Live τώρα    
22°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
20.2°C23.8°C
3 BF 42%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
22 °C
19.1°C22.7°C
2 BF 55%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.0°C19.9°C
4 BF 60%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
20 °C
18.8°C20.8°C
5 BF 45%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
23 °C
22.9°C22.9°C
3 BF 31%
Καινοτομία και οικονομική δημοκρατία: δύο έννοιες εξίσου κρίσιμες, προϋποθέσεις για την ανάπτυξη
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Καινοτομία και οικονομική δημοκρατία: δύο έννοιες εξίσου κρίσιμες, προϋποθέσεις για την ανάπτυξη

Του Λόη Λαμπριανίδη

Χωρίς καινοτομία η χώρα μας δεν μπορεί να εισέλθει δυναμικά στην οικονομία της γνώσης και θα παραμένει καταδικασμένη σε μειονεκτική θέση στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, εγκλωβισμένη στη λεγομένη «παγίδα των χωρών μεσαίου εισοδήματος». Χωρίς καινοτομία, η αδυναμία παραγωγικής αναβάθμισης οδηγεί μοιραία προς τα κάτω, προς τις χώρες χαμηλού εργατικού κόστους.

Αλλά και χωρίς οικονομική δημοκρατία τα όποια οφέλη της ανάπτυξης θα συσσωρεύονται στην κορυφή αντί να διαχέονται στο σύνολο της κοινωνίας με τρόπο ακριβοδίκαιο. Και αυτό προϋποθέτει ενεργό δημόσια παρέμβαση αλλά και ενεργό κοινωνική δράση, αφού εάν κάτι απέδειξε η παγκόσμια κρίση του 2008, είναι ότι διαψεύσθηκαν τα δόγματα για τη «διάχυση του πλούτου προς τα κάτω» μέσω των «αυτοματισμών της αγοράς».

Βέβαια, τα παραπάνω πιστοποιούν τη στενή σχέση της κοινωνικής συνοχής και όχι υποχρεωτικά της οικονομικής δημοκρατίας με την παραγωγικότητα. Πρόκειται για ένα κορυφαίο μάθημα της Ιστορίας, που δυστυχώς ελάχιστα έχει γίνει κατανοητό.

Στα μεταπολεμικά χρόνια και ώς τη δεκαετία του 1970, παραγωγικότητα και οικονομική ανάπτυξη συμβάδιζαν με την κοινωνική συνοχή αλλητροφοδοτούμενες σε σημαντικό βαθμό. Όμως, όταν η «χρυσή» εκείνη περίοδος κατέρρευσε για να δώσει την θέση της στη νεοφιλελεύθερη ηγεμονία, η απουσία οικονομικής δημοκρατίας και παραγωγικής συνεργασίας υπονόμευσε την κοινωνική συνοχή και την πολιτική δημοκρατική σταθερότητα που είχαν επιτευχθεί μεταπολεμικά (οδηγώντας μεταξύ άλλων και σε φαινόμενα όπως η άνοδος της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη και πιο πρόσφατα στις ΗΠΑ).

Χωρίς οικονομική δημοκρατία είμαστε καταδικασμένοι σε οικονομική παρακμή και κινδυνεύουμε να πάρουμε δύσκολες ατραπούς, πολιτικά και κοινωνικά. Και, φυσικά, οικονομική δημοκρατία χωρίς σημαντική δύναμη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων απλώς δεν νοείται.

Πώς θα αναχαιτίσουμε λοιπόν τη συγκέντρωση της παραγωγικής ικανότητας στα χέρια ελάχιστων ιδιωτών και μεγάλων εταιρειών; Ιστορικά έχει επιχειρηθεί μέσω της εκτεταμένης κρατικής ιδιοκτησίας, μέσω της εξίσου εκτεταμένης κρατικής παρέμβασης με χρήση ρυθμιστικών αρχών, της επιτροπής ανταγωνισμού κ.λπ. και, τέλος, μέσω της ανάπτυξης ενός ισχυρού τομέα μικρομεσαίων επιχειρήσεων με ισχυρούς δεσμούς αλληλεγγύης και συνεργασίας στο εσωτερικό του.

Κάθε μια από αυτές τις επιλογές ανέδειξε δυνατότητες επίτευξης μιας σχετικής, εισοδηματικής ιδίως ισότητας. Όμως η παραγωγική τους δυνατότητα δεν είχε την ίδια επιτυχία. Υποστηρίζουμε ότι η τρίτη εκδοχή ανάμεσά τους, η ανάδειξη δηλαδή ενός ισχυρού τομέα ΜμΕ με σημαντικούς δεσμούς αλληλεγγύης και συνεργασίας στο εσωτερικό του, που είναι άλλωστε και η λιγότερο δοκιμασμένη λύση, ιδίως στη χώρα μας, είναι η πολιτικά ασφαλέστερη και οικονομικά αποτελεσματικότερη μέθοδος για την επίτευξη της οικονομικής και πολιτικής δημοκρατίας.

Πώς όμως θα διευκολύνουμε τις ΜμΕ και τις συνεργασίες τους; Η Ελλάδα διαθέτει ένα τεράστιο αριθμό, συγκριτικά τον υψηλότερο στον ΟΟΣΑ, πολύ μικρών επιχειρήσεων (μεγέθους 1-9 εργαζομένων). Όμως, η συνεισφορά τους σε προστιθέμενη αξία, εξαγωγές, παραγωγικότητα κ.λπ., δεν είναι καθόλου αντίστοιχη.

Ζητούμενο είναι λοιπόν η ικανοποιητική συμβολή τους. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι προς τούτο: μεταξύ των προτιμότερων, που μπορεί να έχουν και άμεσα αποτελέσματα, είναι να ενθαρρύνουμε και να διευκολύνουμε τις ΜμΕ να μεγαλώσουν, ώστε να αποκτήσουν ένα ελάχιστο ανταγωνιστικό μέγεθος. Πώς μπορούν όμως οι ΜμΕ να μεγαλώσουν;

Ένας πολύ καλός και σχετικά σύντομος τρόπος άμεσης μεγέθυνσης είναι μέσω συγχωνεύσεων περίπου ομοειδών ΜμΕ. Ο τρόπος αυτός, από την άποψη της οικονομικής δημοκρατίας, υπερέχει της εξαγοράς. Ο αναπτυξιακός νόμος 4399/16 ακριβώς κινητροδοτεί τις συγχωνεύσεις ΜμΕ.

Εξίσου σημαντικός τρόπος όμως έμμεσης μεγέθυνσης των ΜμΕ προκύπτει μέσω συνεργασίας: παραγωγικοί συνεταιρισμοί, οι διάφορες μορφές clusters (επιχειρηματικές συστάδες), ορισμένες μορφές κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, μπορούν να επιτύχουν το επιθυμητό αποτέλεσμα. Θα χαρακτηρίζαμε τον τρόπο αυτό μεγέθυνσης ως τον ενδεχομένως άριστο από την άποψη της οικονομικής δημοκρατίας, αλλά και πολλά υποσχόμενο σε οικονομική αποτελεσματικότητα. Ο αναπτυξιακός νόμος στηρίζει και αυτήν τη μέθοδο μεγέθυνσης.

Βεβαίως υπάρχει και η δυνατότητα μεγέθυνσης των ΜμΕ μέσω της συμμετοχής τους σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (ΠΑΑ). Αυτή η συμμετοχή δεν εξασφαλίζει αυτομάτως και την αναβάθμισή τους, καθώς πολλά εξαρτώνται από τη θέση που τελικά καταλαμβάνουν πραγματικά στο παγκόσμιο αυτό δίκτυο. Και φυσικά η θέση αυτή είναι σε συνάρτηση με τη διαθεσιμότητά τους σε αξιόλογο κεφαλαιακό εξοπλισμό, κατάλληλες υποδομές, ειδικευμένο προσωπικό κ.λπ.

Η χώρα μας θα δυσκολευθεί να προωθήσει τις παραπάνω μεθόδους έμμεσης και άμεσης μεγέθυνσης των ΜμΕ λόγω της απουσίας επαρκούς κοινωνικού κεφαλαίου. Χωρίς την παρουσία ενός ελαχίστου επιπέδου εμπιστοσύνης, είναι σαφές ότι οι συνεργασίες δυσχεραίνονται. Όμως, τι μπορεί να γίνει επ' αυτού; Δεν είναι άραγε η στάθμη του κοινωνικού κεφαλαίου μια δεδομένη και εξωγενής παράμετρος όπου λίγα μπορεί να γίνουν; Η απάντηση είναι: και ναι και όχι.

Βραχυχρόνια, υπάρχει μεν σαφώς αδυναμία σημαντικής αύξησης του κοινωνικού κεφαλαίου. Ωστόσο, μεσομακροχρόνια, μπορούμε να το αυξήσουμε με ενεργό επιδίωξη της κοινωνικής και περιφερειακής συνοχής. Για τον λόγο αυτό, στη σχεδιαζόμενη Εθνική Αναπτυξιακή Στρατηγική για το 2021, η επίτευξη σχετικής κοινωνικής και περιφερειακής ισότητας αποτελεί κεντρικό στόχο. Απαιτείται όμως επιπλέον να κινηθούμε και σε άλλες κατευθύνσεις:

* Στον τομέα της χρηματοδότησης, μπορούν να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες των κεφαλαίων επιχειρηματικών συμμετοχών ή κινδύνου να συνδράμουν στη μεγέθυνση ιδίως νεοφυών ΜμΕ, με σημαντικές αλλά ανεπαρκώς αξιοποιημένες δυνατότητες. Κρίσιμος εδώ είναι ο ρόλος του Δημοσίου για την επιτυχή μόχλευση ιδιωτικών κεφαλαίων κινδύνου.

* Εξαιρετικά κρίσιμη είναι η επιτάχυνση της ψηφιοποίησης, καθώς θεωρητικά δίνει τη δυνατότητα σχετικής εξίσωσης ευκαιριών των ΜμΕ με τις μεγαλύτερες εταιρείες ως προς τις δυνατότητες πρόσβασης σε εμπορικά και παραγωγικά δίκτυα και αγορές. Επιπροσθέτως, επιτρέπει την ανάπτυξη των εργασιακών δεξιοτήτων, την τεχνολογική αναβάθμισή τους κ.λπ. Καθώς γενικά οι ΜμΕ υστερούν ψηφιακά σε σχέση με τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις, το αναπτυξιακό όφελος εν προκειμένω θα ήταν τεράστιο.

Μια άλλη κρίσιμη παράμετρος είναι η δημιουργία συμπράξεων επιχειρηματικών αλυσίδων που μπορεί να συμβάλει καθοριστικά στη μείωση του κόστους μεταφοράς καθιστώντας ανταγωνιστικά τα προϊόντα των ΜμΕ.

Παράλληλα, η αύξηση της συμμετοχής των ΜΜΕ στο διεθνές εμπόριο, πάντα μέσω της διασύνδεσής τους αλλά και μέσω της αυξημένης κρατικής υποστήριξης, μπορεί επίσης να συμβάλει αποφασιστικά. Έχει αποδειχθεί ότι η εξαγωγική διείσδυση διευκολύνει σημαντικά την τεχνολογική αναβάθμιση και την κεφαλαιακή εμβάθυνση των ΜμΕ.

Κλείνοντας, θα ήθελα να υπενθυμίσω πως, στην παγκοσμιοποιημένη κοινωνία που ζούμε, κάθε ΜμΕ, ακόμη και ο βιβλιοπώλης και το κατάστημα που πουλάει CD στη γειτονιά μας, σε τελευταία ανάλυση θα πρέπει να μπορεί να πουλάει τα προϊόντα του σε τιμές που είναι διεθνώς ανταγωνιστικές. Αυτό κάνει εξαιρετικά δύσκολα τα πράγματα για τις ΜμΕ.

Kαι όμως, σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία οι επιχειρήσεις αυτές είναι σχεδόν μόνες. Πιστεύω λοιπόν πως είναι απαραίτητη η δημιουργία μιας συνεκτικής δομής που θα κληθεί να υποστηρίξει το σύνολο των παραπάνω διαδικασιών αλλά και γενικότερα που θα σταθεί αρωγός στις ΜμΕ ώστε να μπορέσουν να ανταποκριθούν στις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, συμβάλλοντας έτσι αποφασιστικά στην αναπτυξιακή προσπάθεια της χώρας αλλά και στη δημοκρατική προοπτική της. Μια δομή με τη συμμετοχή αφενός ενός θεσμού εκπροσώπησης των ΜμΕ και αφετέρου με την καθοριστική παρουσία του Δημοσίου.

* Ο Λόης Λαμπριανίδης είναι γενικός γραμματέας Στρατηγικών και Ιδιωτικών Επενδύσεων, υπουργείο Οικονομίας και Ανάπτυξης

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL