Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η Γη είναι ακίνητη στο κέντρο του κόσμου και όλα τα ουράνια σώματα περιστρέφονταν γύρω από εκείνη. Αυτή η άποψη υπήρχε πριν τον Αριστοτέλη και διατηρήθηκε για περίπου είκοσι αιώνες. Με την άποψη αυτή συμφωνούσε και ο Χριστιανισμός. Η ακινησία της Γης και η κεντρική της θέση στον κόσμο ήταν από τους βασικούς λόγους σύγκλισης και σύμπλευσης του Χριστιανισμού και της αριστοτελικής φιλοσοφίας. Εύλογα προκύπτει το εξής ερώτημα: Τι είδους τεκμήρια υπήρχαν σε αυτές τις δύο διαφορετικές παραδόσεις που να υποστηρίζουν την ακινησία της Γης;
Στην αριστοτελική κοσμολογία όλα τα ουράνια σώματα κινούνταν σε κρυστάλλινες σφαίρες και στην εξώτατη κρυστάλλινη σφαίρα βρίσκονταν οι απλανείς αστέρες. Η σφαίρα αυτή ολοκλήρωνε την περιστροφή της σε εικοσιτέσσερις ώρες και ήταν εκείνη που μετέδιδε κίνηση σε όλες τις εσωτερικές σφαίρες, πάνω στις οποίες βρίσκονταν οι πλανήτες, ο Ήλιος και η Σελήνη. Αυτή η σφαίρα χαρακτηριζόταν και ως Πρώτο Κινούν (Primum Mobile), γιατί ήταν το αρχικό αίτιο της κίνησης του κόσμου. Όλες αυτές οι θέσεις προέκυπταν από την καθημερινή εμπειρία που είχαν οι άνθρωποι και δεν ήταν διόλου παράλογες. Αντιθέτως, παράλογη έμοιαζε η υπόθεση να κινείται η Γη γύρω από τον Ήλιο.
Όσον αφορά την περίπτωση του Χριστιανισμού, υπήρχαν διάφορα αποσπάσματα στη Βίβλο που έμοιαζαν να συνηγορούν υπέρ της ακινησίας της Γης. Το πιο εμβληματικό απόσπασμα αναφερόταν στο θαύμα του Ιησού του Ναυή (Ιησούς του Ναυή, 10: 12-13):«Τότε ελάλησεν ο Ιησούς προς τον Κύριον, [...] και είπεν ενώπιον του Ισραήλ, Στήθι, ήλιε, επί την Γαβαών, και συ, σελήνη, επί την φάραγγα Αιαλών. [...] Και ο ήλιος εστάθη και η σελήνη έμεινεν, εωσού ο λαός εξεδικήθη τους εχθρούς αυτού. [...] Και εστάθη ο ήλιος εν τω μέσω του ουρανού, και δεν έσπευσε να δύση έως μιας ολοκλήρου ημέρας». Αυτό το απόσπασμα ήταν από τα πιο σημαντικά επιχειρήματα ότι η αριστοτελική κοσμολογία ήταν αληθής. Οι αριστοτελικοί φιλόσοφοι δεν είχαν κανέναν λόγο να αμφισβητήσουν την αλήθεια της υπάρχουσας κοσμολογίας και ως Χριστιανοί είχαν επιπλέον επιχειρήματα προς αυτή την κατεύθυνση. Ο κόσμος έμοιαζε αρκετά εύτακτος μέχρι που εμφανίστηκε μια νέα θεωρία για τον κόσμο.
Το 1543 ο Κοπέρνικος υποστήριξε ότι ο Ήλιος βρισκόταν στο κέντρο του κόσμου και η Γη μαζί με τους υπόλοιπους πλανήτες και τους απλανείς αστέρες περιστρεφόταν γύρω του. Δεν θα ασχοληθούμε με τις λεπτομέρειες αυτής της θεώρησης αλλά θα σταθούμε στο γεγονός ότι ο Κοπέρνικος πρότεινε την κίνηση της Γης γύρω από τον Ήλιο. Αυτή τη θεωρία υποστήριξε και ο μαθηματικός και αστρονόμος Γαλιλαίος (1564-1632). Επομένως, η θεωρία αυτή δεν πήγαινε ενάντια μόνο στην αριστοτελική φιλοσοφία αλλά και στον Χριστιανισμό. Για να κατανοήσουμε το πλαίσιο της εποχής, να πούμε ότι οι μαθηματικοί και αστρονόμοι δεν είχαν την επαγγελματική/συντεχνιακή νομιμοποίηση να εκφέρουν άποψη για τα αίτια των ουρανίων κινήσεων. Η εργασία τους περιοριζόταν σε υπολογισμούς και γεωμετρικές περιγραφές των ουρανίων φαινομένων. Δεν ήταν, δηλαδή, στην επαγγελματική τους αρμοδιότητα να πουν αν η Γη κινείται ή δεν κινείται. Αυτό μπορούσαν να το κάνουν αποκλειστικά οι αριστοτελικοί φιλόσοφοι. Επίσης, δεν είχαν το επαγγελματικό δικαίωμα να ερμηνεύσουν με διαφορετικό τρόπο τη Βίβλο ή να πουν κάτι που ήταν ενάντια σε αυτή. Ο Γαλιλαίος, όμως, αμφισβήτησε τόσο τους φιλοσόφους όσο και τους θεολόγους.
Σε αυτό το σημείο θα κάνουμε δύο σημαντικές παρατηρήσεις. Η αριστοτελική φιλοσοφία, στους προηγούμενες αιώνες, είχε δεχτεί τεράστιες αλλαγές και διαρκώς προσαρμοζόταν σε νέα προβλήματα. Μπορεί οι βασικές της αρχές να μην άλλαζαν σημαντικά αλλά οι αριστοτελικοί φιλόσοφοι έπρεπε να ενσωματώνουν διαρκώς νέες υποθέσεις προκειμένου να αντιμετωπίζουν αντιφάσεις και αλληλοσυγκρουόμενες ερμηνείες. Αυτό είχε ως συνέπεια να μην νιώθουν και οι ίδιοι άνετα με το αριστοτελικό οικοδόμημα, που θα μπορούσαμε να πούμε ότι έμοιαζε με παράδοξο κτίριο γεμάτο σκαλωσιές και υποστυλώματα. Παράλληλα, στην Καθολική Εκκλησία υπήρχε μια ενδιαφέρουσα παράδοση όσον αφορά τη Βίβλο. Οι θεολόγοι δεν τη διάβαζαν κυριολεκτικά αλλά θεωρούσαν ότι αρκετά μέρη μπορεί κανείς να τα δει ως αλληγορίες ή μεταφορές. Αυτό σημαίνει πως, όταν κάτι είναι υπό καθεστώς ερμηνείας, είναι πιο ευέλικτο να προσαρμοστεί σε νέα δεδομένα. Αυτές οι δύο συνθήκες δημιουργούσαν ένα ιδιόμορφο διανοητικό πλαίσιο. Από τη μία, έκαναν σχετικά εύκολη τη σύμπλευση φιλοσοφίας και θεολογίας αλλά, από την άλλη, άφηναν χώρο σε νέες ιδέες. Ωστόσο, το πρόβλημα με τον Γαλιλαίο ήταν πως δεν ήταν ούτε φιλόσοφος ούτε θεολόγος αλλά ένας ανατρεπτικός μαθηματικός, που επιδίωκε να αλλάξει την εικόνα για τον κόσμο. Ο Γαλιλαίος αντιμετώπισε πολλές κατηγορίες και επιθέσεις από τους αριστοτελικούς φιλοσόφους, οι οποίοι έβλεπαν έναν μαθηματικό να μπαίνει στα εδάφη τους. Έτσι, επικαλέστηκαν τον ισχυρισμό ότι η θεωρία του Γαλιλαίου ήταν αιρετική και θα αποτελούσε κίνδυνο για το δόγμα. Παρέσυραν, δηλαδή, τη διαμάχη στο θεολογικό επίπεδο ενώ ήταν διαμάχη ανάμεσα σε μια νέα (μαθηματική) και μια παλιά (συλλογιστική) μέθοδο. Ο Γαλιλαίος κατάλαβε ότι επιχειρούσαν να του αφαιρέσουν το δικαίωμα να μιλήσει και προσπάθησε να τους αντιμετωπίσει. Σε αυτή την προσπάθεια, έγραψε το 1615 το «Γράμμα στην κυρία Χριστίνα της Λοραίνης, Μεγάλη Δούκισσα της Τοσκάνης».
Ας δούμε ένα απόσπασμα από το γράμμα, όπου επιχειρεί να δείξει ότι η ερμηνεία της Βίβλου δεν είναι τόσο ξεκάθαρη όσο την παρουσιάζουν οι επικριτές του. Λέει χαρακτηριστικά: «Ωστόσο, ακόμη κι αν αποφασίζουμε να καταδικάσουμε ή να αποδεχτούμε φυσικές προτάσεις σύμφωνα με εκείνα τα χωρία των Γραφών που οι Πατέρες ερμηνεύουν ενιαία και με το ίδιο πνεύμα, και πάλι δεν μπορώ να δω πως ο κανόνας αυτός μπορεί να εφαρμοστεί στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεδομένου ότι συναντούμε στους Πατέρες διαφορετικές εκδοχές του ίδιου χωρίου. Ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης αναφέρει ότι είναι το primum mobile που ακινητοποιήθηκε και όχι ο Ήλιος. Ο Άγιος Αυγουστίνος έχει την ίδια γνώμη: δηλαδή, ότι σταμάτησαν να κινούνται τα ουράνια σώματα. Σε αυτό συγκλίνει και ο Επίσκοπος της Άβιλα. Επιπλέον, ανάμεσα στους Εβραίους συγγραφείς που αναφέρει ο Τζόζεφους ορισμένοι θεωρούν ότι στην πραγματικότητα ο Ήλιος δεν έμεινε ακίνητος, αλλά ότι απλώς υπήρξε αυτή η εντύπωση λόγω της συρρίκνωσης του χρόνου την ώρα που ο λαός του Ισραήλ κατετρόπωσε τους εχθρούς του. (Παρομοίως, ο Παύλος του Μπούργκος ήταν της άποψης ότι το θαύμα που συνέβη τον καιρό του Εζεκία δεν αφορούσε τον Ήλιο αλλά το ηλιακό ωρολόγιο). Και πραγματικά, ανεξάρτητα από το σύστημα του σύμπαντος που δεχόμαστε, είναι απαραίτητο να ερμηνεύσουμε τα λόγια του Ιησού του Ναυή, όπως θα δείξω στη συνέχεια».
Αυτό το απόσπασμα είναι αρκετά διαφωτιστικό για τη σχέση Αριστοτέλη και Χριστιανισμού, καθώς οι συνθήκες που έφεραν κοντά αυτές τις δύο παραδόσεις ήταν και εκείνες οι συνθήκες που έθεσαν και τους όρους του τελικού χωρισμού τους. Οι Πατέρες της Εκκλησίας μπορούσαν να προβαίνουν σε διαφορετικές ερμηνείες της Βίβλου, χωρίς μεγάλο κόστος για την πίστη και το δόγμα, αλλά δεν ίσχυε το ίδιο για τις θεωρίες της φύσης. Ο Αριστοτέλης, τελικά, αντικαταστάθηκε από μια νέα φυσική φιλοσοφία, εκείνη του Γαλιλαίου και του Νεύτωνα. Αυτή η αντικατάσταση έφερε την οριστική ρήξη μεταξύ αριστοτελικής φιλοσοφίας και Χριστιανισμού και έθεσε νέους όρους μεταξύ πίστης και μελέτης της φύσης. Αυτή, όμως, είναι μια άλλη ιστορία.
