Το τελευταίο πράγμα που μας πρόσφερε γενναιόδωρα ο Μίκης και του το οφείλουμε είναι ότι μας θύμισε πόσο μεγάλη, πόσο βαθιά, πόσο ψηλή, πόσο πλατιά μπορεί να είναι η Αριστερά.
Υπάρχει κάτι που ξεπερνά τις προθέσεις των ανθρώπων και πολύ περισσότερο των κομμάτων και των πολιτικών μηχανισμών, των θεσμών και των συστημάτων εξουσίας και επιρροής. Είναι μια κουλτούρα αντίστασης, ανάτασης και περηφάνιας που έχει ενώσει τρεις γενιές, από τον Μεσοπόλεμο και τη δικτατορία του Μεταξά μέχρι τη χούντα, το Πολυτεχνείο και τη Μεταπολίτευση, και διαπερνά όχι μόνο την κατακερματισμένη και αενάως σε ανασύνθεση Αριστερά, αλλά μια πολύ μεγαλύτερη περίμετρο κοινωνικών στρωμάτων και πολιτικών ρευμάτων.
Το πώς συμβαίνει αυτό δεν είναι απολύτως σαφές. Είναι μια περίπλοκη διεργασία συνειδητών και υποσυνείδητων καταγραφών που περιλαμβάνουν στίχους, νότες, τραγούδια, χορούς, ποιήματα, διηγήματα, μυθιστορήματα, δοκίμια, έπη, εικόνες, ζωγραφιές, φωτογραφίες, ταινίες, συνθήματα, σχήματα λόγου, κλισέ, διακηρύξεις, μανιφέστα. Μολονότι όλα αυτά δεν έχουν καμιά τύχη πλέον στο σύμπαν των κυρίαρχων ΜΜΕ ως θεάματα και ακροάματα, απέδειξαν αξιοθαύμαστη ικανότητα όχι απλώς επιβίωσης, αλλά και γοητείας. Τα τραγούδια του Μίκη, πολύ περισσότερο τα μεγάλα έργα του, σπάνια βρίσκουν χώρο μετάδοσης και προβολής εδώ και χρόνια, παρ’ όλα αυτά άρκεσε το ερέθισμα του θανάτου του για να τα ανακαλέσουν με αυθόρμητη άνεση εκατομμύρια νεοέλληνες, ακόμη και έφηβοι που γνωρίζουν περισσότερο τον Μαντ Κλιπ.
Τελικά, μάλλον έχουν δίκιο τα στελέχη της Δεξιάς που παραπονιούνται για ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς στα μεταδικτατορικά χρόνια και ορκίζονται να της βάλουν ένα τέλος. Αυτή η ηγεμονία υπάρχει - όχι βέβαια με τον τρόπο που την εννοούν. Είναι μια ισχυρή πνευματική επιρροή που διαχέεται σε διανοούμενους, επιστήμονες, καλλιτέχνες σταθερά εδώ και δεκαετίες, ακόμη και σε αυτούς που είναι σχεδόν στρατευμένοι στο συντηρητικό στρατόπεδο. Οι αξίες που μεταφέρει είναι απελευθερωτικές, οι ιστορίες που διηγείται έχουν αφέντες και δούλους, εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους, νίκες και ήττες, πάλη του δίκαιου με το άδικο, του καλού με το κακό. Άλλοτε πλημμυρίζουν από ιστορική αισιοδοξία κι άλλοτε πνίγονται μέσα στην απαισιοδοξία.
Δεδομένης της συντριπτικής ήττας που υπέστη η παγκόσμια Αριστερά μετά το 1989, με την κατάρρευση του «υπαρκτού» και την τραγική δυσφήμιση των κομμουνιστικών οραμάτων, η βαθιά πνευματική επιρροή της που διασώζεται στην Ελλάδα έχει μια μοναδικότητα. Ακόμη και το γεγονός ότι τα τηλεοπτικά κανάλια αναγκάστηκαν επί μέρες να βγουν από τη χαζοχαρούμενη καθημερινότητά τους, να κάνουν συνδέσεις, να θυμίσουν έστω και απρόθυμα ότι στην Ελλάδα η Αριστερά ήταν υπό διαρκή διωγμό για τον απελευθερωτικό και πατριωτικό αγώνα της, ότι μαζί με τον Μίκη κορυφαίοι καλλιτέχνες, διανοούμενοι και πολιτικοί εξορίστηκαν, φυλακίστηκαν, εκτελέστηκαν, απελάθηκαν, φιμώθηκαν, λογοκρίθηκαν από τις μετεμφυλιακές κυβερνήσεις και τη χούντα ήταν μια χρήσιμη ανακεφαλαίωση της πρόσφατης Ιστορίας μας. Που καταδεικνύει πόση υποκρισία υπάρχει στις κούφιες διακηρύξεις περί συμφιλίωσης, εθνικής ενότητας και κοινωνικής συνοχής.
Το ερώτημα που προκύπτει είναι αν η Αριστερά, οι άνθρωποι και οι ηγεσίες που τη συνθέτουν ή τη χωρίζουν έχουν συνείδηση της πραγματικής επιρροής της. Ο Μίκης, με την πολλαπλασιαστική δύναμη του ταλέντου του, με την πληθωρικότητα και τις αντιφάσεις του, οδήγησε αυτή την πνευματική επιρροή στα απώτατα όριά της, από τις παρυφές της Δεξιάς μέχρι τους αντεξουσιαστές και από τον σκληρό πυρήνα τής αστικής ελίτ που έσπευσε να αποτίσει τιμή μέχρι το προλεταριάτο και πρεκαριάτο τής ψηφιακής εποχής. Εκεί έξω υπάρχει ένα μεγάλο πλήθος ανθρώπων που έχει πάθει μεγάλα στραπάτσα, δώδεκα χρόνια τώρα πέφτει από ήττα σε ήττα κι ίσως διψάει για οράματα και για απελευθερωτικά έπη. Όχι απλώς για να τ’ ακούσει ως λαϊκά ορατόρια μελοποιημένα από τον Μίκη του μέλλοντός μας, αλλά για να τα ζήσει. Το ερώτημα είναι -ξανά και εμφατικά- αν η Αριστερά και οι ηγεσίες που τη συνθέτουν και τη χωρίζουν έχουν συναίσθηση της δύναμής τους και της ευθύνης τους.