«Ο άνθρωποι έχουμε την ικανότητα να καταστρέφουμε τα ζώα ευκολότερα απ' ό,τι μπορούν αυτά να καταστρέψουν εμάς»
Μπέρτραντ Ράσελ
Την άνοιξη του 2019 οι αρχές της Σιγκαπούρης εντοπίζουν στο λιμάνι της χώρας ένα κοντέινερ μήκους 13 μέτρων που έχει ταξιδέψει από τη Νιγηρία με τελικό προορισμό το Βιετνάμ. Οι τελωνιακοί, όταν ανοίγουν το κοντέινερ, βρίσκουν μέσα εκατοντάδες τσουβάλια γεμάτα με φολίδες παγκολίνου συνολικής αξίας 40 εκατομμυρίων ευρώ, που υπολογίζεται πως προέρχονταν από 70.000 νεκρά ζώα. Ο εντοπισμός του συγκεκριμένου φορτίου, συνολικού βάρους 14 τόνων, ήταν ένα από τα μεγαλύτερα πλήγματα στο παγκόσμιο λαθρεμπόριο άγριας ζωής, που απειλεί με αφανισμό δεκάδες είδη ζώων, μεταξύ των οποίων και τον παγκολίνο.
Την τελευταία δεκαετία έχουν εξολοθρευθεί περισσότεροι από 1 εκατομμύριο φολιδωτοί μηρμηγκοφάγοι, με αποτέλεσμα το μοναδικό και ξεχωριστό αυτό ζώο να καταλαμβάνει την πρώτη θέση στη θλιβερή λίστα των ειδών που γίνονται αντικείμενο παράνομου εμπορίου και κινδυνεύουν με εξαφάνιση. Ο λόγος; Στην παραδοσιακή Ιατρική της Κίνας η κατανάλωση της σκόνης από τα λέπια που καλύπτουν το σώμα του παγκολίνου, η οποία είναι πλούσια σε κερατίνη, θεωρείται πως βοηθάει σε ασθένειες όπως ο καρκίνος και το άσθμα, ενώ συστήνεται στις γυναίκες την περίοδο του θηλασμού. Και, δυστυχώς γι’ αυτόν, ο παγκολίνος, αυτός ο μικρός και ντροπαλός μυρμηγκοφάγος, είναι το μοναδικό θηλαστικό με φολίδες στον πλανήτη κι αυτό οι ανθρώπινες ιδεοληψίες -καθώς δεν υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις για τις ιδιότητες των φολίδων του- δεν του το συγχωρούν.
Οταν ο παγκολίνος αντιληφθεί κίνδυνο, κουλουριάζεται και παίρνει το σχήμα μπάλας, προστατεύοντας την απαλή κοιλιά του με τη φυσική του πανοπλία, που μπορεί να τον προστατεύσει ακόμη και από το δάγκωμα ενός λιονταριού. Μόνο που η τακτική αυτή δεν τον προστατεύει από το αρπακτικό που λέγεται άνθρωπος και μπορεί να πιάσει τον άκακο παγκολίνο εύκολα, άφοβα και ακίνδυνα με γυμνά χέρια. Παρά τις απαγορεύσεις και τις προειδοποιήσεις των τελευταίων ετών, η ζήτηση στην Κίνα εξακολουθεί να παραμένει σε υψηλό επίπεδο, με τις φολίδες να πιάνουν τα 1.000 δολάρια το κιλό, κι αυτό είναι κάτι που συνεπάγεται μια σημαντική πηγή εισοδήματος για τους λαθροθήρες στην Αφρική, όπου το κρέας του ζώου πωλείται στις τοπικές αγορές και τα λέπια του φεύγουν παράνομα για την Ασία, εκεί που ο παγκολίνος έχει προ πολλού σχεδόν εξαφανιστεί.
Η τελευταία ελπίδα στην Αφρική
Το 1994 ξεκινά κοντά στην πόλη Χαράρε της Ζιμπάμπουε η λειτουργία ενός Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού με αποκλειστικό σκοπό τη σωτηρία του παγκολίνου και μια ομάδα ανθρώπων αναλαμβάνει την απελευθέρωση ζώων λίγο πριν από τη σφαγή τους, αλλά φροντίζει και για την επανένταξή τους σε ένα ασφαλές και προστατευμένο περιβάλλον. Φροντιστές της οργάνωσης, που τα επόμενα χρόνια επεκτάθηκε σε πολλές αφρικανικές χώρες ακόμη, δίνουν έναν καθημερινό αγώνα για την προστασία αυτού του ζώου που θυμίζει μικροσκοπικό προϊστορικό δεινόσαυρο. Του ζώου που πριν κάποιες θεωρίες τον συνδέσουν με τη μετάδοση του κορωνοϊού από τις νυχτερίδες στον άνθρωπο, οι περισσότεροι στη Δύση δεν γνωρίζαμε καν την ύπαρξή του.
Μια πρόσφατη ταινία μικρού μήκους που το National Geographic έδωσε στη δημοσιότητα περιγράφει την καθημερινότητα στο Κέντρο Προστασίας Παγκολίνων στη Ζιμπάμπουε και το συναισθηματικό δέσιμο που οι μικροί φολιδωτοί μυρμηγκοφάγοι αναπτύσσουν με τους ανθρώπους που τους έσωσαν από τη σφαγή και το λαθρεμπόριο. Την ίδια ώρα, σε επαρχιακούς δρόμους του Καμερούν παιδιά πουλάνε σκοτωμένους παγκολίνους και σε κάποια εστιατόρια τα ζώα σφάζονται παρουσία του πελάτη. Στην Ακτή Ελεφαντοστού αστυνομικοί δίνουν μάχες με οπλισμένες συμμορίες λαθροκυνηγών και λαθρεμπόρων σε μια ύστατη προσπάθεια να μην εξαφανιστούν και οι τελευταίοι παγκολίνοι που έχουν απομείνει στη χώρα. Στην Ουγκάντα εταιρείες κινεζικών συμφερόντων έχουν ξεκινήσει τα τελευταία χρόνια μια προσπάθεια να δημιουργήσουν φάρμες εκτροφής και εμπορίας παγκολίνων. Μια προσπάθεια που με την ανοχή των Αρχών ισορροπεί μεταξύ της παρανομίας και της ανηθικότητας και πάντα σε βάρος ενός ζώου που, σύμφωνα με τους ειδικούς, λόγω τους φοβικού του χαρακτήρα και του στρες είναι αδύνατον να επιβιώσει και να αναπαραχθεί σε καθεστώς αιχμαλωσίας και το μόνο που οι εταιρείες αυτές προσπαθούν είναι να ξεπλύνουν το παράνομο κυνήγι του αφρικανικού παγκολίνου, που σύντομα είναι μαθηματικά βέβαιο ότι θα έχει την ίδια τύχη με αυτή του Ασιάτη συγγενή του.
Η Αφρική είναι η τελευταία ελπίδα για την επιβίωση του παγκολίνου, μόνο που η χαλαρότητα των νόμων σε κάποιες χώρες και η πίεση που ασκούν οι λαθρέμποροι σε οικονομικά ευάλωτες κοινωνίες δίνουν ελάχιστες ελπίδες επιβίωσης σε ακόμη ένα ζώο που το ανθρώπινο είδος θα καταφέρει να εξαφανίσει από προσώπου Γης.
Info
Η λέξη παγκολίνος προέρχεται από τη μαλαισιανή γλώσσα και σημαίνει «κάτι που κυλάει». Πρόκειται για ένα νυκτόβιο θηλαστικό και η δίαιτά του περιλαμβάνει κυρίως μυρμήγκια και τερμίτες, τα οποία τρώει με τη μακριά του γλώσσα. Είναι ένα ζώο που στη σημερινή του μορφή υπάρχει στη Γη εδώ και σχεδόν 56 εκατομμύρια χρόνια, χρόνο τουλάχιστον διπλάσιο από ένα γνωστό θηλαστικό όπως η γάτα, και μέσα σε μόλις μισόν αιώνα κινδυνεύει με ολοκληρωτικό αφανισμό.
