Νέες περιβαλλοντικές και κοινωνικές προεκτάσεις
Η αντοχή των παθογόνων μικροοργανισμών στα αντιβιοτικά έχει αναδειχθεί σε παγκόσμια απειλή για την ανθρωπότητα και ένα διαχρονικό πρόβλημα για τα συστήματα υγείας. Πρόσφατη έρευνα αναδεικνύει τον ρόλο των βαρέων μετάλλων που εντοπίζονται σε περιβαλλοντικά υποβαθμισμένες αστικές και βιομηχανικές περιοχές στην ανάπτυξη της μικροβιακής αντοχής, αναδεικνύοντας την ευαλωτότητα των ανθρώπων που ανήκουν σε οικονομικά ασθενέστερα στρώματα.
Η έκταση του προβλήματος
Τα αντιβιοτικά είναι χημικές ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν τον θάνατο των βακτηρίων και των μυκήτων είτε καταστρέφοντας τη δομή τους είτε αναστέλλοντας την ανάπτυξή τους. Ωστόσο κατά τη χρήση των αντιβιοτικών ορισμένοι πληθυσμοί μικροοργανισμών κατορθώνουν ναεπιβιώσουν, μεταβάλλοντας το γενετικό τους υλικό.Έτσι παρόλο που χορηγείται αντιβιοτικό που δρα εναντίων τους, αυτοί εξακολουθούν να αναπτύσσονται και να πολλαπλασιάζονται, προκαλώντας προβλήματα στον οργανισμό τον οποίο μολύνουν.Η ανθεκτικότηταστα διαθέσιμα αντιβιοτικά, που αποδίδεται και με τον όρο «μικροβιακή αντοχή», είναι μια φυσική διαδικασία που όμως επιταχύνεται πολύ εξαιτίας της αλόγιστης χρήσης των αντιβιοτικών στους ανθρώπους και στα ζώα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολο να καταπολεμηθούν συχνές ασθένειες που αντιμετωπίζονται με αντιβιοτικά, όπως η πνευμονία, η φυματίωση και η σαλμονέλωση.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα μικρόβια που είναι ανθεκτικά στα αντιβιοτικά κατατάσσονται στις δέκα πιο επικίνδυνες απειλές για την υγεία του ανθρώπου σε παγκόσμιο επίπεδο. Τα στοιχεία από τις έρευνες που διεξάγονται σε διεθνές επίπεδο είναι, επίσης, αποκαρδιωτικά. Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη και πιο πλήρη έρευνα,η οποία περιλάμβανε δεδομένα από 204 χώρες από όλο τον κόσμο, υπολογίζεται ότι περίπου 1,27 εκατομμύρια θάνατοι που συνέβησαν το 2019 σχετίζονται με τη μικροβιακή αντοχή1. Εκτός από τη θνησιμότητα, που αφορά κυρίως τις πιο ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, η μικροβιακή αντοχή σχετίζεται με παρατεταμένη νοσηλεία και με την ανάγκη εντατικής ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης.
Μικροβιακή αντοχή και βαρέα μέταλλα
Η μικροβιακή αντοχή έχει σχετιστεί με χώρους όπου η χρήση των αντιβιοτικών είναι εκτενής, όπως τα νοσοκομεία. Υπάρχει, παρόλα αυτά και μια λιγότερο γνωστή αλλά εξίσου επικίνδυνη πηγή: οι χώροι με υψηλές συγκεντρώσεις σε βαρέα μέταλλα. Μέταλλα όπως ο μόλυβδοςκαι ο υδράργυρος είναι ευρέως χρησιμοποιούμενα σε διάφορες βιομηχανικές δραστηριότητες. Χαρακτηρίζονται από την υψηλή πυκνότητά τους και την τοξικότητα που προκαλούν στους οργανισμούς και στο περιβάλλον όπου βρίσκονται, ακόμα και σε ελάχιστες ποσότητες. Εξαιτίας της εκτεταμένης χρήσης τους στη βιομηχανία καθώς επίσης στις εξορύξεις και στις μεταφορές, είναι αρκετά συχνή η παρουσία τους σε διάφορα περιβάλλοντα. Τα βαρέα μέταλλα είναι συνήθως τοξικά για τους μικροοργανισμούς. Παρόλα αυτά, ορισμένοι πληθυσμοί βακτηρίων που ζουν σε επιβαρυμένα από τα βαρέα μέταλλα περιβάλλοντα, έχουν κατορθώσει να επιβιώνουν. Οι μηχανισμοί που εξασφαλίζουν την επιβίωσή τους φαίνεται ότι προσδίδουν και ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά, σύμφωνα με διάφορες μελέτες.
Οι έρευνες συνήθως επικεντρώνονταν στην περιβαλλοντική επιβάρυνση εξαιτίας των βαρέων μετάλλων και στις επιπτώσεις που έχουν στην επιβίωση των μικροοργανισμών. Παρόλο που η ανθεκτικότητα στα αντιβιοτικά έχει συσχετιστεί με μικροοργανισμούς που επιβιώνουν σε περιβάλλοντα με βαρέα μέταλλα, ελάχιστες επιδημιολογικές μελέτες έχουν μέχρι στιγμής πραγματοποιηθεί σε ανθρώπινους πληθυσμούς. Τον Δεκέμβριο του 2021δημοσιεύτηκε μία μελέτη που αναδεικνύει την ύπαρξη ανθεκτικών μικροβίων σε ανθρώπους με υψηλές συγκεντρώσεις βαρέων μετάλλων στο σώμα τους2.
Ερευνητική ομάδα με έδρα το Πανεπιστήμιο Wisconsin–Madison των ΗΠΑ ανέφερε ότι οι άνθρωποι με υψηλά επίπεδα μολύβδου στα ούρα τους έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να φέρουν ανθεκτικά μικρόβια στο σώμα τους. Συγκεκριμένα αναλύθηκαν δεδομένα που αφορούσαν την υγεία 695 ενηλίκων. Συλλέχθηκαν δείγματα από ούρα, σάλιο και κόπρανα καθώς επίσης και κύτταρα από το δέρμα, τη μύτη και το στόμα. Το 34% των συμμετεχόντων έφεραν βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά στον οργανισμό τους. Περισσότερο από το 50% των ενηλίκων με υψηλή συγκέντρωση μολύβδου στα ούρα έφεραν και ανθετικά βακτήρια. Οι κάτοικοι των αστικών κέντρων φαίνεται επίσης ότι επηρεάζονται περισσότερο τόσο από τα βαρέα μέταλλα όσο και από τα ανθεκτικά μικρόβια.
Τα αποτελέσματα που δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Environmental Epidemiology, βασίζονται σε ακριβή και αξιόπιστα δεδομένα και αποτελούν ισχυρή ένδειξη της συσχέτισης ανάμεσα στη μικροβιακή αντοχή και στην έκθεση του ανθρώπινου οργανισμού σε βαρέα μέταλλα. Άνθρωποι ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων, κυρίως μέλη μειονοτικών ομάδων, αποδεικνύεται ότι επηρεάζονται περισσότερο, διότι αυτοί κατοικούν συνήθως σε υποβαθμισμένες αστικές ή βιομηχανικές περιοχές, μολυσμένες με μόλυβδο ή άλλα βαρέα μέταλλα. Ανάμεσα στους κατοίκους των πόλεων, οι έγχρωμοι είχαν πολύ περισσότερες πιθανότητες να φέρουν ανθεκτικά μικρόβια στο σώμα τους σε σχέση με τους λευκούς. Το εύρημα αυτό, σύμφωνα με την επιστημονική ομάδα, σχετίζεται με τα οικονομικά και κοινωνικά εμπόδια που οδηγούν τα έγχρωμα άτομα σε μεγαλύτερη έκθεση σε μόλυβδο, ο οποίος εντοπίζεται σε παλιότερα κτήρια ή εγκαταστάσεις.
Η μικροβιακή αντοχή αναδεικνύεται για μια ακόμα φορά ένα σοβαρό και δύσκολα αντιμετωπίσιμο πρόβλημα για την ανθρώπινη υγεία, ενώ παράλληλα, η μόλυνση του περιβάλλοντος με βαρέα μέταλλα επιδεινώνει την κατάσταση. Η προαναφερθείσα μελέτη είναι σημαντική και για έναν ακόμα λόγο: τονίζει με σαφήνεια την κοινωνική διάσταση του προβλήματος της μικροβιακής αντοχής και της περιβαλλοντικής υποβάθμισης αναδεικνύοντας τις πιο ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες.
Πηγές:
- Antimicrobial Resistance Collaborators.Global burden of bacterial antimicrobial resistance in 2019: a systematic analysis. Lancet2022 Feb 12;399(10325):629-655.
- ShoshannahΕ. et al, Urinary lead level and colonization by antibiotic resistant bacteria, Environmental Epidemiology: December 2021 - Volume 5 - Issue 6 - p e175
- 3. https://www.who.int/
