Μετά την πολύ επιτυχημένη «Αντιγόνη» του Ανούιγ, η Μαρία Πρωτόπαππα επιστρέφει στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης σκηνοθετώντας ένα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας δραματουργίας, το τελευταίο έργο του Ισπανού συγγραφέα και ποιητή Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Μια αυταρχική χήρα, μετά τον θάνατο του δεύτερου συζύγου της, επιβάλλει στις πέντε κόρες της οκτώ χρόνια πένθους και εγκλεισμού. Εκείνες απεγνωσμένα αντιδρούν, καθεμία με τον δικό της τρόπο, και με την αφορμή ενός νέου άντρα, ο οποίος για άλλη είναι εραστής, για άλλη μνηστήρας, για άλλη φαντασίωση, η ανάγκη για ζωή φουσκώνει, εκρήγνυται και ο θάνατος ξαναχτυπάει το σπίτι για να το πνίξει σε δεύτερο κύμα πένθους. Το πολύ ιδιαίτερο σε αυτό το ανέβασμα είναι ότι στον πρωταγωνιστικό ρόλο, δηλαδή στον ρόλο της Μπερνάρντα Άλμπα, βρίσκουμε τον Χρήστο Στέργιογλου. Εμείς συναντήσαμε και συνομιλήσαμε με τους πρωταγωνιστές της παράστασης για το έργο, την παράσταση και αυτή τους τη συνάντηση.
Φωτογραφίες: Ρούλα Ρέβη
Μαρία Πρωτόπαππα (ηθοποιός, σκηνοθέτρια)
Μία αλληγορία που επαληθεύεται σε πολλές περιπτώσεις και χρονικότητες
Το άτομο, η οικογένεια και η χώρα ως ομόκεντροι κύκλοι διέπονται από τους ίδιους νόμους λειτουργίας, δηλαδή χρειάζονται όρια, αλλά και προσαρμοστικότητα και αλληλεγγύη στο εσωτερικό τους. Ο Λόρκα με αγάπη και πόνο για την πατρίδα του εξερευνά την προσωπική στάση των ανθρώπων απέναντι στον εαυτό, στη φύση, στον έρωτα, στον θάνατο και στην αδελφοσύνη. Ψάχνει ποια υλικά την τροφοδοτούν και ποια τη διαλύουν. Το μαγικό όχημα του ποιητή είναι οι μεταφορές, η μουσική του χώρου, η ζωγραφική, το φως και η θερμοκρασία! Δανείζεται από την παράδοση της χώρας του, την Ιστορία της Ευρώπης, τη Βίβλο σε ένα ταξίδι συναρπαστικό. Σε μία αλληγορία που επαληθεύεται σε πολλές περιπτώσεις και χρονικότητες. Νιώθω πολύ τυχερή που λίγο τον συνάντησα.
Ευγενία Αποστόλου (ηθοποιός)
Ενα βαθιά πολιτικό και ανθρωπιστικό έργο
Εχουμε την τύχη να καταπιαστούμε με ένα βαθιά πολιτικό και ανθρωπιστικό έργο, γεμάτο συμβολισμούς και ποίηση. Τι συμβαίνει όταν σε ένα σπίτι-σώμα-χώρα-πατρίδα-πλανήτη εκλείπει η φιλευσπλαχνία; Όταν η εξουσία του φόβου, προσπαθώντας να διατηρήσει την υποτιθέμενη ενότητα, στερεί τις ελευθερίες με αποτέλεσμα να οδηγεί στον απόλυτο ατομικισμό; Όταν η αδελφοσύνη καταλήγει σε εμφύλιο; Σαν σύμβολα και όχι σαν χαρακτήρες αντιμετωπίζονται και τα πρόσωπα στην ιστορία αυτή. Ο ρόλος μου μέσα στην αφήγηση είναι η δεύτερη από τις πέντε κόρες, η Magdalena ή Μαγδαληνή, η μόνη που αγαπούσε τον πατέρα και με τον θάνατό του χάνει την ελπίδα, εκείνη που αναγνωρίζει το σκοτεινό κομμάτι που εισβάλλει στο σύστημα με τη μορφή του γητευτή, αναγνωρίζει την αδικία, αναπολεί τη γιορτή και το μοίρασμα που εξοστρακίστηκε από την επιτήδευση και τον καθωσπρεπισμό, αναζητάει τις αιτίες του κακού διατρέχοντας τον χρόνο. Σε αυτές τις συνθήκες εγκλεισμού και επιβολής της σιωπής αναζητάει και φωνάζει την αλήθεια, κραυγάζει μέσα της για ελευθερία, ανεξαρτησία, ισότητα, συλλογικότητα, αλλά δεν βρίσκει τη δύναμη να φτάσει μέχρι την τελική έξοδο, παρά μόνο μέσα από τα μάτια της μικρής αδελφής επανάστασης. Ο δεύτερος ρόλος είναι η Prudencia, ή αλλιώς Σωφροσύνη, Σύνεση, Λογική, που σιγά-σιγά τυφλώνεται, δεν περπατάει, δεν βγαίνει, δεν τρώει, η πλευρά της ηθελημένης Συναίνεσης που αποσύρεται από τη μάχη της ζωής και της διεκδίκησης.
Αννα Καλαϊτζίδου (ηθοποιός)
Η Πόντια έχει βαθιά αγάπη για αυτά τα κορίτσια
Η Πόνθια ή Πόντια ή θαλασσινή είναι ο εξωοικογενειακός παράγοντας του έργου, η σύμβουλος, η «διπλωματία». Δεν λαμβάνει αποφάσεις, υπηρετεί την Μπερνάρντα, αλλά της στρέφει το βλέμμα εκεί που πρέπει προκειμένου να ανακαλύψει ή να φανερώσει αυτά που πραγματικά κρύβει βαθιά και είναι η πραγματική αιτία των συμφορών της οικογένειας (χώρας). Ψύχραιμη για να αντέξει, αλλά και βαθιά συνδεδεμένη με την οικογένεια, προσπαθεί παρακολουθώντας διαρκώς να προτείνει εφικτές λύσεις που θα αποτρέψουν την τραγωδία που φαίνεται να πλησιάζει επικίνδυνα. Έχει βαθιά αγάπη για αυτά τα κορίτσια. Αναγνωρίζει ότι έχουν στερηθεί την ελευθερία τους μεγαλώνοντας και προσπαθεί με κυνικό και ρεαλιστικό τρόπο να τις προετοιμάσει για τη σκληρή πραγματικότητα που θα αντιμετωπίσουν στη συνέχεια της ζωής τους. Είναι γυναίκες και γι’ αυτό θα πρέπει να είναι πολύ καλά προετοιμασμένες για τις δυσκολίες και τη φρίκη που τις περιμένουν.
Ελένη Σπετσιώτη (ηθοποιός)
Για την αλληλεγγύη, για την πίστη στο όνειρο και την ουτοπία
Τους τελευταίους μήνες -και τους επόμενους που θα ακολουθήσουν- οι σκέψεις και το μυαλό μου ορίζονται και οριοθετούνται από το έργο του Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα «Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα». Το ταξίδι αυτό, που μου προσφέρθηκε από τη Μαρία Πρωτόπαππα και την προσέγγισή της στο έργο -δραματουργικά, κειμενικά και παραστασιακά-, με έφερε αντιμέτωπη με θέματα και ζητήματα που με αφορούν, με απασχολούν και με προβληματίζουν ως άτομο αλλά και ως μέρος της κοινωνίας. Η πολυεπίπεδη γραφή του Λόρκα και η πολυσχιδής έμπνευση της σκηνοθέτριάς μου, σε συνδυασμό με το ταλέντο και τη δοτικότητα όλων αυτών των ανθρώπων -ηθοποιών, συντελεστών, συνεργατών- που μαζί επιχειρούμε αυτή την καταβύθιση στην ποίηση, με κάνει να αισθάνομαι λίγο πιο δυνατή μέσα στους δύσκολους καιρούς. Θαρρώ ότι η παράστασή μας θα είναι μια ευκαιρία να μοιραστούμε όλοι όσοι θα βρισκόμαστε μέσα στην αίθουσα του Υπογείου του Θεάτρου Τέχνης, ηθοποιοί και θεατές, σκέψεις και συναισθήματα για οικουμενικά ζητήματα: για την αλληλεγγύη, για τον πόνο, για την πείνα και τη δίψα, για τον πόλεμο, για την πίστη στο όνειρο και την ουτοπία.
Χρήστος Στέργιογλου (ηθοποιός)
Το έργο του Λόρκα είναι ένα ποίημα, μια ελεγεία
Το έργο του Λόρκα είναι ένα ποίημα, μια ελεγεία. Η Μπερνάρντα Άλμπα, η ηρωίδα του Λόρκα, είναι μια μάνα με πέντε κόρες που πρέπει να τις προστατεύσει. Γι’ αυτήν το κοινωνικό φαίνεσθαι είναι πάνω από όλα. Αρνείται τη φύση - αλλά στο τέλος η φύση νικάει. Αυτή είναι η πρώτη ανάγνωση. Σε δεύτερο συμβολικό επίπεδο το σπίτι είναι η Ισπανία, η Μπερνάρντα αναλαμβάνει τη διακυβέρνηση και προσπαθεί με οποιονδήποτε τρόπο να δείξει ότι όλα είναι άψογα, «πεντακάθαρα», υπάρχει η απόλυτη τάξη μέσα στο σπίτι, δηλαδή μέσα στη χώρα, και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Οποιοδήποτε πρόβλημα υπάρχει ή θα υπάρχει δεν πρέπει να βγαίνει προς τα έξω. Δεν πρέπει να ξέρει κανείς τι συμβαίνει μέσα στο σπίτι. Και βέβαια αυτό δεν μπορεί να συνεχιστεί και η αλήθεια κάποια στιγμή ξεσπάει. Έτσι, λοιπόν, η Μπερνάρντα, η χώρα, συνεχίζει να υπάρχει, με απώλειες όμως, έχοντας την επιφανειακή εικόνα ότι όλα είναι καλά, ενώ η πραγματικότητα είναι ακριβώς το ανάποδο.
Κατερίνα Φωτιάδη (ηθοποιός)
Η Μαρτύριο είναι ο τόπος που ξερίζωσαν τα άνθη
Στην παράσταση ερμηνεύω τη Μαρτύριο, μια από τις κόρες της Μπερνάντα Άλμπα. Η Μαρτύριο είναι ο τόπος αυτός που ξερίζωσαν τα άνθη και τα αγριόχορτα μαζί και τον άφησαν ξερό, και γεμάτο ρωγμές. Ένας τόπος ποτισμένος από φόβο για καθετί διαφορετικό και καινούργιο, γιατί έτσι έμαθε να περνά απαρατήρητη για να υπάρχει, για να μην είναι αφορμή, να ζει σιωπηλά... Σαν ένας τραυματίας πολέμου που γύρισε, αλλά στην πραγματικότητα δεν επέστρεψε ποτέ.
Επίσης, ερμηνεύω την υπηρέτρια του σπιτιού, τη φωνή χιλιάδων ανθρώπων που ζουν χωρίς να τους ανήκει τίποτα, βουτηγμένοι στη λάσπη, ψάχνοντας αποφάγια για να δώσουν στα παιδιά τους. «Σε τούτες της δραματικές στιγμές ο καλλιτέχνης οφείλει να γελά και να κλαίει με τον λαό του. Πρέπει να αφήσουμε την ανθοδέσμη με τα κρίνα και να χωθούμε στη λάσπη ως τη μέση, για να βοηθήσουμε όσους ψάχνουν τα κρίνα» Λόρκα.
Χριστίνα Χειλά Φαμέλη (ηθοποιός)
Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη και το τίμημα μεγάλο
H Μπερνάρντα Άλμπα και οι κόρες της ζουν σε έναν κόσμο καταπίεσης και ανελευθερίας. Οι πέντε κόρες ζουν υποχρεωτικά μέσα στο πένθος, το οποίο επί μια οκταετία οφείλουν να κρατήσουν, χάνοντας έτσι τα νιάτα τους. Είναι καταδικασμένες, εκτός από τη μεγάλη κόρη που ετοιμάζεται να παντρευτεί και να φύγει από το σπίτι. Η Αδέλα, η μικρότερη κόρη, ασφυκτιά σε αυτό το πλαίσιο. Η δύναμη της ζωής την οδηγεί στο να μην υπακούσει τη μητέρα της και να σπάσει τα δεσμά που την καταπιέζουν. Θέλει να ξεφύγει από τη μοίρα που έχει οριστεί για εκείνη. Η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη και το τίμημα θα είναι μεγάλο.