Live τώρα    
20°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
18.2°C22.0°C
1 BF 47%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
18 °C
14.7°C21.2°C
2 BF 57%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
17 °C
16.0°C19.4°C
2 BF 63%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
18.8°C21.5°C
1 BF 61%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
15 °C
14.9°C18.4°C
2 BF 63%
ΚΑλΟ και απέναντι στον SARS-CoV-2
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

ΚΑλΟ και απέναντι στον SARS-CoV-2

Ανάλυση της Δώρας Κοτσακά,
Δρ. Πολιτικής Κοινωνιολογίας, Ερευνήτριας, Συντονίστριας του Παρατηρητηρίου των Κοινών του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ

 

Στο πλαίσιο που διαμόρφωσαν οι ολέθριες συνέπειες της επιδημίας του SARS-CoV-2, συνεταιρισμοί και μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) σε παγκόσμιο επίπεδο κινητοποιούνται προκειμένου να ενισχύσουν τους εργαζόμενούς τους, τα μέλη και τις κοινότητές τους.

Σε αρκετές χώρες περιφερειακές διοικήσεις και εθνικές κυβερνήσεις έχουν ήδη αρχίσει να εντάσσουν τις συνεργατικές επιχειρήσεις και τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις στις δημόσιες στρατηγικές στήριξης του πληθυσμού που επεξεργάζονται. Ως ωφελούμενες, συμπεριλαμβάνοντάς τες στα μέτρα στήριξης της οικονομίας, αλλά και απευθυνόμενες σ’ αυτές ως εταίρους υλοποίησης πολιτικών και έργων με στόχο την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης.

Ιστορική αναδρομή

Ιστορικά, σε περιόδους κρίσης οι αξίες της συνεργασίας, της αλληλεγγύης και της αμοιβαιότητας εμφανίζονται ενισχυμένες. Σ’ αυτές τις περιόδους αυξάνονται μαζικά τα μέλη των συνεταιρισμών και σημειώνεται στροφή τόσο προς αυτούς, όσο και προς τις ΜμΕ γενικότερα. Αυτό συνέβη στην περίπτωση της οικονομικής κρίσης του 2001-2002 στην Αργεντινή, της παγκόσμιας χρηματιστηριακής κρίσης του 2007-2008 και της ελληνικής κρίσης χρέους του 2009. Επιπλέον, συνεταιρισμοί και ΜμΕ γενικότερα συνέβαλαν καθοριστικά στις κοινότητές τους στην αντιμετώπιση επιδημιών όπως εκείνη του AIDS (Βιετνάμ, Σουαζιλάνδη), στην ανακούφιση του πληθυσμού και την ανοικοδόμηση μετά από περιόδους φυσικών καταστροφών (Ιαπωνία, Αυστραλία) ή πολέμων (Σρι Λάνκα, Ρουάντα).

Η προσφορά της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας (ΚΑλΟ) ως δυναμικού κλάδου, με ιδιαίτερα κοινωνικά ωφέλιμες αποδόσεις σε συνθήκες κρίσης, έχει πλέον δοκιμαστεί στον χρόνο και έχει αναγνωριστεί από πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς. Η υγειονομική κρίση δίνει ακόμα μία ευκαιρία για διεύρυνση των εργαλείων υποστήριξής της και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απομένει να φανεί το εάν και κατά πόσο η ελληνική κυβέρνηση θα επιλέξει να τα αξιοποιήσει προχωρώντας στην πολιτική επιλογή στήριξης και ενίσχυσης της ΚΑλΟ.

Καναδάς: 3,4% του ΑΕΠ

Ο Καναδάς είναι μια χώρα με μακρά και ισχυρή παράδοση στον τομέα της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας, αν και ακολουθούνται διαφορετικά μοντέλα. Στον Καναδά η κοινωνική οικονομία έχει παρουσία στο μεγαλύτερο τμήμα των οικονομικών δραστηριοτήτων. Αθροίζει το 3,4% του ΑΕΠ και συνεισφέρει περίπου 86 δισ. δολάρια στην οικονομική δραστηριότητα. Οι συνεργατικές επιχειρήσεις είναι σταθεροί εργοδότες, λειτουργούν ως κανάλια επικοινωνίας των αναγκών της κοινότητας, συνιστούν χώρους συνάντησης και δημιουργίας των μελών της και λειτουργούν ως τόποι δημοκρατίας. Αυτός είναι ο λόγος που μπόρεσαν να ανταποκριθούν με αξιοσημείωτη ταχύτητα στις προκλήσεις που τέθηκαν από την υγειονομική κρίση συγκριτικά με άλλους τομείς της οικονομίας. Παρακάτω παρατίθενται ενδεικτικά ορισμένα παραδείγματα των κοινωνικά ωφέλιμων πρακτικών που εφάρμοσαν οι φορείς ΚΑλΟ από την αρχή της πανδημίας.

Οι πιστωτικές ενώσεις Credit Unions

Οι μη κερδοσκοπικές πιστωτικές ενώσεις (Credit Unions) του Καναδά (χρηματοπιστωτικοί θεσμοί οι οποίοι ανήκουν στους καταθέτες και χρήστες των υπηρεσιών τους) ανταποκρίθηκαν στις ανάγκες που δημιουργήθηκαν από την πανδημία περισσότερο ουσιαστικά σε σύγκριση με τον εταιρικό τραπεζικό τομέα, που παρέμεινε επιφυλακτικός. Από τις 16 Μαρτίου το Desjardins Group, η μεγαλύτερη ομοσπονδία πιστωτικών ενώσεων της Βόρειας Αμερικής, προσέφερε πιστωτική ενίσχυση κατά περίπτωση στα μέλη του, σε συνδυασμό με μείωση των επιτοκίων της πιστωτικής τους κάρτας. Η Vancity Credit Union προχώρησε ακόμα περισσότερο, μεταθέτοντας πληρωμές και μειώνοντας -έως και μηδενίζοντας- τα επιτόκια των πιστωτικών καρτών για τους πληγέντες από την πανδημία. Είναι ενδεικτικό ότι έως τις 9 Απριλίου καμία εμπορική τράπεζα στον Καναδά δεν είχε προχωρήσει τόσο σε μειώσεις επιτοκίων. Έως τις 18 Μαρτίου η Vancity Credit Union είχε ήδη συνεργαστεί με φιλανθρωπικούς οργανισμούς για τη δημιουργία του Community Response Fund και έως τις 8 Απριλίου οι δωρεές της στο ταμείο είχαν φτάσει τα 6 εκατ. δολάρια για την ενίσχυση 33 ΜΚΟ και φιλανθρωπικών οργανώσεων. Στις 19 Μαρτίου η Northern Saving Credit Union προσέφερε αναστολές πληρωμών, η Ladysmith Credit Union προσέφερε άτοκα δάνεια στα τέλη Μαρτίου και στις 3 Απριλίου η Libro Credit Union συνεισέφερε 320.000 δολάρια στο πρόγραμμα έκτακτης ανάγκης της United Way.

Συνεταιρισμοί καταναλωτών

Οι κοοπερατίβες καταναλωτών του Καναδά (ανήκουν σε όσους αγοράζουν και χρησιμοποιούν τα προϊόντα και τις υπηρεσίες τους) ήταν μεταξύ των πρώτων επιχειρήσεων που εξασφάλισαν το εισόδημα των εργαζομένων τους. Παράλληλα, καθιέρωσαν χρονικά διαστήματα κατά τα οποία θα μπορούσαν να ψωνίζουν μόνο οι ευπαθείς ομάδες και ενίσχυσαν με προσφορά προϊόντων και υπηρεσιών ανθρώπους που βρέθηκαν σε εξαιρετικά δυσμενή θέση λόγω των συνθηκών. Μπόρεσαν να αντιδράσουν με μεγαλύτερη ταχύτητα διότι γνώριζαν ήδη τις πραγματικές ανάγκες των μελών και των κοινοτήτων τους και είχαν ούτως ή άλλως συγκροτήσει τη λειτουργία τους στη βάση των ενδεδειγμένων αρχών, συστημάτων και λειτουργιών προκειμένου να είναι αποτελεσματικές.

Άμεση αντίδραση

Για παράδειγμα, η κοοπερατίβα Alina είχε άμεση αντίδραση στα μέσα Μαρτίου ενεργοποιώντας παραδόσεις φαγητού με ποδήλατα και νυχτερινά δρομολόγια με αυτοκίνητο, ενώ οι μεγάλες αλυσίδες φαγητού απλά αύξησαν τις παραδόσεις χωρίς να προσαρμόσουν τον τρόπο με τον οποίο γίνονταν. Η Calgary Coop ήταν από τα πρώτα παντοπωλεία που όρισαν διαφορετικές ώρες αγορών για τους ηλικιωμένους και αύξησαν τον μισθό των εργαζόμενων μελών τους που βρίσκονταν στην πρώτη γραμμή κατά 2,50 δολάρια την ώρα στις 8 Μαρτίου. Η αντίστοιχη αντίδραση από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση του Καναδά ήρθε την 1η Απριλίου.

Οι καναδικοί συνεταιρισμοί καταναλωτών βρέθηκαν στην πρωτοπορία του συντονισμού των κοινοτήτων που επλήγησαν. Η Associations Coopératives d’ économie Familiale του Κεμπέκ εργάστηκε μαζί με τοπικές ομάδες προκειμένου να βοηθήσει ανθρώπους που βρέθηκαν χωρίς εισόδημα εξαιτίας του SARS-CoV-2. Η Co-operative Housing Federation από της 17 Μαρτίου συντόνισε, σε συνεργασία με τον συνεργατικό στεγαστικό τομέα, επιδόματα ενοικίου και βοήθεια σε δόσεις ενυπόθηκων δανείων από πιστωτικές ενώσεις. Η Coop Couturieres Pop, που δραστηριοποιείται στον τομέα της ένδυσης, επαναπροσδιόρισε τις προτεραιότητές της και προσανατολίστηκε στην κατασκευή του υγειονομικού υλικού που ζητούσαν τα νοσοκομεία και σε μάσκες. Η ζυθοποιία Le Trou du Diable, που υπάγεται στην ιδιοκτησία των εργαζομένων της, αύξησε τους μισθούς κατά 5 δολάρια την ώρα και διατήρησε τη συμφωνία της για αγορά διαφημιστικού χώρου στον τοπικό Τύπο προσθέτοντας και επιπλέον διαφημίσεις προκειμένου να συμβάλει στη διατήρηση της ροής εσόδων κατά τη διάρκεια της πανδημίας.

Σχέδιο δράσης

Σύμφωνα με τους Καναδούς συνεταιριστές, είναι απολύτως εφικτό για τις υπάρχουσες κοοπερατίβες και τους φορείς ΚΑλΟ να μεγιστοποιήσουν την ανταπόκρισή τους στις έκτακτες ανάγκες που δημιουργούνται. Όπως υπενθυμίζουν, αυτό είχε συμβεί και σε άλλες περιόδους κρίσης στη χώρα. Ωστόσο, τονίζουν ότι θα πρέπει να συνεχίσουν να περιλαμβάνονται στα πακέτα χρηματοδοτικής υποστήριξης. Προκειμένου να αναπτυχθούν, είναι απαραίτητη μια νέα επιχειρηματική και οικονομική αναπτυξιακή νομοθεσία, όπως και πολιτικές που θα διευκολύνουν τις συνεργατικές start-ups και τη μετατροπή προβληματικών επιχειρήσεων σε συνεταιρισμούς.

Πέρα από τις ενέργειες στις οποίες έχουν προβεί στην επιχειρηματική τους δράση, οι εργατικές κολεκτίβες αντέδρασαν ταχύτατα απευθύνοντας πρόταση σχεδίου δράσης στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση ήδη από τα τέλη Μαρτίου και συγκροτούν κοινά αιτήματα και προτάσεις σε περιφερειακό και ομοσπονδιακό επίπεδο. Παράλληλα, ενημερώνουν με κάθε διαθέσιμο μέσο για τις νέες δράσεις που προωθούν για την αντιμετώπιση των συνθηκών που δημιούργησε η πανδημία και μοιράζονται γνώση και τεχνογνωσία.

Οι συνεργατικές επιχειρήσεις στην Ιταλία

Στην Ιταλία οι συνέπειες της υγειονομικής κρίσης σε όλους τους τομείς της οικονομίας είναι τεράστιες. Οι αναμενόμενες απώλειες σε θέσεις εργασίας στον τομέα της ΚΑλΟ υπολογίζεται ότι θα ανέλθουν στις 200.000 σε τομείς εκπαιδευτικών υπηρεσιών και πρόνοιας, όπως η φροντίδα ηλικιωμένων και ατόμων με ειδικές ανάγκες, εξαιτίας της διακοπής λειτουργίας των κέντρων φροντίδας ή της κατ’ οίκον εργασίας και στις 26.000 στους τομείς της τροφοδοσίας και της καθαριότητας. Περισσότεροι από 21.000 εργαζόμενοι και μέλη συνεργατικών επιχειρήσεων στον τουρισμό, στην ψυχαγωγία, στον πολιτισμό και τον αθλητισμό κινδυνεύουν να χάσουν τα εισοδήματά τους, ενώ στον τομέα των μεταφορών και των logistics, που επίσης έχει πληγεί σφοδρά, βρίσκονται σε κίνδυνο 18.000 θέσεις εργασίας.

Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, η Alliance of Italian Cooperatives, που αντιπροσωπεύει το 90% των συνεταιρισμών στη γειτονική χώρα, απηύθυνε έκκληση στην ιταλική κυβέρνηση στις αρχές Μαρτίου ζητώντας υποστηρικτικές δράσεις για τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους. Στις 16 Μαρτίου το υπουργικό συμβούλιο ενέκρινε τη διάθεση 10 δισ. ευρώ με στόχο την εξασφάλιση μεγαλύτερης ρευστότητας, την προστασία των εργαζομένων και την επέκταση της κοινωνικής προστασίας σε όλα τα είδη και τα μεγέθη επιχειρήσεων.

Παράλληλα, οι συνεργατικές επιχειρήσεις διαβεβαίωσαν τα μέλη, τους καταναλωτές και τους εργαζομένους ότι δεσμεύονται να συνεχίσουν τη δραστηριότητά τους και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που προέκυψαν στην καθημερινή ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων με τρόπους όπως οι παρακάτω. Πρόκειται για πρακτικές οι οποίες στη συνέχεια ακολουθήθηκαν από αρκετές επιχειρήσεις. Οι παρατιθέμενες πρωτοβουλίες εφαρμόστηκαν ωστόσο μέσα στις πρώτες δεκαπέντε μέρες από την έναρξη του lockdown.

Η πρακτικές που ακολουθήθηκαν

Τα Coop και Conad, μεγάλα συνεργατικά καταστήματα λιανικής πώλησης, εργάζονταν για να εξασφαλίσουν επάρκεια στις προμήθειες στα καταστήματά τους στο σύνολο της χώρας. Παρείχαν υπηρεσίες παράδοσης στο σπίτι και προσπάθησαν να αντεπεξέλθουν στο κύμα αύξησης της ζήτησης. Η Conad προσέφερε 3 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση νοσοκομείων στο Μιλάνο, στη Ρώμη και τη Νάπολη. Η Coop καθιέρωσε παραδόσεις στο σπίτι για άτομα άνω των 65 ετών χωρίς επιπλέον χρέωση στις πληγείσες περιοχές και υπέγραψε συμφωνία με την Υπηρεσία Πολιτικής Προστασίας και την Ένωση Δήμων Ιταλίας προκειμένου να προχωρήσει σε κατ’ οίκον παραδόσεις σε όλους τους δήμους αξιοποιώντας τοπικές οργανώσεις εθελοντών. Στις ίδιες προσπάθειες προχώρησαν και κοινοτικές κοοπερατίβες σε μικρότερους οικισμούς (π.χ. Biccari στη Φότζια, Montalto Uffugo στην Κοσέντζα).

Επίσης, οι αγροτοδιατροφικές κοοπερατίβες συνέχισαν αδιάλειπτα την παραγωγή φρούτων, λαχανικών και γαλακτοκομικών. Ξεκίνησαν άμεσα θερμομέτρηση στις εισόδους των χώρων εργασίας και στα εργοστάσια και εφάρμοσαν μέτρα που εξασφάλιζαν την ενδεδειγμένη απόσταση μεταξύ των εργαζομένων.

Το Unipol Group, συνεργατική ασφαλιστική, εξασφάλισε για τους πελάτες της προστασία μέσω ασφαλιστικών λύσεων και 24ωρη βοήθεια στις υπηρεσίες της, περιλαμβάνοντας άμεση ιατρική συμβουλευτική. Επιπλέον, η Unipol δώρισε 20 εκατ. ευρώ για την ενίσχυση του εθνικού συστήματος Υγείας.

Η κοινωνική κοοπερατίβα Cadiai στην Μπολόνια προσέφερε στους συγγενείς των φιλοξενούμενων στα γηροκομεία τη δυνατότητα να επικοινωνούν μαζί τους με βιντεοκλήσεις εφόσον τα επισκεπτήρια απαγορεύονταν.

Η Cirfood, συνεργατική ομάδα catering, προσέφερε γεύματα σε ανθρώπους που βρίσκονταν σε ανάγκη. Οι υπηρεσίες προσφέρονταν, όπου χρειαζόταν, κατ’ οίκον.

Τέλος, η ενεργειακή κοινότητα CPL Concordia διέθεσε το Concordia Hotel στη Μοντένα για τη φιλοξενία γιατρών και υγειονομικών που προέρχονταν από άλλες περιοχές με στόχο την αντιμετώπιση του  SARS-CoV-2.

Η περίπτωση της Ελλάδας

Είναι ενδεικτικό ότι στην Ελλάδα η προσπάθεια θεσμοθέτησης της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας ξεκίνησε στα πρώτα χρόνια της οικονομικής και νομισματικής κρίσης του 2008 και είχε ως αποτέλεσμα τον Ν. 4019/2011 «Περί Κοινωνικής Οικονομίας και Κοινωνικής Επιχειρηματικότητας και άλλες διατάξεις». Τότε δημιουργήθηκε ένα πρώτο θεσμικό πλαίσιο προκειμένου οι φορείς ΚΑλΟ να συμβάλουν στην άμβλυνση των επιπτώσεων της κρίσης, καθώς η διεθνής εμπειρία έδειχνε ότι ο συγκεκριμένος τομέας οικονομίας παρουσίαζε ανθεκτικότητα σ’ αυτές τις συνθήκες και είχε τη δυνατότητα να περιορίσει τον κοινωνικό αποκλεισμό, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας, να αμβλύνει τις ανισότητες και να στηρίξει την αειφόρο ανάπτυξη. Σημαντικό ρόλο έπαιξε και το γεγονός ότι τα παραπάνω είχαν πλέον αναγνωριστεί από την Ε.Ε. και τα κράτη - μέλη είχαν αρχίσει να τα λαμβάνουν υπόψη στη χάραξη πολιτικών. Το 2016 ψηφίστηκε ο Ν. 4430/2016, που τροποποίησε τον αντίστοιχο του 2011. Οι φορείς της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας λειτουργούν σήμερα με βάση τον συγκεκριμένο νόμο.

Τι συνέβη την περίοδο του lockdown

Εξαιτίας και της βραχυχρόνιας παρουσίας τους στην Ελλάδα, σε αντίθεση με τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, την περίοδο του lockdown οι συνεργατικές επιχειρήσεις δεν επέδειξαν άμεσα αντανακλαστικά στην κατεύθυνση μιας συντονισμένης προσπάθειας διευρυμένης κλίμακας για τη συγκρότηση κοινού μετώπου προτάσεων και διεκδικήσεων, την αλληλοϋποστήριξη και τον διαμοιρασμό τεχνογνωσίας κατά το παράδειγμα των πρωτοβουλιών που παρατέθηκαν στις προηγούμενες ενότητες. Δεν υπήρξε κάποια συγκεκριμένη έκκληση ή πρόταση προς την κυβέρνηση και τους φορείς διοίκησης για τη στήριξη του κλάδου, ενώ η απουσία μελέτης επιπτώσεων της υγειονομικής κρίσης συγκεκριμένα για τους φορείς ΚΑλΟ δεν βοήθησε στη διατύπωση έγκαιρων και τεκμηριωμένων αιτημάτων από την πλευρά δευτεροβάθμιων ή πανελλαδικών δικτυώσεων των φορέων του, κάτι που ίσως καταστεί εφικτό στο μέλλον. Η μόνη δημόσια τοποθέτηση ήταν η διαμαρτυρία ορισμένων εξ αυτών σχετικά με τον αποκλεισμό των νομικών μορφών των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων (ΚοινΣΕπ), των συνεταιρισμών εργαζομένων και γενικότερα των φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας από το πλαίσιο προστασίας των επιχειρήσεων που πλήττονται από τον SARS-CoV-2, δηλαδή από την Υπουργική Απόφαση που αφορά την καταβολή της αποζημίωσης ειδικού σκοπού ύψους 800 ευρώ στις πληττόμενες επιχειρήσεις. Ωστόσο, η κυβέρνηση επανήλθε στα μέσα Μαΐου συμπεριλαμβάνοντας στο έκτακτο μέτρο ενίσχυσης και τα ενεργά μέλη των συνεταιρισμών εργαζομένων του Ν. 4430/2016 που είναι εγγεγραμμένοι στο Γενικό Μητρώο Φορέων Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας του υπουργείου Εργασίας.

Η προσφορά της Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας ως δυναμικού κλάδου με ιδιαίτερα κοινωνικά ωφέλιμες αποδόσεις σε συνθήκες κρίσης έχει πλέον δοκιμαστεί σε βάθος χρόνου και αναγνωριστεί από πολιτικούς και οικονομικούς θεσμούς. Η υγειονομική κρίση δίνει ακόμα μια ευκαιρία για διεύρυνση των εργαλείων ενίσχυσής της και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Απομένει να φανεί το εάν και κατά πόσο η ελληνική κυβέρνηση θα επιλέξει να τα αξιοποιήσει προχωρώντας στην πολιτική επιλογή στήριξης και ενίσχυσης της ΚΑλΟ.

Στηρίξτε την έγκυρη και μαχητική ενημέρωση. Στηρίξτε την Αυγή. Μπείτε στο syndromes.avgi.gr και αποκτήστε ηλεκτρονική συνδρομή στο 50% της τιμής.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL