Στη νομική και στην πολιτική επιστήμη πολλές φορές αναπολούμε το παρελθόν, το συγκρίνουμε με το παρόν και μελαγχολούμε, γιατί τεράστια επιστημονικά μεγέθη και πολιτικοί με θάρρος και τόλμη («αρχή γαρ του νικάν το θαρρείν», Πλούταρχος) καινοτόμησαν προς όφελος της κοινωνίας, της δημοκρατίας και το εκσυγχρονισμού του θεσμικού πλαισίου βασικών τομέων της νομικής και κοινωνικής ζωής.
Αυτό έγινε με το Οικογενειακό Δίκαιο (Οικογ. Δ.)του 1983 (Ν.1329) με σαρωτικές αλλαγές που το κατέστησαν το προοδευτικότερο στην Ευρώπη, με υπουργό Δικαιοσύνης τον Γ.-Α. Μαγκάκη, πρόεδρο της 15μελούς Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής τον Αρ. Μάνεση, μέλη της διαπρεπείς καθηγητές παν/μίων (Μαραγκοπούλου, Δεληγιάννης, Κασιμάτης, Κουμάντος, Παπαδημητρίου, Παπαντωνίου, Σταθόπουλος, επτά γυναίκες εκπρόσωποι των γυναικείων οργανώσεων στη χώρα μας και εκπρόσωπος του δικηγορικού σώματος!).
Με ποιους συνομιλείτε;
Τι είπατε, κ. υπουργέ; Θέλετε να τροποποιήσετε το Οικογ. Δ. και με ποιους συνομιλείτε; Με τους εφαρμοστές του Δικαίου όχι, με το δικηγορικό σώμα όχι, με τις γυναικείες οργανώσεις όχι, με τη Νομοπαρασκευαστική Επιτροπή που εσείς συγκροτήσατε υπό τον Ι. Τέντε όχι (το σχέδιό της πετάχτηκε στον κάλαθο των αχρήστων και δεν δόθηκε ποτέ μέχρι σήμερα στη δημοσιότητα!) και συνομιλείτε μόνο με τους υπηρεσιακούς σας, που τελικά έφτιαξαν και το ν/σ.! Η κοινωνία; Oι φορείς της νομικής κοινότητας; Στην περιφρόνηση του υπουργείου, το οποίο δεν αντιλαμβάνεται το μέγεθος και τη σημασία της νομοθετικής του πρωτοβουλίας.
Αιτιολογική του Ν. 1329/83: «...έχουν ληφθεί υπόψη οι σύγχρονες κοινωνικές εξελίξεις, ανάγκες και αντιλήψεις όπως έχουν διαμορφωθεί στη χώρα μας... χωρίς να παραγνωρίζεται η παράδοση σαν ένας από τους κύριους προσδιοριστικούς παράγοντες της ελληνικής κοινωνικής συνείδησης... Οι νέες ρυθμίσεις καλύπτονται από πλατιά κοινωνική αποδοχή και συνιστούν σοβαρό βήμα κοινωνικής απελευθέρωσης... Με αυτό (ν/σ) απαλλάσσεται ο λαός μας από θεσμούς και ρυθμίσεις... που γινόντουσαν πηγή αφόρητης αδικίας και δυστυχίας». Αυτή η μεταρρύθμιση του 1983 ήταν ένα μοναδικό αποτέλεσμα έρευνας, γνώσης, κοινωνικής ευαισθησίας των τεράστιων δασκάλων της νομικής επιστήμης με τη συμβολή των κοινωνικών εταίρων (δικηγορικού σώματος, γυναικείων οργανώσεων κ.λπ.) με αποδοχή του συνόλου της ελληνικής κοινωνίας (πλην Ν.Δ. που ήταν αντίθετη!) και γι' αυτό μακροημέρευσε, ενώ ανήγαγε το συμφέρον του παιδιού σε κατευθυντήρια αρχή για το σύνολο των ρυθμίσεων και εν πολλοίς πρόλαβε και ρυθμίσεις που έξι χρόνια αργότερα συμπεριλήφθηκαν στη Διεθνή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού!
Γονεοκεντρικό
Τώρα το υπ. Δικαιοσύνης με το προτεινόμενο ν/σ κάνει κάτι που για τη νομική κοινότητα είναι αδιανόητο: Το «παιδί» από υποκείμενο δικαίου καθίσταται αντικείμενο δικαίου, μάλιστα το "συμφέρον» του εξαρτάται «πρωτίστως» από τις επιδιώξεις, τις σχέσεις και τις επιθυμίες των γονέων του που ανάγονται σε βασικό κριτήριο του «συμφέροντος του παιδιού», καθιστώντας έτσι το προοδευτικότερο Οικογ. Δ. στην Ευρώπη από «παιδοκεντρικό» «γονεοκεντρικό.
Εισάγει κατά πρωτάκουστο τρόπο διάταξη που μπορεί το παιδί σε υποθέσεις που το αφορούν να μην ακουστεί, εάν η γνώμη του είναι προϊόν καθοδήγησης και υποβολής, ενώ είναι υποχρέωση της χώρας πάντοτε να ακούγεται η γνώμη του με μοναδικό κριτήριο «ανάλογα με την ωριμότητά του», και αυτό το κρίνει αποκλειστικά ο δικαστής για κάθε περίπτωση, αφού δεν είναι όλα τα παιδιά ίδια και δεν είναι όλοι οι γονείς ίδιοι, η κατάστασή τους εξειδικεύεται από τον δικαστή και μόνο από τον δικαστή.
Ορίζει με προκλητικό τρόπο ότι σε περίπτωση κακοποίησης του παιδιού από έναν γονέα, αυτός θα συνεχίσει να έχει την επαφή και επικοινωνία μαζί του μέχρι την έκδοση αμετάκλητης καταδικαστικής απόφασης, δηλαδή 8-10 χρόνια! Ακόμα αιτιολογεί τις ρυθμίσεις με την επίκληση του ψευδέστατου επιχειρήματος ότι αυτό το κάνει γιατί Ενωσιακό και Διεθνές Δίκαιο το επιβάλλει, ενώ η αλήθεια είναι ότι η χώρα μας έχει υποχρέωση να εισαγάγει σε νόμο την προστασία του συμφέροντος του παιδιού και τη διαφύλαξή του στην πράξη και σε καμία περίπτωση σύστημα επιμέλειας και επικοινωνίας των γονέων με το παιδί, αυτό ανάγεται στην αποκλειστική ευθύνη και αρμοδιότητα του εγχώριου δικαίου.
Επικίνδυνες διατάξεις
Υπό γενική έννοια, είναι ένα ν/σ με πλείστες επικίνδυνες διατάξεις (δεν είναι εδώ ο χώρος ανάλυσής τους), βρίθει από ασάφειες, αντιφάσεις, αμφισημίες, πρωτοφανή νομικά σφάλματα, με πρωτοφανώς κάκιστη νομοτεχνική, τελικά είναι ένα προβληματικό και ανεφάρμοστο ν/σ, το οποίο επιβάλλεται άμεσα να αποσυρθεί, να έρθει για δημόσιο διάλογο με όλους τους φορείς το σχέδιο της Επιτροπής Ι. Τέντε (που συγκρότησε ο ίδιος ο υπουργός Δικαιοσύνης!) και όταν περατωθεί ο διάλογος να έρθει στη Βουλή με τη διαδικασία των κωδίκων, όπως προβλέπεται από τον Κανονισμό της Βουλής.
Είναι η τελευταία λύση, η οποία μπορεί να διασώσει κάτι από τη νομική και θεσμική τραγωδία που εξελίσσεται, σε βάρος του συμφέροντος του παιδιού, της ελληνικής οικογένειας, της ελληνικής κοινωνίας που είναι διχασμένη εξαιτίας του ν/σ.
* Ο Σπύρος Λάππας είναι βουλευτής ΣΥΡΙΖΑ Ν. Καρδίτσας.
