Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.7°C
3 BF 55%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
19.7°C24.9°C
1 BF 41%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
20 °C
19.4°C21.6°C
4 BF 61%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
20.4°C20.8°C
2 BF 68%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.9°C24.0°C
3 BF 33%
Η ευγένεια της γενετικής
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Η ευγένεια της γενετικής

Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (1891- 1940) έχει διαβαστεί αρκετά και σίγουρα όσοι/ες έχουν βυθιστεί σε μεγαλύτερα λογοτεχνικά βάθη από τον γράφοντα –που αρκείται στην κολύμβηση και την ηλιοθεραπεία– έχουν να πουν περισσότερα για το έργο του. Εμένα όμως μου έκανε κάτι εντύπωση και θα το γράψω: ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ ήταν γιατρός. Είχε σπουδάσει δηλαδή Ιατρική και παρότι δεν έχει τύχει να συναντήσω κάποιον/α ασθενή του είμαι σίγουρος πως είχε αναπτύξει μια κριτική στάση απέναντι στην ιατρική επιστήμη. Γιατί το υποστηρίζω αυτό; Ο ευγενής δόκτορας Φ. Φ. Πρεομπραζένσκι, τον οποίο θα γνωρίσουμε καλύτερα στη συνέχεια, όπως και οι γιατροί που εμφανίζονται στις Οκτώ Ιστορίες ενός Νεαρού Γιατρού** και στα Μοιραία Αυγά αντιστρέφουν την «τσεχοφική εικόνα του ρομαντικού ιδεαλιστή γιατρού» (2014, 162).

Ο γιατρός Φιλίπ Φιλίπποβιτς Πρεομπραζένσκι, που αντλεί το όνομα του από το Σύνταγμα Πρεομπραζένσκι της Τσαρικής Ρωσίας, είναι ο πρωταγωνιστής της Καρδιάς σκύλου. Η Καρδιά σκύλου συγκαταλέγεται στα πρώιμα μικρά πεζά του Μπουλγκάκοφ, γράφτηκε τους πρώτους μήνες του 1925 και προοριζόταν να δημοσιευτεί στο περιοδικό Νιέντρα. Το κείμενο τελικά θα απορριφθεί και κάποιο καιρό μετά η Γκεπεού θα εισβάλει στο σπίτι του για να κατασχέσει το χειρόγραφο. Η συγκυρία κατά την οποία συντάσσεται είναι εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, καθώς το 1925 βρίσκεται στην καρδιά της Νέας Οικονομικής Πολιτικής της Σοβιετικής Ένωσης (1921-1928), μιας περιόδου κατά την οποία η εξουσία των Σοβιέτ βγαίνει νικήτρια από τον εμφύλιο πόλεμο και ξεκινάει την ανοικοδόμηση της Σοβιετικής Ένωσης.

Η Σοβιετική Ένωση οικοδομείται αλλά ο Φ. Φ. Πρεομπραζένσκι παραμένει Πρεομπραζένσκι, παραμένει ένα ισχυρό αόρατο οχυρό που υπερασπίζεται σθεναρά τον παλιό κόσμο. Αποτελεί ένα παλιό θεμέλιο στην οικοδόμηση ενός νέου κόσμου. Θα ξεπεράσουμε αυτόν τον λυρισμό και θα περάσουμε στο ζητούμενο: στις επιστήμες. Τι γιατρός είναι ο Πρεομπραζένσκι; Σίγουρα δεν ήταν κτηνίατρος, αλλά κάπως βρέθηκε να έχει μπροστά του, πάνω στο χειρουργικό κρεβάτι, έναν σκύλο: Ο Φιλίπ Φιλίπποβιτς προχώρησε σε βάθος και μετά από μερικά στριψίματα ξεκόλλησε από το σώμα του Σάρικ [του σκύλου] τους γεννητικούς αδένες μαζί με κάτι ξεφτίδια.

Ο Μπορμεντάλ, καταϊδρωμένος από την προσπάθεια και την ταραχή, όρμησε σε ένα γυάλινο βάζο με δύο άλλους, κρεμαστούς γεννητικούς αδένες. Στα χέρια του καθηγητή και του βοηθού του, άρχισαν να πετάγονται και να ελίσσονται μικρές υγρές ίνες. Οι κυρτές βελόνες άρχισαν να χτυπούν ξανά και ξανά πάνω στους σφιγκτήρες, καθώς οι γεννητικοί αδένες ράβονταν στη θέση εκείνων του Σάρικ (67- 68). Το χειρουργείο είναι δύσκολο αλλά προχωράει, ο Φ. Φιλίπποβιτς φτάνει στην καρδιά και στο μυαλό του σκύλου, παρότι το μέλλον του είναι αβέβαιο. Συνεχίζει: κι άλλη αδρεναλίνη, ουρλιάζει ο καθηγητής και εμείς δεν καταλαβαίνουμε αν αναφέρεται στη συναισθηματική του κατάσταση ή αν γεμίζει με ουσίες τις φλέβες του συμπαθούς σκύλου.

Το χειρουργείο πέτυχε: Με χλωροφορμική νάρκωση αποσπάστηκαν από τον Σάρικ οι όρχεις και στη θέση τους φυτεύτηκαν ανθρώπινοι όρχεις με τις επιδιδυμίδες τους και τους σπερματοδόχους πόρους, οι οποίοι αφαιρέθηκαν από άνδρα 28 ετών, που απεβίωσε 4 ώρες και 4 λεπτά πριν την επέμβαση, και διατηρήθηκαν σε αποστειρωμένο φυσιολογικό ορό κατά τη μέθοδο του καθηγητή Πρεομπραζένσκι. (73)

Ο Φιλίπ Φιλίπποβιτς είναι γενετιστής, ένα είδος πειραματιστή γιατρού που επιχειρεί να δοκιμάσει τα όρια των σωμάτων εισάγοντάς τους εξωτερικά μέλη και περίεργες χημικές ουσίες. Ο Φιλίπ Φιλίπποβιτς πειραματίζεται με τη γέννηση ενός νέου, ανώτερου είδους ανθρώπου. Εκτιμά πως η επιστήμη μπορεί να δημιουργήσει μια νέα αδρανή πρώτη ύλη ικανή να εκπαιδευτεί με έναν νέο βέλτιστο τρόπο. Η επιστήμη μπορεί να δημιουργήσει έναν υπεράνθρωπο.

Ο καθηγητής, γεμάτος ενθουσιασμό, υπογραμμίζει τρεις φορές στο μικρό σημειωματάριο στο οποίο καταγράφει την πορεία του εξανθρωπισμένου σκύλου: η αλλαγή της υπόφυσης του εγκεφάλου προκαλεί τον απόλυτο ε ξ α ν θ ρ ω π ι σ μ ό. (78)  

Λίγες μέρες μετά:

α) Κανονικός άντρας στη σωματοδομή,

β) βάρος περίπου πενήντα κιλά,

γ) ανάστημα μικρό,

δ) κεφάλι μικρό,

ε) άρχισε να καπνίζει, τρώει ανθρώπινη τροφή,

στ) ντύνεται μόνος του,

ζ) μιλάει κατανοητά (84)

Ο Σάρικ δεν γαβγίζει πια. Λέγεται Πολυγκράφ Πολυγκράφοβιτς και καθώς αναζητά δουλειά, την ανεξαρτησία του από τον δημιουργό του, γίνεται υπεύθυνος της υποδιεύθυνσης καθαρισμού της Μόσχας από τα αδέσποτα ζώα. Το μέλλον του όμως είναι αβέβαιο, οι προστριβές με τον καθηγητή είναι καθημερινές και δεν φτάνει αυτό: Ο Πολυγκράφ έχει αρχίσει να επιδίδεται σε βανδαλισμούς. Ο καθηγητής και ο βοηθός του έπρεπε να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους, πριν ο ταραχοποιός Πολυγκράφ αμαυρώσει για πάντα την επιστήμη τους. Κάπως έτσι ο παλιός σκύλος θα βρεθεί με το κεφάλι του ασφυκτικά σφηνωμένο κάτω από ένα μαξιλάρι.

Δέκα μέρες μετά ο Φιλίπ Φιλίπποβιτς θα δεχτεί στο σπίτι του την επίσκεψη της αστυνομίας. Είναι ύποπτος για φόνο. Ποιόν Πολυγκράφοβιτς Σαρίκοφ; Αχ, συγγνώμη, τον σκύλο μου... Αυτόν που εγχείρησα;, θα πει και θα σφυρίξει μόνο και μόνο για να δει η αστυνομία την ουρά ενός σκύλου να κουνιέται.

Ο Πολυγκράφ παρότι δεν γαβγίζει και έχει απαλλαχθεί από την πρηνή στάση και την έντονη τριχοφυΐα, ήταν και παραμένει σκύλος. Δεν μπορούσε να απαλλαχθεί από τη ζωώδη κατάσταση γιατί εκεί ήταν που τον είχε καθηλώσει το βλέμμα του γενετιστή. Ο θάνατός του λογικός, όπως ο θάνατος ενός σκύλου. Η επιτυχία του πειράματος, τις περισσότερες φορές δεν σημαίνει και την επιβίωση του πειραματόζωου. Και σίγουρα δεν σημαίνει την ανεξαρτησία του.

Ο Μπουλγκάκοφ επιχειρώντας να μας δείξει τα πολιτισμικά όρια της Νέας Οικονομικής Πολιτικής της Σοβιετικής ένωσης επιτυγχάνει να μας δείξει καθαρά τα όρια της γενετικής και της ιατρικής. Μας δείχνει πως στον βαθμό που το υποκείμενο της θεραπείας δεν θεωρείται ανεξάρτητο υποκείμενο, δεν θεωρείται οργανισμός με προθέσεις, διαθέσεις και συνείδηση, η θεραπευτική πρακτική μετατρέπεται σε ιατρική εξουσία. Και ο ευγενής γιατρός Φιλίπ Φιλίπποβιτς Πρεομπραζένσκι μετατρέπεται στην ομώνυμη φάλαγγα του Τσαρικού στρατού.

* Ο Χρήστος Κρυστάλλης είναι υποψήφιος διδάκτορας τμήματος Κοινωνιολογίας ΕΚΠΑ

 

Αναφορές

Μπουλγκάκοφ Μ. (2014). Καρδιά σκύλου, μτφρ. Ελένη Μπακοπούλου. Αθήνα: Αντίποδες.

** Η Ρώσικη έκδοση του κειμένου περιλαμβάνει οκτώ πεζά κείμενα. Αντίθετα η ελληνική έκδοση περιλαμβάνει εννιά, και έτσι είναι γνωστή στο ελληνικό κοινό. Εμείς, λοιπόν, χρησιμοποιούμε την πρωτότυπη ρωσική αναφορά και γι’ αυτό ευχαριστούμε την Εύα Πλιάκου. Μόνο εκείνη θα μπορούσε να το γνωρίζει.

Καρδιά Σκύλου

Ο Φιλιπ Φιλιπποβιτς Πρεομπραζένσκι είναι ένας έγκριτος γιατρός, ένας λαμπρός επιστήμονας που πειραματίζεται με τις ανώτερες μορφές της επιστήμης της εποχής του. Κάπως έτσι η συνάντηση με έναν πεινασμένο σκύλο και ο τυχαίος θάνατος ενός αστέγου, παρουσιάζεται ως μια λαμπρή ευκαιρία. Ο Φιλίπ Φιλίπποβιτς θα δελεάσει τον σκύλο και με την υπόσχεση πλούσιων γευμάτων θα τον καθηλώσει στο χειρουργικό κρεβάτι. Μετά από μια πολύωρη εγχείρηση ο σκύλος δεν θα είναι πια σκύλος, θα είναι ένας πρώην σκύλος αντιμέτωπος με την κατάσταση του να γίνεσαι άνθρωπος.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL