Τον περασμένο Ιούνιο μια αντιπροσωπεία με ευρωβουλευτές της Αριστεράς είχε επισκεφθεί τον καταυλισμό της Ριτσώνας. Ανάμεσα στους πρόσφυγες που συνάντησε ήταν και ένα 12χρονο παιδί από το Κονγκό που το μόνο πράγμα που είχε ζητήσει ήταν να πάει σχολείο. Τρεις μήνες μετά το παιδί αυτό ακόμα περιμένει να πάει σχολείο, καθώς ακόμα δεν έχουν προσληφθεί οι καθηγητές για τα τμήματα υποδοχής (ΖΕΠ και ΔΥΕΠ), ωστόσο βλέπει να χτίζονται επιμελώς οι τοίχοι γύρω του, γύρω από όλη τη δομή, και να τοποθετούνται συστήματα ασφαλείας και κάμερες ώστε να υπάρχει εικόνα στο control room του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, που προς στιγμής “βλέπει” μόνο το νέο κλειστό ΚΥΤ της Σάμου.
Οι προσλήψεις των καθηγητών σε ΖΕΠ και ΔΥΕΠ βρίσκονται στο στάδιο κατά το οποίο την περασμένη Παρασκευή αναμενόταν να ανακοινωθεί η δεύτερη φάση των προσλήψεων, ενώ μέχρι τότε έληγε και η προθεσμία για τις Περιφέρειες Εκπαίδευσης να αποφασίσουν σε ποιες σχολικές μονάδες θα λειτουργήσουν φέτος ΖΕΠ. Για τη λειτουργία των ΔΥΕΠ σε σχολικές μονάδες το σχετικό ΦΕΚ έχει βγει από τις αρχές του μήνα.
Το πότε όμως εντέλει θα μπορούν τα προσφυγόπουλα να πάνε σχολείο και να λειτουργούν οι τάξεις που αναμένεται να τους υποδεχθούν είναι ακόμα αδιευκρίνιστο. Ζητήσαμε από το υπουργείο Παιδείας απάντηση στο σχετικό ερώτημα, το οποίο όμως δεν μας απάντησε μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, παρά τα προφορικά αιτήματα και το γραπτό σχετικό αίτημα τα οποία απευθύναμε εδώ και δύο εβδομάδες.
Η αλήθεια είναι ότι οι τάξεις υποδοχής ποτέ δεν έχουν ξεκινήσει μαζί με τα υπόλοιπα παιδιά μέχρι στιγμής. Όμως η φετινή χρονιά δεν είναι όπως όλες οι άλλες για τα παιδιά των δομών και των ΚΥΤ. Έχει προηγηθεί μια χρονιά πανδημίας που έκλεισε τα σχολεία για το μεγαλύτερο μέρος της σχολικής χρονιάς κάνοντας ακόμα πιο εμφανείς τις ανισότητες μεταξύ του μαθητικού πληθυσμού της χώρας, είτε πρόκειται για προσφυγόπουλα είτε για φτωχά Ελληνόπουλα. Στην περίπτωση δε των προσφυγόπουλων, η πανδημία δεν σήμαινε απλώς όχι σχολείο αλλά και περαιτέρω εγκλεισμό εντός δομών ή ΚΥΤ.
Παραβίαση δικαιωμάτων
Μάλιστα, ο Συνήγορος του Πολίτη σε πόρισμά του, το οποίο είχε παρουσιαστεί τον περασμένο Απρίλιο, διαπίστωνε σοβαρή παραβίαση του στοιχειώδους δικαιώματος των προσφυγόπουλων που ζουν σε δομές φιλοξενίας και κέντρα υποδοχής (ΚΥΤ) στην εκπαίδευση. Διαπίστωση στην οποία είχαν φτάσει και οργανώσεις όπως η RSA ή το Ελληνικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες (ΕΣΠ), που έχουν δημοσιεύσει σχετικές εκθέσεις και ανακοινώσεις, τονίζοντας παράλληλα και τις σχετικές χρηματοδοτήσεις που έχει λάβει το ελληνικό κράτος από την Ε.Ε. ως ενίσχυση και στις οποίες περιλαμβάνεται και η εκπαίδευση των προσφυγόπουλων.
Όπως σημείωνε το πόρισμα, ο κύριος όγκος των προσφυγικών πληθυσμών που διαμένουν στις δομές και στα ΚΥΤ του υπουργείου Μετανάστευσης παρέμενε εκτός εκπαιδευτικού συστήματος τουλάχιστον κατά το τότε τρέχον έτος (σ.σ.: 2020 - 2021). Οι αιτίες που κατέγραφε ήταν: καθυστερήσεις στις επιμέρους διαδικασίες, αδράνεια της διοίκησης (ιδίως στα ΚΥΤ), υποστελέχωση (σε τάξεις υποδοχής, ΔΥΕΠ κ.λπ.), προβλήματα στις μεταφορές των μαθητών/τριών, παρατεταμένος αποκλεισμός των δομών λόγω πανδημίας, μη διενέργεια εμβολίων και προβληματική στάση διευθυντών σχολείων και διευθύνσεων Εκπαίδευσης, έλλειψη θέσεων στα σχολεία και μη έγκαιρη δημιουργία νέων.
Στον αποκλεισμό ή/και κατά περίπτωση την απασχολειοποίηση συνέτεινε και η αδυναμία παρακολούθησης μαθημάτων μέσω της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, γεγονός που επηρέασε και πολλούς Έλληνες συμμαθητές τους που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να έχουν λάπτοπ ή και Ίντερνετ. Η έρευνα του Συνήγορου του Πολίτη έγινε σε 36 δομές φιλοξενίας και ΚΥΤ που βρίσκονται υπό την ευθύνη του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου.
Και τα ευρήματα αυτής της έρευνας του Συνηγόρου σοκάρουν, καθώς έδειξαν ότι το 62% των προσφυγόπουλων σχολικής ηλικίας που διαμένουν στις δομές φιλοξενίας της ηπειρωτικής χώρας και στα ΚΥΤ των νησιών εγγράφονται στα σχολεία και στις τάξεις υποδοχής, ωστόσο το ποσοστό των παιδιών που φοιτά πραγματικά ανέρχεται μόλις στο 14,2%!
Τα παιδιά των ΚΥΤ
Ο δε αποκλεισμός των παιδιών των ΚΥΤ είναι ακόμα μεγαλύτερος, καθώς σύμφωνα με το πόρισμα, μόλις 7 παιδιά φοιτούσαν τον Ιανουάριο του 2021 σε σχολεία και στα 5 νησιά του Βόρειου Αιγαίου, ενώ στο σχολείο ήταν εγγεγραμμένα στα σχολεία 178, σε σύνολο 2.090 παιδιών σχολικής ηλικίας!
Και οι φόβοι για τον περαιτέρω αποκλεισμό των παιδιών των ΚΥΤ εντείνονται στην παρούσα συγκυρία, καθώς στα νέα κλειστά ΚΥΤ προβλέπονται χώροι εκπαίδευσης εντός των ΚΥΤ(!), όπως βλέπουμε από το νέο ΚΥΤ της Σάμου, όπου το υπουργείο Μετανάστευσης στο ενημερωτικό του σημείωμα κάνει λόγο για σχολικές αίθουσες. Κατά πόσο αυτοί οι χώροι θα αφορούν τυπική ή άτυπη εκπαίδευση και κατά πόσο τελικά τα παιδιά των ΚΥΤ θα μπορούν να έχουν πρόσβαση στην Παιδεία, ένα θεμελιώδες και συνταγματικό δικαίωμα κάθε παιδιού, είναι ένα από τα ζητήματα που πρέπει να απαντήσει τόσο το υπουργείο Μετανάστευσης και Ασύλου όσο και το υπουργείο Παιδείας. Πρέπει να σημειωθεί δε ότι η ύπαρξη άτυπης εκπαίδευσης εντός δομής από ΜΚΟ, δηλαδή 3-4 ώρες μάθημα την εβδομάδα, δεν μπορεί ούτε να αντικαταστήσει το σχολείο ούτε να θεωρηθεί πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Όμηροι του... αν βρεθεί λεωφορείο στη Ριτσώνα
Το επιπλέον πρόβλημα της μετακίνησης προς τις σχολικές μονάδες αντιμετωπίζουν τα παιδιά που κατοικούν σε δομές, όπως λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής η συντονίστρια Εκπαίδευσης της Ριτσώνας Πέπη Παπαδημητρίου
“Από την 1η Σεπτεμβρίου τα παιδιά με ρωτάνε κάθε μέρα τι θα γίνει, πότε θα πάνε σχολείο. Τα τελευταία δύο χρόνια τα παιδιά έχουν πάει τρεις εβδομάδες σχολείο” λέει στην ΑΥΓΗ της Κυριακής η συντονίστρια Εκπαίδευσης της δομής στη Ριτσώνα Πέπη Παπαδημητρίου. Φέτος, στη δομή βρίσκονται 500 παιδιά σχολικής ηλικίας, εκ των οποίων τα 310 είναι εγγεγραμμένα στην Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση και 190 στη Δευτεροβάθμια σύμφωνα με την Π. Παπαδημητρίου.
Στην περίπτωση της Ριτσώνας, τα παιδιά δεν περιμένουν μόνο τις προσλήψεις των καθηγητών -κάτι που ουσιαστικά αφορά όλο τον μαθητικό πληθυσμό των ΖΕΠ και ΔΥΕΠ- αλλά και τον διαγωνισμό της Περιφέρειας για τη μετακίνησή τους από τη δομή προς τα σχολεία της περιοχής. Όπως σημειώνει η Π. Παπαδημητρίου, η εικόνα μέχρι στιγμής είναι ότι, μετά την καθυστερημένη προκήρυξη του τριετούς διαγωνισμού για τις μεταφορές των προσφυγόπουλων, οι υπάρχουσες προσφορές δεν επαρκούν για τα δρομολόγια που απαιτούνται. Συγκεκριμένα, από τα 41 δρομολόγια για τα σχολεία που είναι γραμμένα τα παιδιά της Ριτσώνας έχουν βρεθεί λεωφορεία μόνο για τα 19, ενώ σε δύο εβδομάδες αναμένεται να κλείσει ο διαγωνισμός, όπως τονίζει.
“Τι θα γίνει στην περίπτωση που δεν βρεθούν προσφορές και για τα υπόλοιπα δρομολόγια; Δεν θα πάνε τα παιδιά σχολείο; Θα είναι όμηροι ενός διαγωνισμού; Ποιος διασφαλίζει ότι τα εγγεγραμμένα παιδιά στο σχολείο θα μπορέσουν να φοιτήσουν κανονικά;” αναρωτιέται η συντονίστρια Εκπαίδευσης της Ριτσώνας.
Υπενθυμίζεται ότι πέρσι τον Σεπτέμβριο η δήμαρχος της Χαλκίδας Ελ. Βάκα είχε προσπαθήσει να εμποδίσει τα παιδιά του καμπ να φοιτήσουν στα σχολεία της περιοχής όπου είχαν εγγραφεί ζητώντας μάλιστα να λαμβάνουν εκπαίδευση εντός καμπ. Από την πλευρά της, και η Περιφέρεια, που θα έπρεπε να φροντίσει για τη μεταφορά τους, κωλυσιέργησε κι αυτή με τη σειρά της, ενώ υπενθυμίζεται ότι έγινε και αυτεπάγγελτη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης εκ μέρους της εισαγγελέως Πρωτοδικών Χαλκίδας εις βάρος της δημάρχου για τις δηλώσεις της κατά της εκπαίδευσης προσφυγόπουλων στα σχολεία.
Οι πρακτικές δυσκολίες που πρέπει να αντιμετωπίσει ένα προσφυγόπουλο για να πάει φέτος σχολείο όμως δεν τελειώνουν στη μετακίνηση ή την πρόσληψη των καθηγητών που αναμένεται. Η μετακίνηση μάλιστα για κάποιες άλλες δομές, όπως ο Ελαιώνας ή η Μαλακάσα, έχει βρεθεί και έχουν ήδη ξεκινήσει δρομολόγια για τα σχολεία που είναι γραμμένα τα προσφυγόπουλα μολονότι δεν έχουν συγκροτηθεί ακόμα οι τάξεις υποδοχής, όπως πληροφορούμαστε από εργαζομένους του πεδίου. Έτσι τα παιδιά αυτά ναι μεν βγαίνουν από τη δομή και έρχονται σε επαφή με το σχολικό περιβάλλον, ωστόσο ο κίνδυνος να αποθαρρυνθούν, ειδικά όταν δεν μιλάει ένα παιδί καθόλου ελληνικά και δεν υπάρχει ακόμα ο εκπαιδευτικός που θα το δεχθεί, παραμένει μεγάλος.
Και τα self tests, κυρία;
Επιπλέον, η υποχρέωση να κάνουν όλοι οι μαθητές self test κάθε εβδομάδα για τα παιδιά των δομών δεν είναι το ευκολότερο πράγμα. Όπως μας εξηγεί εργαζόμενος του πεδίου, για να προμηθευτούν τα τεστ, πρέπει να έχουν είτε ΑΜΚΑ, είτε ΠΑΥΠΑ, είτε να βγάλουν προσωρινό ΠΑΥΠΑ εάν η αίτηση ασύλου έχει απορριφθεί. Οι διαδικασίες αυτές φυσικά δεν είναι το ευκολότερο πράγμα δεδομένων των δυσκολιών γλώσσας αλλά και πρόσβασης στις υπηρεσίες είτε λόγω πανδημίας είτε λόγω απόστασης της δομής από την πιο κοντινή πόλη. Αλλά ακόμα κι αν όλα τα παραπάνω λυθούν, παραμένει το ζήτημα της προμήθειας των τεστ αν μιλάμε για κάποια δομή που απέχει από την κοντινότερη πόλη, δεδομένου ότι η πλατφόρμα ανοίγει ορισμένες ημέρες και δεδομένων περιορισμών μετακίνησης των διαμενόντων στα καμπ και ΚΥΤ λόγω πανδημίας ή της μετατροπής τους σε “κλειστά - ελεγχόμενα”.
Και κάπως έτσι αναπόφευκτα προκύπτει το ερώτημα πόση δύναμη χρειάζεται ένα προσφυγόπουλο για να υπερβεί κάθε εμπόδιο και να κάτσει σε ένα θρανίο και να παραμείνει εκεί για όλη τη χρονιά χωρίς τελικά, απογοητευμένο ή αποκλεισμένο, να κλειστεί εντός των τειχών ενός καμπ…