του Σπύρου Κακουριώτη
Σε ένα ακόμη επεισόδιο, από τα πολλά που έχουν χαρακτηρίσει την εικοσαετή θητεία της «αμετακίνητης» επικεφαλής της Υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών, Φωτεινής Τομαή, τείνει να εξελιχθεί μια τοπική (φαινομενικά) διαμάχη περί την δημόσια ιστορία στο νησί της Πάτμου.
Στο ιστορικό της υπόθεσης έχει αναφερθεί αναλυτικά, με άρθρο της στην Αυγή («Οι περιπέτειες μιας πινακίδας», 16.10.2015) η φιλόλογος Γιάννα Μέμου, έτσι θα θυμίσουμε απλώς ότι η «διαμάχη» ξεκίνησε μετά την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του νησιού (11.8.2015) να καθαιρεθεί τιμητική πινακίδα που είχε τοποθετηθεί το 2006 στο κεντρικότερο σημείο της Σκάλας, η οποία απέδιδε την «απελευθέρωση» της Πάτμου στον λοχαγό Terence Bruce Mitford, Βρετανό αρχαιολόγο και μέλος της Special Boat Service, των πλωτών καταδρομικών δυνάμεων του SOE. Η «απελευθέρωση» του νησιού, μάλιστα, χρονολογούνταν, σύμφωνα με την πινακίδα, στις 10.2.1944 (!)
Καθώς τα ιστορικά στοιχεία που στήριζαν αυτήν την εκδοχή ήταν και πενιχρά και αμφισβητούμενα, έπειτα από διαμαρτυρίες τοπικών φορέων η καινούργια δημοτική αρχή αποφάσισε να αποταθεί στα ΓΑΚ Δωδεκανήσου και στη συνέχεια στο Ιστορικό Αρχείο του ΥΠΕΞ (το οποίο απευθύνθηκε και στην ΔΙΣ/ΓΕΣ), αναζητώντας πληροφορίες για τη δράση του Mitford. Στοιχεία υπήρχαν για τη δράση του στην Κρήτη, όχι όμως στα Δωδεκάνησα.
Αυτά, μαζί με στοιχειώδη γνώση της ιστορίας, θα αρκούσαν για να καθαιρεθεί η πινακίδα που απέδιδε την «απελευθέρωση» της Πάτμου στον Βρετανό λοχαγό, αφού, ακόμη και αν αποβιβάστηκε όντως μεταξύ 10-13.2.1944 (όπως αναφέρει ο συμπολεμιστής του στην SBS, John Lodwick1, βασισμένος σε μαρτυρία του ίδιου του Mitford και υπηρεσιακές εκθέσεις, όπως γράφει), το νησί δεν απηλλάγη από τη γερμανική παρουσία παρά μετά το καλοκαίρι του 1944.
Όμως η Φωτεινή Τομαή, διευθύντρια της ΥΔΙΑ, αφού με έγγραφο της 3.9.2015 προς την ΔΙΣ, κοινοποιούμενο στον Δήμο Πάτμου και στην ελληνική πρεσβεία του Λονδίνου, προσπάθησε, ουσιαστικά, να ασκήσει πιέσεις ώστε να αποτραπεί η καθαίρεση της πινακίδας, επανέρχεται, 15 ημέρες μετά, απορρίπτοντας ρητώς κάθε «σκέψη περί αποψιλώσεως της αναμνηστικής πλάκας».
Συγκεκριμένα, με έγγραφό της προς τον δήμαρχο Πάτμου Γρηγόρη Στόικο (Α.Π. Φ.7160/5/ΑΣ 513, της 25/9/2015) ενημερώνει μεν ότι από την έρευνα της ΔΙΣ «δεν προκύπτει ονομαστική αναφορά στον συγκεκριμένο Βρετανό», κάτι, όμως, που «δεν αποκλείει τη δράση» του, αφού, όπως λέει, η πρακτική της εποχής ήθελε μόνο υψηλόβαθμους να μνημονεύονται ονομαστικά. Προς επίρρωση του συλλογισμού της, αναφέρεται στην απονομή από το ελληνικό κράτος του Αργυρού Σταυρού του Τάγματος του Γεωργίου Α΄ στον Mitford, το 1946.
Στη συνέχεια, η κ. Τομαή αναφέρεται σε «έγγραφο αίτημα του Ακολούθου Άμυνας της Ελλάδας στο Λονδίνο προς τις Βρετανικές Αρχές που όμως απέρριψαν την ικανοποίηση του αιτήματος και παρέπεμψαν σε αναζήτηση πληροφοριών μέσω του διαδικτύου». Τι να πρωτοθαυμάσει κανείς εδώ; Την ζέση με την οποία κινητοποιείται ο μηχανισμός της διοίκησης προκειμένου να ικανοποιηθεί το αίτημα ενός μικρού δήμου; Ή την φερόμενη ως απάντηση των βρετανικών αρχών που, αν ισχύει, αγγίζει τα όρια του διπλωματικού επεισοδίου; Ειδικά μάλιστα όταν εύκολα μπορεί οποιοσδήποτε ιδιώτης ερευνητής να προμηθευτεί, από τα βρετανικά Εθνικά Αρχεία, τον προσωπικό φάκελο του Terence Bruce Mitford (HS 9/1043/8), ανοιχτό στην έρευνα από το 2005, ή τους σχετικούς φακέλους για τη δράση της SBS εκείνης της περιόδου...
Δικαιούται να αμφιβάλλει κανείς για το αν όντως έτσι έχουν τα πράγματα, ειδικά όταν είναι γνωστό ότι ο γιος του Βρετανού λοχαγού, αρχαιολόγος Timothy Mitford, άμεσα ενδιαφερόμενος και, εντέλει, ο μόνος που δικαιούται να προσφύγει στον δήμο προκειμένου να ζητήσει την αναίρεση της απόφασης καθαίρεσης, είναι αντιπλοίαρχος του Βασιλικού Ναυτικού, συνεπώς είναι σε θέση να κινητοποιήσει τις βρετανικές αρχές, προκειμένου αυτές με τη σειρά τους να πιέσουν τα ελληνικά υπουργεία Άμυνας και Εξωτερικών, όπως αναφέρουν οι πληροφορίες μας ότι έχει ήδη γίνει από τον Βρετανό στρατιωτικό ακόλουθο στην Αθήνα.
Δικαιούται μάλιστα να υποθέσει κανείς ότι η καθ' υπέρβασιν της συνήθους πρακτικής (αλλά και του ερωτήματος που της απευθύνθηκε) εμπλοκή της Φ. Τομαή, με «συμβουλές» όπως ότι η «αρχική σκέψη περί αποψιλώσεως» [sic!] «δεν θα διευκόλυνε τα πράγματα και τον θόρυβο που δημιουργήθηκε», σε αυτές ακριβώς τις παρεμβάσεις εδράζονται.
Ο «αυτοκρατορικός» (διάβαζε αποικιοκρατικός) τρόπος με τον οποίο χειρίζεται το θέμα η βρετανική πλευρά, οι δολιχοδρομίες της οποίας, στα 1945-47, σχετικά με το μέλλον των Δωδεκανήσων, δεν έχουν σβηστεί από τη μνήμη, κινδυνεύει να μετατρέψει τον Terence Bruce Mitford, σε ό,τι αφορά τη δράση του στην Πάτμο τουλάχιστον, σε «έναν ήρωα πολύ διακριτικό» (όπως χαρακτήριζε τον δικό του «αντιστασιακό» ο Jacques Audiard στην ομώνυμη ταινία του 1996). Κι αυτό σίγουρα δεν του αξίζει...
1 Βλ. The Filibusters: The Story of the Special Boat Service, Methuen & Co, Λονδίνο 1947, σσ. 86-88. Αντιθέτως, ο επίσης στρατιωτικός Adrian Seligman, ο οποίος γνώριζε τον Mitford και υπηρέτησε στον αγγλοελληνικό Στολίσκο Ημιολιών (Levant Schooner Flotilla), στη δική του μαρτυρία (War in the Islands: Undercover Operations in the Aegean 1942-44, Sutton Publishing, 1996) αναφέρεται στη συγκεκριμένη επιχείρηση, όχι όμως και σε «απόβαση» στην Πάτμο.