Στην πρώτη σύνοδο των ηγετών των ευρωπαϊκών χωρών του Νότου, που πραγματοποιήθηκε τον περασμένο Σεπτέμβριο στην Αθήνα, πολλές ήταν οι εκτιμήσεις που έκαναν λόγο για μια διχαστική κίνηση εντός της Ε.Ε., καθώς ερμηνεύτηκε ως απάντηση στο συμπαγές μέτωπο των Βορείων, στα πεδία της οικονομικής και προσφυγικής κρίσης. Συμμετείχαν οι ηγέτες της Ελλάδας, της Κύπρου, της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Μάλτας.
Πέντε μήνες μετά, εν όψει εκλογών σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία, το κλίμα της δυσκολίας συγκλίσεων εντός της Ε.Ε. φαίνεται πως δεν έχει αλλάξει. Το αίτημα της Διακήρυξης της Αθήνας που υπέγραψαν τον Σεπτέμβριο οι επτά ηγέτες των ευρωμεσογειακών κρατών δεν έφερε απτά αποτελέσματα στο τραπέζι τω διαπραγματεύσεων ούτε αναφορικά με την ελληνική κρίση, ούτε με την ιταλική, ούτε με την πορτογαλική. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές του Ισπανού πρωθυπουργού Μαριάνο Ραχόι - δεν είχε λάβει μέρος προσωπικά στη σύνοδο της Αθήνας επειδή δεν είχε ορκιστεί ακόμη - ότι η ελληνική και η ιταλική κοινωνία “καταβάλλουν τεράστιες προσπάθειες αλληλεγγύης, που όλοι έχουμε την υποχρέωση να αναγνωρίσουμε”. Με αυτό τον τρόπο ο κ. Ραχόι έδειξε ότι είναι διατεθειμένος να ακολουθήσει το πνεύμα της Συνόδου των Αθηνών, αν και προέρχεται από το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα, στο οποίο εντάσσονται τα “γεράκια” της Ένωσης.
Έτσι, προχωρώντας η “Διαδικασία της Μπρατισλάβα”, η οποία θα κορυφωθεί στη Ρώμη και έχει ως αντικείμενο τη συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης, είναι φανερό πως η επιβολή της δημοσιονομικής λιτότητας και η πολιτική δύο μέτρων και δύο σταθμών στο προσφυγικό βρίσκουν την Ε.Ε. στην 60ή επέτειο από την υπογραφή της Συνθήκης της Ρώμης, στο χειρότερο σημείο της. Ξεκινώντας οι αποστολές των χωρών της Μεσογείου για τη Λισσαβώνα, δεν είχαν ξεκάθαρο το περιεχόμενο του κειμένου που θα υπογραφεί, αλλά ούτε και αν αυτό θα μπορέσει να επηρεάσει τη “Διαδικασία της Μπρατισλάβα”. Ωστόσο, με τη συμμετοχή τους εκεί στέλνουν τουλάχιστον ένα μήνυμα ότι έχουν διάθεση να συζητήσουν, ανεξαρτήτως πολιτικής προέλευσης - κάτι που δεν ήταν καθόλου σίγουρο μέχρι και πριν από δύο χρόνια.
Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να λειτουργήσει συσπειρωτικά μέσα στην Ε.Ε., μπροστά σε έναν απρόβλεπτο πρόεδρο των ΗΠΑ. Ωστόσο οι επιθέσεις του νέου Αμερικανού προέδρου στο Βερολίνο και η σκληρή ρητορική του ότι η Ε.Ε. αποτελεί όχημα εξυπηρέτησης των γερμανικών συμφερόντων, θα μπορούσε να απελευθερώσει “αντιγερμανικές” δυνάμεις σε εκλογικές αναμετρήσεις που θα διεξαχθούν το 2017, με κύριες τις εκλογές στη Γαλλία. Τόσο ο Φρανσουά Φιγιόν όσο, πολύ περισσότερο, η Μαρίν Λεπέν εκπροσωπούν μια Δεξιά που με άνεση συνδιαλέγεται με τον ευρωσκεπτικισμό και τον “γαλλικό απομονωτισμό”, με διαφορετικές βεβαίως διαβαθμίσεις, Ο κ. Τραμπ έχει σημειώσει ότι το Brexit ήταν μια ορθή απόφαση εξαιτίας της γερμανικής κυριαρχίας στην Ε.Ε. Δεν υπάρχει αμφιβολία πως ο νέος Αμερικανός πρόεδρος το επόμενο διάστημα θα αναζητήσει και θα βρει συμμάχους στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στηριζόμενος στο αντιγερμανικό και, τελικά, αντιενωσιακό αφήγημα που από την πρώτη στιγμή έχει αναπτύξει.
Έχει επικρατήσει να ονομάζονται “σχέδιο Σόιμπλε” τα σενάρια που εξυφαίνονται στη γερμανική πρωτεύουσα για μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων. Παράλληλα, ο κ. Σόιμπλε σε δηλώσεις του την προηγούμενη εβδομάδα απείλησε την Τερέζα Μέι να μην τολμήσει να μετατρέψει τη Βρετανία σε φορολογικό παράδεισο προσελκύοντας ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, εκτιμώντας ότι αυτή η προσπάθεια θα αποτύχει. Παρατηρώντας κανείς την άκαμπτη στάση του Γερμανού υπουργού Οικονομικών και λαμβάνοντας υπ’ όψιν ότι οι γερμανικές εκλογές δεν κερδίζονται με διακύβευμα την ελληνική σωτηρία, ανακτούν έδαφος οι εκτιμήσεις ότι ενδεχομένως μετά τις αμερικανικές εκλογές κάποιοι ακραίοι πολιτικοί και οικονομικοί κύκλοι θα επιχειρήσουν την άσκηση μεγαλύτερης πίεσης προκειμένου η Ευρωζώνη να στενέψει σε λιγότερες χώρες, καθιστώντας τες λιγότερο ευάλωτες, ή και πρωταγωνίστριες, στις παγκόσμιες αλλαγές που έρχονται.
Βέβαια αυτό αφορά μια ριζική γεωοικονομική μεταβολή, η οποία θα προδίδει το λεγόμενο ευρωπαϊκό όραμα. Οι αρχηγοί που λαμβάνουν μέρος στις συναντήσεις του Νότου εργάζονται προς την αντίθετη κατεύθυνση. Τα πράγματα πλέον δεν περιμένουν την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία για να τρέξουν, αφού μάλιστα ο Ντόναλντ Τραμπ δείχνει να τρέχει πολύ γρήγορα. Ο άτυπος πόλεμος που διεξάγεται αυτήν τη στιγμή αντικατοπτρίζεται και στο γεγονός ότι η Βρετανίδα πρωθυπουργός Τερέζα Μέι θα είναι η πρώτη ηγέτις χώρας που θα συναντήσει ο Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο η σύνοδος των ευρωπαϊκών χωρών στην Αθήνα και τη Λισσαβώνα ίσως να είναι οι μόνες πρωτοβουλίες σε επίπεδο ηγετών για να διατηρηθεί ο χαρακτήρας της Ένωσης και ζωντανό το όραμά της.