Το χρήμα μπορεί να σημαίνει σε πολλούς ανθρώπους κάτι διαφορετικό όπως, πολυτέλεια, ελευθερία και ασφάλεια. Οι οικονομολόγοι λένε ότι είναι απλώς ένα μέσο ανταλλαγής, χωρίς το οποίο θα αναγκαζόμασταν να ανταλλάξουμε αγαθά για οτιδήποτε δεν μπορούσαμε να παράγουμε για τον εαυτό μας.
Ιστορικά, σχεδόν οτιδήποτε μπορεί να χρησιμεύσει ως χρήματα, όπως κοτόπουλα, αυγά, ζώα, γούνες και δέρματα ή ακόμα κοχύλια. Τα κρυπτονομίσματα (cryptocurrencies) προσπάθησαν αρχικά να παίξουν τον ρόλο του νομίσματος. Η αξιοπιστία των συμβατικών νομισμάτων εξαρτάται από τον βαθμό ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας κάθε χώρας. Αν, για παράδειγμα, η κεντρική τράπεζα «ελέγχεται» από την κυβέρνηση, έχει αναξιόπιστο νόμισμα, με πολύ χαμηλή αξία, διότι υπάρχει ο φόβος πως η κυβέρνηση θα μπορεί να τυπώνει ανεξέλεγκτα μεγάλες ποσότητες του νομίσματος και μέσω του πληθωρισμού να απαξιωθεί το νόμισμα. Αντίθετα, αν η κεντρική τράπεζα είναι ανεξάρτητη, προσδίδει σημαντική αξία στο νόμισμα (π.χ., ευρώ και δολάριο). Στην περίπτωση των κρυπτονομισμάτων δεν υπάρχει μια αντίστοιχη και αξιόπιστη ανεξάρτητη αρχή που να εκδίδει τα κρυπτονομίσματα. Τα κρυπτονομίσματα (αν υποκλαπεί το password) μπορούν να κλαπούν.
Γιατί όμως τα κρυπτονομίσματα γνωρίζουν τόση επιτυχία παρ’ όλο που μειονεκτούν έναντι των συμβατικών νομισμάτων; Το Bitcoin διατηρεί υψηλή τιμή εξαιτίας του πεπερασμένου αριθμού των 21 εκατ. μονάδων που θα εξαχθούν μέχρι το 2140. Ήδη έχουν εξαχθεί περίπου 19 εκατ. Αυτό προσδίδει την πιο σημαντική ιδιότητα του Bitcoin έναντι των άλλων κρυπτονομισμάτων: την ιδιότητα της σπανιότητας. Επίσης, το 4,5% των επενδυτών ελέγχει το 85% των νομισμάτων.
Με βάση τον νόμο της προσφοράς και της ζήτησης, για οτιδήποτε είναι σπάνιο και διατίθεται σε περιορισμένες ποσότητες η τιμή θα αυξηθεί μόλις αυξηθεί η ζήτηση. Όσο περισσότεροι ασχολούνται με τα κρυπτονομίσματα, η ζήτηση θα τροφοδοτείται από το ενδιαφέρον τους και οι τιμές τους θα αυξάνονται. Οι τιμές θα συνεχίσουν να αυξάνονται όσο νέοι επενδυτές αναζητούν το εύκολο κέρδος.
Τα κρυπτονομίσματα προσπαθούν να αντικαταστήσουν τους μεσάζοντες (όπως είναι οι τράπεζες) κατά τη διακίνηση του χρήματος. Εμφανίστηκαν όμως άλλου είδους «μεσάζοντες», τα ανταλλακτήρια κρυπτονομισμάτων, όπως το FTX. Ο Sam Bankman Fried (SBF) είναι ο ιδιοκτήτης του FTX, του ήδη χρεοκοπημένου χρηματιστηρίου κρυπτογράφησης, και της Alameda Research, του χρεοκοπημένου κεφαλαίου αντιστάθμισης κρυπτογράφησης. Ο SBF ίδρυσε την Alameda αρχικά για να κάνει διαπραγμάτευση κρυπτογράφησης αρμπιτράζ και στη συνέχεια ίδρυσε την FTX για να έχει ένα καλύτερο ανταλλακτήριο για την Alameda. Η εμπορική εταιρεία Alameda Research του SBF φέρεται να χρωστάει στο χρηματιστήριο κρυπτογράφησης FTX περίπου 8-10 δισ. δολάρια μετά τη λήψη δανείων που πιθανώς χρηματοδοτήθηκαν από καταθέσεις από πελάτες FTX. Τόσο το Alameda (το hedge fund) όσο και το FTX (το χρηματιστήριο) ελέγχονται κατά μεγάλο ποσοστό από τον SBF. Η FTX φέρεται να δάνεισε πάνω από το ήμισυ των κεφαλαίων πελατών της στην Alameda, η οποία στη συνέχεια χρησιμοποίησε αυτά τα κεφάλαια για να στοιχηματίσει σε άλλα κρυπτονομίσματα και να βοηθήσει άλλες εταιρείες κρυπτογράφησης που δυσκολεύονταν.
Ακόμα και θεσμικοί επενδυτές, όπως τα κεφαλαία επιχειρηματικών συμμετοχών (Venture Capital, VC), αντιμετώπισαν το ανταλλακτήριο κρυπτονομισμάτων FTX ως έναν τρόπο να επενδύσουν σε κρυπτονομίσματα χωρίς να αγοράσουν επικίνδυνα νομίσματα ή μάρκες. Είναι σαν να επενδύουν στα κέρδη από τη λειτουργεία του καζίνου αντί να στοιχηματίζουν στα τραπέζια. Φαίνεται πως έχουν χαθεί τα χρήματα των επενδυτών (VC) επιχειρηματικών κεφαλαίων που επένδυσαν στο FTX, όπως είναι οι Lightspeed Venture Partners, Temasek και Binance Labs, Softbank, Third Point Ventures, Coinbase Ventures και Thoma Bravo, Tiger Global, Lightspeed, Temasek και Senator Investment Group κ.ά.
Συχνά θωρούνταν το FTX ως ένα πιο ασφαλές ανταλλακτήριο από την Binance, αφού η FTX λειτουργούσε στις ΗΠΑ, ενώ η Binance είχε προκαλέσει διαμάχες αποφεύγοντας τους οικονομικούς κανονισμούς σε όλο τον κόσμο. Οι αναφορές πτώχευσης λένε ότι η διοίκηση της εταιρείας χρησιμοποίησε λογισμικό για να αποκρύψει την κατάχρηση των κεφαλαίων των πελατών της. Ο Sam φαίνεται να έχει επενδύσει χρήματα στο Robinhood και το Twitter και χρήματα δαπανήθηκαν σε χορηγίες και δόθηκαν σε πολιτικούς.
Η FTX αγόρασε ακίνητα αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν ως κατοικίες διακοπών για στελέχη της FTX. Ο Sam αγόρασε ένα Toyota Corolla για να δείξει πόσο ταπεινός είναι. Τον Οκτώβριο του 2021, η FTX συγκέντρωσε από αύξηση κεφαλαίου 420 εκατομμυρίων δολαρίων μόνο από 69 επενδυτές και μαζί με την επόμενη αύξηση 500 εκατομμυρίων δολαρίων οδήγησαν την αποτίμηση της FTX στα 32,5 δισεκατομμύρια δολάρια.
Η FTX παραδέχθηκε ότι πάνω από 1 εκατομμύριο πελάτες της έχουν χάσει χρήματα, τα οποία ανέρχονται σε πολλά δισεκατομμύρια.
Η αξία των κρυπτονομισμάτων έχει συρρικνωθεί στο 1 τρισ., έχοντας απωλέσει πάνω από 2 τρισ. δολάρια. Η συνεχιζόμενη κρίση στο FTX και στο Blockfi, και πριν από αυτό το Celsius, το Voyager, το Three Arrows Capital, το Terra and Luna και σε αυτά που θα έρθουν, αναδεικνύει τους κινδύνους στους οποίους εκτίθεται το κοινό και καταδεικνύει πόσο εύκολα μπορεί να χαθούν οι αποταμιεύσεις των ανθρώπων ακόμα κι αν τις εμπιστευτούν σε θεσμικούς επενδυτές, όπως τα VC.
Ο Γιώργος Σ. Ατσαλάκης είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης, Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
