της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Παρακολούθησα κατά τύχη την αρχαιολόγο και ιστορικό της τέχνης Άννα Μαραγκού σε μεταμεσονύχτια εκπομπή του ΡΙΚ να παρουσιάζει τη Mεσαιωνική Iστορία της Αμμοχώστου. Με εξέπληξε το πώς έμαθαν οι Κύπριοι να χτίζουν τις εντυπωσιακές γοτθικές εκκλησιές τους, με τα οξυκόρυφα τόξα και τις σαΐτες που καρφώνουν τον ουρανό. Πώς το Αβαείο του Μπέλλα Πάις, η Αγία Σοφία της Λευκωσίας και άλλες δυτικού ρυθμού εκκλησιές με ανατολικά ή παρεφθαρμένα ονόματα χτίστηκαν από μαστόρους που ήρθαν από την Ανατολή, από τη Συρία ακολουθώντας τους Φράγκους ευγενείς. Τεχνουργήματα στο μεταίχμιο γεφυρώνουν πολιτισμούς και προκαλούν αναπάντεχες αντηχήσεις του παρελθόντος.
Δεν θα καθυστερούσα έτσι την εισαγωγή για την ανάγνωση ενός μυθιστορήματος που πλέκει τις ιστορίες των ανθρώπων και των τόπων τους στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στην πόλη του Κάμντεν -δίπλα-δίπλα στη Φιλαδέλφεια, που τις χωρίζει ο ποταμός Ντελαγουέρ- αν μια τέτοια αίσθηση γεφύρωσης (εκτός από τις γέφυρες Μπέντζαμιν Φράνκλιν και Γουώλτ Γουίτμαν) δεν αναδυόταν από τις σελίδες του, αν δεν συναντούσα τη μοιραία λέξη «Παναγιά Καρμιώτισσα» στο Κάμντεν - μια Παναγία του Ελέους που υπάρχει στη Λεμεσό της Κύπρου και όπου το όρος Κάρμηλος και το τάγμα των καθολικών μοναχών με ανατολική κατάληξη κοσμεί μια δυτικού ρυθμού, αλλά ανατολική εκκλησιά.
Χίμαιρα σημαίνει υβρίδιο, πάντρεμα, χωνευτήρι και, μέσω της αφήγησης μιας ιστορίας ανθρώπων, μεταναστών από τη Νίσυρο, μια πολιτεία ψηφιδωτή οικοδομείται. Στοιχείο της έρευνας για τη συγγραφή ο χειροποίητος χάρτης του χώρου και του χρόνου, ονόματα και ημερομηνίες, μνημεία πολωνικά, ιρλανδικά, ιταλικά. Η μεγάλη ιστορία, η Ιταλική Κατοχή των Δωδεκανήσων παρασέρνει τον «πατριάρχη» στη δίνη της, στους ανεπιθύμητους που είχαν κρατηθεί στα στρατόπεδα αιχμαλώτων (Ιάπωνες, Ιταλοί) κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Ο «πατριάρχης» συναντιέται πάλι μαζί της όταν παραλίγο να πέσει νεκρός τον Σεπτέμβριο του 1949 από τις σφαίρες ενός μανιακού δολοφόνου που το όνομά του αναφέρεται σε ένα σημείωμα για το Κάμντεν στην εισαγωγή. Η ποτοαπαγόρευση, η μαφία, οι συμμορίες του κρακ, ο τζάιρος και το αραιό τζατζίκι -τα μεταποιημένα ρούχα ή το τσαγκαράδικο, μικρές βιοτεχνίες, το κίνημα των χίππις, το bullying ανάμεσα στους μαθητές και μέσα στις οικογένειες, τα ελληνικά γλέντια- αλλά κυρίως η ιστορία της πόλης που ενσαρκώνεται στην ιστορία των ανθρώπων, δύο γενιές μεταναστών, τα παρακλάδια τους, οι διασταυρώσεις -όπου ο νόστος για τον μικρό Μπέιζελ Καμπάνη- ίσως αναστηθεί στο τέλος μετά μια ματαιωμένη ζωή, ίσως μια χίμαιρα για επιστροφή στην άγνωστη πατρίδα που δεν ήθελε να μιλά ωστόσο τη γλώσσα της και που άλλαξε το Βασίλης για να μη μοιάζει ελληνικό.
Οι "Δενδρίτες" με γοήτευσαν, τους διάβασα απνευστί. Δεν βρήκα σταγόνα αίμα -το όνειρο του Σάλοκ- από επίπλαστη συγκίνηση. Χαρακτήρες που διακρίνεις τα όνειρά τους, μια πολυφωνία ψυχών. Ανθρωπιά και σκληρότητα σε μια Αμερική της κρίσης, η Βιρτζίνια Γουλφ και οι μαθήτριές της, η ματαίωση σε διάρκεια δύο γενεών.
Η αόρατη σκιά του χιονιού, οι δενδρίτες" και η ψυχρή τελειότητα της φύσης, που όλα θα τα λευκάνει -ξαναδιαβάστε το «Έρωτας στα χιόνια» του Παπαδιαμάντη- μια πνοή ομορφιάς που παραστέκει τις ιστορίες, οι στίχοι του Γουίτμαν, του ποιητή που γεννήθηκε εκεί και του Νικόλας Βιργίλιο του Ιταλοαμερικανού ποιητή χαϊκού και την κατάκοιτη όπως ο Μπέιζελ μάνα -μότο στην αρχή των κεφαλαίων, φύλλα χλόης, νιφάδες χιονιού, η ανθρώπινη ψυχή, η ποίηση αυτό που μένει...
info:
Δενδρίτες
Κάλλια Παπαδάκη
Εκδ. Πόλις, 2015
240 σελ.
Τιμή 14,00 ευρώ
