτα), η κορυφαία της συντροφιάς, ένα αστέρι αυτόφωτο πρώτου μεγέθους.
Τα σκηνικά-κοστούμια του Κωνσταντίνου Ζαμάνη, επιβάλλονται. Τα video design του Μάριου Γαμπιεράκη και της Χρυσούλας Κοροβέση υποβάλλουν. Η επιμέλεια κίνησης και χορογραφία της Θεανούς Ξυδιά «γράφουν» στον χώρο, οι φωτισμοί της Ελίζας Αλεξανδροπούλου και οι ήχοι του Κώστα Μιχόπουλου είναι αναπόσπαστα μέρη της σκηνοθεσίας.