Πανάκριβα πληρώνει ο Έλληνας φορολογούμενος όχι μόνο για την προστασία του περιβάλλοντος αλλά και για την απάλειψη των πληγών που προκαλούν σε αυτό οι τριτοκοσμικές πρακτικές στη διαχείριση πάσης φύσης αποβλήτων (αστικών, υγρών και επικίνδυνων).
Κάθε εξάμηνο η χώρα εξακολουθεί να καταβάλλει χρηματικό πρόστιμο από 345.000 έως και 3.686.000 ευρώ ανά περίπτωση (τέσσερις τον αριθμό) όπως το επιδίκασε το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δηλαδή για τις παραβάσεις που αφορούν τη λειτουργία των ανεξέλεγκτων χωματερών και τη μη αποκατάσταση των ανενεργών, την ανυπαρξία βασικών υποδομών (αποχετευτικό δίκτυο για τη συγκέντρωση υγρών αποβλήτων και επεξεργασίας τους από βιολογικούς καθαρισμούς) στην Ανατολική Αττική, ως αποτέλεσμα της άναρχης ανάπτυξής της, την προβληματική διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων και την έλλειψη συστήματος συλλογής και επεξεργασίας των αστικών λυμάτων της περιοχής του Θριάσιου Πεδίου. Υπενθυμίζεται ότι η δεύτερη καταδίκη για μη συμμόρφωση με την πρώτη συνοδεύεται από βαρύ εφάπαξ χρηματικό πρόστιμο που αφορά την παράβαση του παρελθόντος, του χρονικού διαστήματος μεταξύ της πρώτης και της δεύτερης καταδίκης και την τσουχτερή χρηματική ποινή (ημερήσια, που κατά κανόνα καταβάλλεται ως εξαμηνιαία) έως ότου επέλθει η πλήρης συμμόρφωση, η οποία ξεκινά να μετράει από την ημερομηνία που θα δημοσιευτεί η δεύτερη καταδικαστική απόφαση.
Οι τσουχτεροί λογαριασμοί
Τα πρόστιμα απομειώνονται ανάλογα με τον βαθμό συμμόρφωσης... Για παράδειγμα, 40.000 για μια ανενεργή χωματερή που αποκαθίσταται και 80.000 ευρώ εφόσον κλείσει και αποκατασταθεί για τα αστικά λύματα ή από την αύξηση του πληθυσμού που εξυπηρετείται. Ο πληρωμένος λογαριασμός του εφάπαξ ή κατ’ αποκοπήν προστίμου για τις τρεις παραπάνω υποθέσεις ανέρχεται σε 30 εκατ. (ανά 10 εκατ.) και 5 εκατ. για το Θριάσιο. Συνολικά έως τον Απρίλιο του 2019 τα πρόστιμα έφταναν περίπου τα 130 εκατ. ευρώ και πέντε χρόνια μετά έχουν αυξηθεί κατά πολύ. Ως φαίνεται, με την κυβερνητική αδράνεια οι παραβάσεις θα συνεχιστούν επί μακρόν, έως ότου η Κομισιόν κρίνει ότι εκτελέστηκαν πλήρως οι αποφάσεις του Δικαστηρίου. Αυτό αποτυπώνεται, άλλωστε, και στο πρακτικό όπου καταγράφεται ο απολογισμός της ετήσιας συνάντησης για τις ανοιχτές υποθέσεις παράβασης της κοινοτικής νομοθεσίας στον τομέα του φυσικού περιβάλλοντος και των αποβλήτων, η οποία έγινε τον Απρίλιο στο υπουργείο Εξωτερικών. Σε αυτήν συμμετείχε κλιμάκιο της Κομισιόν (εκπρόσωποι της Νομικής Υπηρεσίας, της Γενικής Διεύθυνσης Περιβάλλοντος, Περιφερειακής Πολιτικής κ.ά.) και το μισό... υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας από το σύνολο των αρμοδίων υπηρεσιών.
Παρά τις κατά καιρούς διθυραμβικές ανακοινώσεις του ΥΠΕΝ για μηδενισμό των προστίμων, αρχικά στα τέλη του 2021 και αργότερα στο τέλος του 2024 σύμφωνα, με τις απαντήσεις στη συνάντηση, οι τελευταίοι ΧΑΔΑ (Χώροι Ανεξέλεγκτης Διάθεσης Αποβλήτων) στην Κάλυμνο και στη Σαντορίνη θα κλείσουν έως το 2027! Το ΥΠΕΝ, πέρα από την εμμονή του στην επικίνδυνη μέθοδο της καύσης στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων, που κόντρα στους ευρωπαϊκούς κανόνες υπονομεύει επανάχρηση και ανακύκλωση υλικών, στα πέντε χρόνια το έργο του είναι απελπιστικά φτωχό. Από τους 65 ΧΑΔΑ αποκατέστησε ή έκλεισε μόνον 45. Κατά την πρόσφατη ανακοίνωση του ΥΠΕΝ της 19ης Ιουλίου, «οι λοιπές 20 περιπτώσεις αφορούν 17 ΧΑΔΑ, από τους οποίους οι 3 λειτουργούν και έχουν διπλό πρόστιμο, οι 12 δεν λειτουργούν και πρέπει να αποκατασταθούν και οι 2 έχουν αδυναμία απόδειξης νόμιμης διάθεσης». Αντίθετα, την περίοδο 2015-2019 «έκλεισαν» 271 παραβάσεις, άρα μηδενίστηκαν τα πρόστιμα, επί συνόλου 336... Αναλυτικότερα, το ιστορικό των «προστιματικών»... επιδόσεων της Ελλάδας αλλά και η σημερινή κατάσταση έχουν ως εξής:
Ανεξέλεγκτες χωματερές (ΧΑΔΑ)
Η δεύτερη καταδικαστική απόφαση εκδόθηκε στις 2/12/2014, σύμφωνα με την οποία το Δικαστήριο επιδίκασε πρόστιμα ως εξής: 10 εκατ. ευρώ εφάπαξ και ανά εξάμηνο 14.520.000 ευρώ, αφαιρώντας 40.000 ευρώ για κάθε ΧΑΔΑ που κλείνει και 80.000 εφόσον κλείνει και αποκαθίσταται ταυτόχρονα μετά τις 13/5/2014. Η πρώτη καταδίκη της 6ης Οκτωβρίου του 2005 αφορούσε τη λειτουργία 1.125 ανεξέλεγκτων χωματερών. Στο μεσοδιάστημα ο αριθμός τους μειώθηκε σε 293, εκ των οποίων οι 70 σε λειτουργία.
Διαχείριση αστικών λυμάτων
Το 2007 το Δικαστήριο διαπιστώνει ότι 23 πόλεις ανά την επικράτεια με ισοδύναμο πληθυσμό άνω των 15.000 κατοίκων, παρότι η σχετική προθεσμία είχε λήξει από τον Δεκέμβριο του 2000, δεν διέθεταν αποχετευτικό δίκτυο για να συλλέγουν τα αστικά λύματα ούτε εγκαταστάσεις επεξεργασίας τους, κατά παράβαση της σχετικής κοινοτικής Οδηγίας. Στις 15 Οκτωβρίου του 2015 εκδίδεται η δεύτερη καταδίκη για 6 οικισμούς, καθώς οι 17 είχαν συμμορφωθεί σταδιακά. Το εφάπαξ πρόστιμο ανέρχεται σε 10 εκατ. ευρώ και χρηματική ποινή σε 3.640 εκατ. ανά εξάμηνο καθυστέρησης. Το πρόβλημα εντοπίζεται στην Ανατολική Αττική. Σήμερα έχει κατασκευαστεί ακόμα μία εγκατάσταση στο Κορωπί. Στο Μαρκόπουλο ο βιολογικός καθαρισμός λειτουργεί, αλλά έχει συνδεθεί στο δίκτυο μόνο το 40% του πληθυσμού. Άρα, Κορωπί και Μαρκόπουλο συμμορφώνονται εν μέρει αλλά οι άλλοι τρεις (Νέα Μάκρη, Ραφήνα και Αρτέμιδα) καθόλου.
Επικίνδυνα απόβλητα
Η πρώτη καταδίκη εκδόθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου του 2009 για παραβίαση της υποχρέωσης κατάρτισης και εφαρμογής εθνικού σχεδίου διαχείρισης, έλλειψη κατάλληλου δικτύου επεξεργασίας, αλλά και συσσώρευση (βαφτίστηκε προσωρινή αποθήκευση) επί σειρά ετών των επικίνδυνων αποβλήτων, των λεγόμενων ιστορικών (απόβλητα από σταθμούς καύσης, μεταλλουργίας, απόβλητα γεωτρήσεων κ.λπ.). Τον Σεπτέμβριο του 2016 επαναλαμβάνονται τα ίδια συν τα 10 εκατομμύρια εφάπαξ πρόστιμο, μαζί με την εξαμηνιαία ποινή περί τα 4,559 εκατ. (30.000 ημερήσιο) έως την πλήρη συμμόρφωση. Τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς με Κοινή Υπουργική Απόφαση θεσμοθετήθηκε το Εθνικό Σχέδιο Διαχείρισης Επικίνδυνων Αποβλήτων έως το 2020. Αυτό απομείωσε το ημερήσιο πρόστιμο κατά 10%. Τώρα το ΥΠΕΝ υποστηρίζει ότι έχουν κατασκευαστεί οι αναγκαίες υποδομές με την έγκριση της άδειας λειτουργίας στα Οινόφυτα. Η Επιτροπή αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο μείωσης του προστίμου, ζητά όμως αποδείξεις και λεπτομέρειες για τον τρόπο με τον οποίο η εγκατάσταση αυτή θα διασφαλίσει ότι όλα τα επικίνδυνα απόβλητα που παράγονται στην Ελλάδα υποβάλλονται σε κατάλληλη επεξεργασία ή διάθεση ή εξάγονται.
Θριάσιο
Ναι μεν το 2012 ολοκληρώθηκε η κατασκευή του Κέντρου Επεξεργασίας Λυμάτων για τους Δήμους Ελευσίνας, Ασπροπύργου, Μάνδρας, Μαγούλας, όμως 13 χρόνια μετά την πρώτη καταδίκη (Ιούνιος του 2004) το 55% του πληθυσμού δεν είχε συνδεθεί με το αποχετευτικό δίκτυο. Στις 2/2/2018 εκδίδεται η « λυπητερή» του Ευρωδικαστηρίου. Πέντε εκατομμύρια το εφάπαξ πρόστιμο και χρηματική ποινή ύψους 3,28 εκατ. ευρώ ανά εξάμηνο καθυστέρησης, απομειούμενο, ανάλογα με την εξέλιξη των συνδέσεων νοικοκυριών και επιχειρήσεων με το δευτερεύον αποχετευτικό δίκτυο. Η κατάσταση σήμερα χαρακτηρίζεται στάσιμη, με τη συμμόρφωση να είναι στο 94,8%. Η καθυστέρηση αποδίδεται στο γεγονός ότι τα τελευταία νοικοκυριά που υποχρεούνται να συνδεθούν βρίσκονται εντός αρχαιολογικής περιοχής. Ευθύνες επιρρίπτουν και στις πολιτιστικές δραστηριότητες του Δήμου Ελευσίνας, καθώς η πόλη ήταν Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Φύση
Κατά τα λοιπά και μεταξύ πολλών άλλων θεμάτων, οι εκπρόσωποι της Κομισιόν κατέστησαν σαφές ότι θα συνεχιστεί η διαδικασία επί παραβάσει για την καθυστέρηση συμμόρφωσης με την απόφαση του Δικαστηρίου της 17ης Δεκεμβρίου 2020 (C-849/19) για κακή εφαρμογή της Οδηγίας 92/43 περί οικοτόπων (θέσπιση στόχων και μέτρων διατήρησης των Ειδικών Ζωνών Διατήρησης του δικτύου Natura 2000) καθώς έχει αποσταλεί ήδη επιστολή συμμόρφωσης. Άρα, άλλη μία περίπτωση που ο κίνδυνος επιβολής χρηματικής ποινής βρίσκεται προ των πυλών. Ως προς την ανεξέλεγκτη χωροθέτηση αιολικών πάρκων, κατά παράβαση πάλι της παραπάνω Οδηγίας, υπόθεση για την οποία έφτασε στο ΥΠΕΝ από τον Φεβρουάριο του 2023 αιτιολογημένη γνώμη, ένα βήμα δηλαδή πριν από την απόφαση παραπομπής στο Δικαστήριο, υπογραμμίστηκε ότι είναι πολύ πιθανό να γίνει, δεδομένου ότι η αναθεώρηση του Χωροταξικού των ΑΠΕ, η οποία θα περιλαμβάνει και την εξέταση των σωρευτικών επιπτώσεων, μετατίθεται από χρόνο σε χρόνο. Η ολοκλήρωση της μελέτης έχει πάει, από το ΥΠΕΝ αυτή τη φορά, στο τέλος του 2025, παρότι η διαγωνιστική διαδικασία για την ανάθεση κατάρτισης της μελέτης ξεκίνησε από την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Όσο για την προστασία του Κυπαρισσιακού Κόλπου, 11 ολόκληρα χρόνια μετά την καταδίκη η Κομισιόν κρατάει τον φάκελο ανοιχτό, ενώ έχει στείλει και προειδοποιητική επιστολή προς συμμόρφωση. Την ίδια ώρα το ΥΠΕΝ με δόλιο τρόπο προσπαθεί να ξηλώσει Προεδρικό Διάταγμα του 2018 μέσω Ειδικού Πολεοδομικού Σχεδίου. Σε αυτό περιλαμβάνεται το βόρειο χερσαίο κομμάτι της οριοθετημένης προστατευόμενης περιοχής με ρυθμισμένες τις επιτρεπόμενες χρήσεις...
Κόλπα εφοπλιστών
Στη Συνάντηση-Δέσμη συζητήθηκε και η παγαποντιά των εφοπλιστών για να αποφύγουν τη συμμόρφωση με τον κανονισμό 1013/2016 που αφορά τη μεταφορά αποβλήτων. Τα γηρασμένα ελληνικά πλοία χωρητικότητας μεγαλύτερης των 500 GT μετανηολογούνται σε σημαία εκτός Ε.Ε. ώστε να μην χρειάζεται να αποσταλούν σε εγκεκριμένες από την Ε.Ε. εγκαταστάσεις για διάλυση η κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και την τελευταία στιγμή αλλάζουν καθεστώς από ενεργό σε «προς διάλυση», ανακατευθυνόμενα σε άλλες χώρες (π.χ., Πακιστάν) για διάλυση.
