Ο συνδυασμός της μυστικής διπλωματίας, της ελλιπούς ενημέρωσης από την πλευρά της κυβέρνησης και της πίεσης του τυπογραφείου στις κυριακάτικες εφημερίδες είναι πάντα προβληματικός, αλλά αυτή την Κυριακή είναι περίπου... θανατηφόρος.
Μπορεί την ώρα που θα πιάσετε την εφημερίδα στα χέρια σας να έχει ήδη κλειδώσει το επόμενο ραντεβού για διερευνητικές επαφές μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων αξιωματούχων ή ακόμη και να έχει γίνει -και να το μάθουμε εκ των υστέρων, όπως συνέβη την προηγούμενη φορά με την τριμερή συνάντηση στο Βερολίνο, που τη... σφύριξε ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου.
Μέχρι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, πάντως, οι διερευνητικές επαφές δεν έχουν αρχίσει. Το κλίμα της έντασης, ωστόσο, έχει υποχωρήσει, έστω προσωρινά -και είναι σίγουρα καλύτερο να μελετά κάποιος σενάρια διαλόγου παρά τα σενάρια της κλιμάκωσης και ενός πιθανού... ατυχήματος στην ανατολική Μεσόγειο.
Έχουν περάσει επτά μέρες από την αποχώρηση του σεισμογραφικού “Oruc Reis” από την περιοχή νοτίως του Καστελλόριζου και πάνω από την ελληνική υφαλοκρηπίδα και η σχετική ηρεμία στην περιοχή -αν και όχι στα ανοιχτά της Κύπρου- επιτρέπει στις κυβερνήσεις Ελλάδας και Τουρκίας να καθίσουν κατ’ αρχάς στο τραπέζι. Και να συζητήσουν ποια θα είναι η ατζέντα των συνομιλιών, κάτι που δεν είναι καθόλου εύκολο.
Η μία διαφορά...
Επισήμως η γραμμή της ελληνικής κυβέρνησης εκφράζεται από τον πρωθυπουργό, ο οποίος διαβεβαίωσε αυτή την εβδομάδα από το φόρουμ του συνεδρίου του “Economist” ότι “θα επαναλάβουμε τις συνομιλίες από εκεί που σταμάτησαν τον Μάρτιο του 2016 και, αν δεν φτάσουμε σε συμφωνία, θα πάμε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης”.
Ερμηνεία απαιτεί το “από εκεί που σταμάτησαν”, καθώς δεν είναι και τόσο σαφές ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης επιμένει στη “μία και μοναδική” διαφορά με την Τουρκία (για την οριοθέτηση υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ) ούτε τι εννοεί με τις “διαφορές” στις οποίες αναφέρθηκε σε άρθρο του προς τη διεθνή κοινή γνώμη.
Κι ένας από τους λόγους που ο Μητσοτάκης αφήνει φλου τα πράγματα είναι ο φόβος του ενώπιον των “τουρκοφάγων” της παράταξής του. Και όχι τόσο η αλαζονεία του έναντι της αντιπολίτευσης, κυρίως του ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος απαιτεί από τον πρωθυπουργό να ξεκαθαρίσει τι πάει να συζητήσει, χωρίς ταυτόχρονα να... γυαλίζει περικεφαλαίες.
...και το παράθυρο ευκαιρίας
Η Άγκυρα από την άλλη πλευρά φορτώνει συνεχώς την ατζέντα, τουλάχιστον στο επίπεδο της ρητορείας, όχι διά στόματος... ταπεινών αξιωματούχων και του εθνικιστικού φιλοκυβερνητικού Τύπου, αλλά διά του ίδιου του Ταγίπ Ερντογάν.
Ο Τούρκος Πρόεδρος δεν μιλάει μόνο για τις θαλάσσιες ζώνες (“δεν θα επιτρέψουμε σε κανέναν να περιορίσει τη χώρα μας, η οποία έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στη Μεσόγειο, στις παραλίες μας”), αλλά και για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, για τη μειονότητα της Θράκης και ό,τι άλλο βολέψει στο κατά καιρούς αφήγημά του. Άλλωστε ο Ερντογάν δεν εκπλήσσει πλέον με την ευελιξία του. Θα κάνει τα πάντα για να κρατηθεί στην εξουσία και σ’ αυτή τη φάση φαίνεται ότι είναι πλειοψηφικό το εθνικιστικό χαρτί.
Πάντως, ο εκπρόσωπος και σύμβουλός του Ιμπραήμ Καλίν, ο αντ’ αυτού στην επικοινωνία με την Αθήνα, φρόντισε να δηλώσει προχθές ότι οι συνθήκες είναι ευνοϊκές για την επανέναρξη συνομιλιών με την Ελλάδα κι ότι έχουμε καταλήξει “σε ένα επίπεδο συνεννόησης”. Σύμφωνα με τον Καλίν η επιστροφή του “Oruc Reis” στην Αττάλεια ανοίγει ένα παράθυρο ευκαιρίας, η οποία “δεν πρέπει να χαθεί”.
Με το βλέμμα στις κυρώσεις
Ο σύμβουλος του Ερντογάν ουσιαστικά διαψεύδει υπουργούς της κυβέρνησής του που έλεγαν πως το “Oruc Reis” επέστρεψε στο λιμάνι απλώς για μια συντήρηση ρουτίνας. Και υποστηρίζει ότι ο Ερντογάν “έδωσε και πάλι μια ευκαιρία στη διπλωματία” προσθέτοντας με νόημα ότι ελπίζει “πως η ελληνική πλευρά θα χρησιμοποιήσει αυτήν την ευκαιρία για να προωθηθούν οι συνομιλίες”.
Η πίεση να ξεκινήσουν οι διερευνητικές κατά προτίμηση πριν από τη σύνοδο κορυφής της Ε.Ε. της 24ης Σεπτεμβρίου δεν είναι τυχαία. Η Άγκυρα θέλει να αποφύγει την επιβολή κυρώσεων, ειδικά σε μια εποχή που η οικονομία της δεν τα πάει καθόλου καλά και κάθε κακό μαντάτο πιέζει ακόμη περισσότερο την ισοτιμία τη τουρκικής λίρας.
Και ξέρει καλά πως είναι πολλά τα κράτη - μέλη της Ε.Ε. που θα προτιμούσαν να αποφύγουν τις κυρώσεις, είτε διότι εκτιμούν ότι αυτές δεν φέρνουν το επιθυμητό αποτέλεσμα είτε επειδή δεν θέλουν να χαλάσουν τις σχέσεις τους με τη Τουρκία.
Ωστόσο με το “Oruc Reis” να παραβιάζει τόσο κατάφωρα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας η Ε.Ε. θα ήταν υποχρεωμένη να επιδείξει την αλληλεγγύη της στο κράτος - μέλος της -η ευαισθησία για την Κύπρο είναι πολύ πιο περιορισμένη. Οπότε η Τουρκία αποφάσισε να μαζέψει τα πλοία της και να δείξει έμπρακτα ότι είναι πρόθυμη για διάλογο. Τουλάχιστον μέχρι να περάσει η σύνοδος.
Το... στοίχημα της Μέρκελ
Όλο το προηγούμενο διάστημα οι Γερμανοί δούλευαν φουλ για να αρχίσουν πάλι οι συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με την καγκελάριο Μέρκελ να επικοινωνεί εναλλάξ με τους Μητσοτάκη και Ερντογάν. Μέχρι και ο Γερμανός πρεσβευτής στην Αθήνα, που δεν φημίζεται για το επικοινωνιακό ταλέντο του, έσπευσε ενώπιον της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων στην ελληνική Βουλή για να ενημερώσει για το “προσωπικό ενδιαφέρον” της καγκελαρίου Μέρκελ να αποφευχθεί μια στρατιωτική σύγκρουση με την Τουρκία.
Φρόντισε, μάλιστα, να επαναλάβει τη δήλωση του επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας Ζοσέπ Μπορέλ ότι η Ε.Ε. πρέπει να αντιμετωπίσει την Τουρκία με την τακτική του καρότου και του μαστίγιου. Η Γερμανία, που έχει αυτό το εξάμηνο την προεδρία της Ε.Ε. και θέλει πάση θυσία να αποφύγει μια στραβή στη βάρδιά της, εκτιμά ότι μπορεί να παίξει καλά τον ρόλο του μεσολαβητή, αφού έχει στενές σχέσεις και με την Τουρκία.
Αυτό το επιχείρημα προέβαλε και ο Γερμανός πρεσβευτής στη Βουλή τονίζοντας πως “δεν μπορούμε να συμπεριφερθούμε με τη μέγιστη σκληρότητα στην Τουρκία γιατί κάτι τέτοιο θα κατέστρεφε τις δυνατότητες διαμεσολάβησης”.
Οι πρόσφυγες ως “όπλο”
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση ένας από τους λόγους που είναι σημαντική τα τελευταία χρόνια η Τουρκία είναι ότι κρατάει τους πρόσφυγες μακριά της, παρά την κατά καιρούς εργαλειοποίηση των προσφύγων από τον Ερντογάν. Γι’ αυτό επιθυμεί διακαώς να διαπραγματευτεί μια νέα συμφωνία, καθώς αυτή του 2016 έχει τελειώσει.
Επίσης, σε αντίθεση με το 2015, όταν η έκφραση “Ευρώπη - φρούριο” προκαλούσε ντροπή σχεδόν σε όλους πέραν της Ακροδεξιάς και της νέας Δεξιάς, το 2020 οι περισσότεροι ηγέτες στην Ε.Ε. έχουν λατρέψει την κυβέρνηση Μητσοτάκη για τη σκληρή στάση της απέναντι στους πρόσφυγες. Παρά τα κροκοδείλια δάκρυα για τη Μόρια...
