Προσλαμβάνοντας την τρέχουσα ως την πλέον ενδιαφέρουσα φάση της σύγχρονης Ιστορίας μετά τη λήξη του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου και την κατάρρευση του λεγόμενου «ανατολικού μπλοκ», διαπιστώνουμε παραλλήλως την ενίσχυση της αίσθησης ότι ο μουσικός «κόσμος» του Dmitri Shostakovich (1906-1975) αποδεικνύεται τόσο προφητικός και επίκαιρος όσο ίσως μόνο εκείνος του Gustav Mahler είχε παλαιότερα υπάρξει. Αφορμή για την ενδεχομένως αυτονόητη εκτίμησή μας παρέχει η προσονομασία του 2025 ως «έτους Σοστακόβιτς» λόγω της συμπληρώσεως, στις 9 του ερχόμενου Αυγούστου, μισού αιώνα από την εκδημία του μεγάλου συνθέτη. Ο σαρκασμός, η πικρία, η εσωστρεφής θλίψη που η μουσική του Σοστακόβιτς τόσο πανίσχυρα όσο και (συχνά) υποτονικά εκφράζει αναζητούν ακόμη το ανάλογό τους στην αποτύπωση της αναδυόμενης, νεο-πρωτόγονης οικουμενικής πραγματικότητας, όπου οι τεχνολογικοί θρίαμβοι αποδεικνύονται τόσο εφιαλτικοί όσο ακριβώς εγγυάται το απροκάλυπτα αποπνευματοποιημένο κοινωνικό πλαίσιο από το οποίο προκύπτουν.
Δύο αφιερώματα
Δύο εκδηλώσεις μουσικής δωματίου, στις 21 και 30 Ιανουαρίου στην αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος», αφιέρωσε στον Σοβιετικό μουσουργό το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στο πλαίσιο του κύκλου «Έλληνες σολίστ». Παρακολουθήσαμε τη δεύτερη, με έργα για διαφορετικές οργανικές διανομές που επωμίσθηκαν με προσωπικό ζήλο και συλλογική μέθεξη οι «έγχορδοι» Γιώργος Μάνδυλας και Βασίλης Σούκας (βιολί), Αντίλοχος Τρανός (βιόλα) και Αστέριος Πούφτης (βιολοντσέλο), μέλη του Κουαρτέτου Εγχόρδων «Αέναον», που εισήγαγε τη συναυλία με το πλέον σύντομο 7ο από τα 15 κουαρτέτα εγχόρδων του Σοστακόβιτς, και η πιανίστα Δανάη Καρά για το 2ο Τρίο και το Κουιντέτο με πιάνο του συνθέτη, που την ολοκλήρωσαν.
O «ιδιωτικός» Σοστακόβιτς
Το ανατριχιαστικά ευσύνοπτο «μαγιάτικο» 7ο κουαρτέτο αποδόθηκε με αξιοθαύμαστη λιτότητα, ως απόσταγμα της αμέσως αναγνωρίσιμης μουσικής ψυχοσύνθεσης του «ιδιωτικού» Σοστακόβιτς, και οι εκλεκτοί μουσικοί διαλέχθηκαν με αξιοσημείωτο βάθος για τη δικαίωσή του. Αλλά και στο 2ο από τα τρίο με πιάνο, πόση μοναξιά στη σχεδόν ικετευτική δήλωση του τσέλου που προετοίμασε την είσοδο του βιολιού και την τελική του πιάνου, εντυπωσιακή διόγκωση ενός αρχικού οργανικού ψιθύρου στο πλαίσιο ανάδειξης της μουσικής πυκνότητας ενός έργου προερχόμενου από το πλέον αγριωπό υποσυνείδητο. Μετά την επιβεβλημένη, νευρωτική ευθυμία του allegro con brio, το πιάνο εισήγαγε με πρέπον βάρος και πένθιμο βηματισμό το χωρίς περιστροφές πονεμένο largo, που κλιμακώνεται σε συλλογική ελεγεία προτού το ίδιο εισάγει ατάκα το ειρωνικό allegretto ακόμη ενός «μακάβριου χορού» καθ’ οδόν προς την ολοκλήρωση του έργου.
Κοινωνία με τον Bach
Το πρόγραμμα έκλεισε με το αναδρομικό στον J.S. Bach Κουιντέτο με πιάνο, το οποίο, διά των πρώτων δύο κινήσεων, «πρελούδιο» και «φούγκα», αποτίνει «φόρο τιμής» στον Κάντορα. Για εμάς, η βαρυσήμαντη αυτή ερμηνεία της ολομέλειας των καλλιτεχνών σηματοδοτείται από την εικόνα του βιολοντσελίστα που, στρέφοντας την κεφαλή πίσω από το κάθισμά του, έμοιασε να ατενίζει, λίγο πριν από την επάνοδο της «μεγάλης χειρονομίας» του πρελούδιου, ένα ιδεατό στερέωμα πέρα από εκείνο της «μικρής» αίθουσας, σαν προσωπική και αντιπροσωπευτική επιβεβαίωση μιας ιδιαίτερης κοινωνίας του ιδίου και των συναδέλφων του με τον Μουσουργό…
