To "Χριστουγεννιάτικο παραμύθι" του Ντίκενς είναι ένα έργο τρομακτικά "σημερινό" (μια κρύπτη με καθρέφτη, όπου το φάντασμα του νεκρού πατέρα εμφανίζεται απειλητικό / ικετευτικό / απαιτητικό), το οποίο ακτινογραφεί την εσωτερική δομή του ψυχικού και πνευματικού τοπίου των συγχρόνων κοινωνιών της Δύσης
Το προηγούμενο σημείωμα ήταν αφιερωμένο στον Άγγλο συγγραφέα Κάρολο Ντίκενς, που εμφανίστηκε στην εκπνοή του ρομαντικού κινήματος και συναποτελεί, μαζί με τον Γάλλο Μπαλζάκ και τον Ρώσο Ντοστογιέφσκι, την τριάδα των μεγάλων του «ρεαλιστικού» μυθιστορήματος. Ωστόσο, σήμερα είμαστε πια σε θέση να διακρίνουμε ότι το έργο του, όπως και των άλλων δύο, υπερβαίνει κατά πολύ το επίπεδο ενός ρεαλιστή συγγραφέα της μορφής και της πλοκής (π.χ. Ζολά), για να ανοιχτεί σε ένα μεγάλο ψυχογραφικό και υπαρξιακό βάθος. Από τον κανόνα αυτό δεν εξαιρείται ούτε η δημοφιλής νουβέλα του «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» («Κάλαντα των Χριστουγέννων» είναι ο αυθεντικός τίτλος), που παρακολουθήσαμε διασκευασμένη για το θέατρο ως μιούζικαλ, στο Διαδίκτυο, με το Εθνικό Θέατρο.
Πράγματι, πρόκειται για ένα έργο τρομακτικά «σημερινό» (μια κρύπτη με καθρέφτη, όπου το φάντασμα του νεκρού πατέρα εμφανίζεται απειλητικό / ικετευτικό / απαιτητικό), το οποίο ακτινογραφεί την εσωτερική δομή του ψυχικού και πνευματικού τοπίου των συγχρόνων κοινωνιών της Δύσης. «Οι οποίες αδυνατούν να επιτελέσουν το πένθος τους (να εσωτερικεύσουν με ενδοβολή την απώλεια), με όλο το τελετουργικό που επιβάλλει η κουλτούρα της κοινωνίας στην οποία ανήκει ο νεκρός», όπως τόσο καίρια συλλαμβάνει και διατυπώνει στο βιβλίο της «Νιόβη ή το αδύνατο πένθος στον καιρό της πανδημίας» η διακεκριμένη ψυχίατρος και κοινωνική αγωνίστρια Κατερίνα Μάτσα (βλ., επίσης της ίδιας, «Το αδύνατο πένθος και η κρύπτη - ο τοξικομανής και ο θάνατος»). Όπου η συγγραφέας αναλύει τι σημαίνει για εμάς ο αποκλεισμός του νεκρού και του θανάτου στις κοινωνίες της αστικής νεωτερικότητας. «Τι γίνεται», γράφει, «με το αδύνατο πένθος για τους νεκρούς της πανδημίας, τους ανθρώπους που πεθαίνουν ολομόναχοι σε συνθήκες καραντίνας και ενταφιάζονται χωρίς επικήδεια τελετουργία, κλεισμένοι σε σφραγισμένα φέρετρα, σε ομαδικούς τάφους; Τι σημαίνουν για τον πολιτισμό μας αυτές οι κρύπτες των νεκρών εγκιβωτισμένες μέσα στους ζωντανούς; Τι είναι μια κρύπτη;».
«Ένας θύλακας που δημιουργείται όταν το αντικείμενο της απώλειας ήταν τόσο αναγκαίο ναρκισσιστικά για τον πενθούντα, που θέλει να το διατηρεί ζωντανό μέσα του» συνεχίζει η Κατερίνα Μάτσα. «Για να μην καταπιεί (αφομοιώσει) την απώλεια, φαντάζεται ότι έχει καταπιεί αυτό που χάθηκε με τη μορφή ενός αντικειμένου. Αυτή η κρυπτοφορία παίζει σημαντικό ρόλο στη γέννηση διαφόρων ψυχικών διαταραχών: καταθλίψεις, μανία, μελαγχολία, παράξενες σωματικές συμπεριφορές, φετιχισμός, αλκοολισμός, ψυχοσωματικές διαταραχές, άρνηση της κοινωνίας. Το ανείπωτο (βουβό) πένθος εγκαθίσταται στο εσωτερικό τού υποκειμένου σε ένα μυστικό σπήλαιο (όπου κατοικεί ένα φάντασμα.) Τι μπορεί να σημαίνουν για τον πολιτισμό μας οι κρύπτες αυτές των νεκρών εγκιβωτισμένες μέσα στους ζωντανούς;
Το πένθος και τα ταφικά έθιμα είναι όρος της κοινωνικής ζωής. Από τις απαρχές της ιστορίας του ανθρώπινου είδους, από την εποχή του Νεάντερνταλ, τα ταφικά έθιμα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία της κοινωνίας. Τα ομηρικά έπη, η τραγωδία της Αντιγόνης, διδάσκουν πολλά».
Το θέμα είναι αχανές, για την ολοκλήρωσή του, για την αναγωγή του σε ερμηνευτικό κλειδί, για τον σχολιασμό, τέλος, της παράστασης θα χρειαστεί άλλο ένα σημείωμα.