Οι κατοχυρωμένες από το σύνταγμα ανεξάρτητες Αρχές είναι άμεσα όργανα του κράτους (άμεσα όργανα είναι εκείνα των οποίων η οργανική θέση στηρίζεται απευθείας στο σύνταγμα), τα οποία δεν τελούν σε οποιαδήποτε ιεραρχική σχέση με τα άλλα κρατικά όργανα και έχουν αποφασιστικές αρμοδιότητες. Οι ανεξάρτητες Αρχές, σύμφωνα με το άρθρο 101Α του συντάγματος, υπόκεινται μόνο στον κοινοβουλευτικό έλεγχο και σε δικαστικό έλεγχο υπόκεινται οι διοικητικές πράξεις που εκδίδονται, σύμφωνα με τα άρθρα 94 και 95 του συντάγματος, από τα διοικητικά δικαστήρια και το Συμβούλιο της Επικρατείας, και πρόδηλα όχι από εκπροσώπους της αστικής και ποινικής Δικαιοσύνης και τον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου.
Με τη συνταγματική αναθεώρηση του 2001, και στο πλαίσιο της ανάθεσης της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων, τα οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί επιτυχώς η εκτελεστική λειτουργία, ανατέθηκε με το άρθρο 19 παρ. 2 του συντάγματος η διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών στην ΑΔΑΕ (Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών) και, όπως ρητά ορίστηκε με τον ιδρυτικό της και ισχύοντα Ν. 3115/2003 στο άρθρο 1, «συνιστάται, κατά την παρ. 2 του άρθρου 19 του συντάγματος, Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών (ΑΔΑΕ) με σκοπό την προστασία του απορρήτου των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλον τρόπο. Στην έννοια της προστασίας του απορρήτου των επικοινωνιών περιλαμβάνεται και ο έλεγχος της τήρησης των όρων και της διαδικασίας άρσης του απορρήτου. Η ΑΔΑΕ είναι ανεξάρτητη Αρχή που απολαμβάνει διοικητικής αυτοτέλειας».
Ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου έχει γενική αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί «επί νομικών ζητημάτων νομικού ενδιαφέροντος» χωρίς κατ’ ουδένα τρόπο να παρεμβαίνει στην άσκηση συνταγματικά κατοχυρωμένων αρμοδιοτήτων αμέσου οργάνου του κράτους, που είναι εν προκειμένω η ΑΔΑΕ. Δεν έχει κανένα δικαίωμα να απευθύνει οποιαδήποτε οδηγία, σύσταση ή κατευθυντήρια υπόδειξη σε μια ανεξάρτητη Αρχή, που, ως άμεσο όργανο του κράτους, ο ρόλος και οι αρμοδιότητές της κατοχυρώνονται ρητά από το σύνταγμα. Αντίστοιχα, η πρόδηλα αντισυνταγματική διάταξη του άρθρου 4 παρ. 7 του Ν. 5002/2022 σχετικά με το σύστημα της ενημέρωσης του παρακολουθούμενου για λόγους εθνικής ασφάλειας κατ’ ουδένα τρόπο δεν μπορεί να περιορίσει και να θίξει τις ελεγκτικές αρμοδιότητες της ΑΔΑΕ, που εξειδικεύονται στο άρθρο 6 παρ. 1 του Ν. 3115/2003.
Σε κάθε περίπτωση, η εφαρμογή της συνταγματικής επιταγής του άρθρου 19 του συντάγματος για διασφάλιση του απορρήτου των επικοινωνιών από την ΑΔΑΕ προϋποθέτει ως conditio sine qua non τον συστηματικό και ενδελεχή έλεγχο των παρόχων και όλων των δημόσιων φορέων που εμπλέκονται στον τομέα της διασφάλισης του απορρήτου των επικοινωνιών. Ο ελεγκτικός ρόλος της ΑΔΑΕ, που κατοχυρώνεται συνταγματικά ως αρμοδιότητα άμεσου οργάνου του κράτους, καθιστά την προσπάθεια παρεμπόδισής του μέσω της άνευ νομικής αξίας εισαγγελικής γνωμοδότησης άνευ αποτελέσματος και πρόδηλα αντισυνταγματική
Οποιαδήποτε παρέμβαση, γνωμοδότηση, κατευθυντήρια οδηγία σχετικά με την άσκηση των αρμοδιοτήτων των μελών της ΑΔΑΕ, που έχουν κατά το σύνταγμα προσωπική και λειτουργική ανεξαρτησία, όπως και η πρωτοφανής νομικά άποψη ότι η ΑΔΑΕ αποκλείεται της ενημέρωσής της αν ένας πολίτης έχει παρακολουθηθεί από την ΕΥΠ, προσβάλλει ρητά και κατάφωρα το άρθρο 19 παρ. 2 του συντάγματος, τον εκτελεστικό Νόμο 3115/2003 και, τέλος, τον πυρήνα της συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξάρτητης Αρχής για την προστασία και έλεγχο της διασφάλισης του απορρήτου των επικοινωνιών και θίγει το Κράτος Δικαίου αλλά και γενικότερα τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
* Ο Ηλίας Νικολόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου στο Πάντειο Πανεπιστήμιο
