Η μαντάμ Σουσού της Αθήνας

Η μαντάμ Σουσού της Αθήνας

Η «Μαντάμ Σουσού» είναι σατιρικό μυθιστόρημα του Δημήτρη Ψαθά. Θέμα του είναι η ξιπασιά της ομώνυμης ηρωίδας, που θέλει να ανέβει κοινωνικά, να εγκαταλείψει τον φτωχικό Μπούθουλα για να εγκατασταθεί στο αριστοκρατικό Κολωνάκι.

Το έργο δημοσιεύθηκε σε αυτοτελή επεισόδια στο περιοδικό Θησαυρός το 1939. Κυκλοφόρησε σε βιβλίο για πρώτη φορά το 1941 και μεταφέρθηκε στο θέατρο (1942), στον κινηματογράφο (1948) και στην τηλεόραση (1972, 1986), πάντα με εξαιρετική εμπορική επιτυχία. Άφησε εποχή η τηλεοπτική πρωταγωνίστρια Άννα Παναγιωτοπούλου.

Η ονομασία Μπούθουλας ή Μπύθουλας αφορούσε μια φτωχή και υποβαθμισμένη γειτονιά του Κολωνού και οφειλόταν στην ομώνυμη μικρή λίμνη με στάσιμα νερά και λάσπες που υπήρχε εκεί και ήταν πηγή ταλαιπωρίας και μόλυνσης.

Η μαντάμ Σουσού ήταν μια φτωχή γυναίκα της Αθήνας, αλλά πολύ ονειροπαρμένη, που είχε κυριευτεί από μεγαλομανία. Ζούσε στον Μπούθουλα με τον ιχθυοπώλη σύζυγό της, τον Παναγιωτάκη. Ωστόσο, πίστευε ότι ξεχώριζε από τον απλό κόσμο, τον λαουτζίκο, όπως τον αποκαλούσε, και ότι ήταν αριστοκράτισσα. Μέχρι που ξαφνικά κληρονόμησε μια περιουσία και μετακόμισε στο Κολωνάκι. Χώρισε, μάλιστα, τον σύζυγο της και άρχισε να ζει τη ζωή που πάντα ονειρευόταν. Απέκτησε ακόμη και οικιακή βοηθό, την οποία αποκαλούσε «υπηρετικόν προσωπικόν» και συχνά έπεφτε θύμα απατεώνων που είχαν στόχο τα λεφτά της.

Είναι χαρακτηριστικό το ότι η κοινωνική άνοδος ορίζεται με ακρίβεια στο μυαλό της μαντάμ Σουσού -αλλά και του ακροατηρίου της- κατ’ αρχάς από τη γειτονιά που κατοικεί. Ακολουθούν το σπίτι, ο τρόπος ζωής, το ντύσιμο, οι ασχολίες, οι τρόποι συμπεριφοράς. Προφανώς η κοινωνική διαστρωμάτωση της παλιάς Αθήνας ήταν πιο ξεκάθαρα μοιρασμένη στις γειτονιές της και η ανισότητα εξόφθαλμη. Εδώ χαμόσπιτα, εκεί αρχοντόσπιτα ή νεοκλασικά και μετά μοντέρνες πολυκατοικίες. Εδώ λασπόνερα, εκεί όμορφες πλατείες και αναψυκτήρια. Εδώ χωματόδρομοι, εκεί ασφαλτοστρωμένες λεωφόροι. Σήμερα οι αντιθέσεις είναι διαφορετικές, αλλά πάντα υπαρκτές.

Υπάρχουν άραγε αντίστοιχες της μαντάμ Σουσού στη σημερινή Αθήνα; Υπάρχουν, αλλά μάλλον σε μορφή ανάλογη με την -ουκ ολίγη- ματαιοδοξία της σημερινής κοινωνίας.