Καινούριοι στόχοι, νέες προοπτικές
Καινοτόμες ερευνητικές δράσεις αναδεικνύουν μια διαφορετική στρατηγική στην αντιμετώπιση του καρκίνου η οποία διαφέρει ως προς το στόχο και τον προσανατολισμό σε σχέση με τις συμβατικές προσεγγίσεις. Πλέον τίθενται στο στόχαστρο των επιστημόνων όχι τα ίδια τα καρκινικά κύτταρα αλλά τα τοξικά προϊόντα που αυτά αποβάλλουν, που έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν την ποιότητα ζωής και το προσδόκιμο επιβίωσης. Επομένως πολλές σύγχρονες ερευνητικές μελέτες δεν στοχεύουν την εξολόθρευση των καρκινικών κυττάρων αλλά την εξουδετέρωση των χημικών ουσιών που απελευθερώνονται από αυτά. Σε αυτήν την καινοτόμο προσπάθεια πολύτιμο εργαλείο αναδεικνύεται η μύγα των φρούτων.
Η έρευνα πάνω στον καρκίνο έχει σημειώσει αξιοσημείωτη πρόοδο και έχει στιγματίσει την επιστήμη της βιολογίας. Από την ανακάλυψη, τη δεκαετία του 1980, των ογκογονιδίων και των ογκοκατασταλτικών γονιδίων, που ρυθμίζουν τον πολλαπλασιασμό των κυττάρων, μέχρι τον προσδιορισμό των ιών που έχουν σχετιστεί με ορισμένους τύπους καρκίνου, τα επιστημονικά επιτεύγματα είναι πολλά και εντυπωσιακά. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι επωφελούνται από αποτελεσματικές θεραπείες και η φαρμακευτική αντιμετώπιση έχει παρουσιάσει σημαντική πρόοδο. Παρόλο που η έγκαιρη διάγνωση και η ανάπτυξη θεραπειών έχει επιταχυνθεί σημαντικά, υπάρχουν ακόμα πολλά περιθώρια βελτίωσης έτσι ώστε να επιτυγχάνεται το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα με τις λιγότερες δυνατές παρενέργειες.
Μικροπεριβάλλον: ένας σημαντικός αλλά υποτιμημένος παράγοντας
Ένας κρίσιμος περιοριστικός παράγοντας στην έρευνα γύρω από τον καρκίνο είναι ότι διαχρονικά οι ερευνητικές προσπάθειες επικεντρώθηκαν στη μελέτη των χαρακτηριστικών των όγκων και των καρκινικών κυττάρων που τους αποτελούν. Πλέον, όμως, είναι ευρέως αποδεκτό ότι υπάρχει ένας συνεχής «διάλογος» ανάμεσα στα καρκινικά κύτταρα και στο μικροπεριβάλλον τους, δηλαδή στα γειτονικά υγιή κύτταρα, μέσω της ανταλλαγής μορίων, που επιτρέπει την αύξηση των όγκων και τη μετανάστευση των καρκινικών κυττάρων σε γειτονικούς ιστούς και όργανα. Αυτή η αλληλεπίδραση σχετίζεται με την αυξημένη δημιουργία αγγείων και με τη φλεγμονή που παρατηρείται στους όγκους καθώς επίσης και με την επιβίωση από το ανοσοποιητικό σύστημα που σπεύδει να τους εξολοθρεύσει.
Το πως τα καρκινικά κύτταρα βλάπτουν τα υγιή όργανα μέσα από την αλληλεπίδραση με το μικροπεριβάλλον τους παραμένει ένα μυστήριο. Το κενό στην επιστημονική γνώση σχετίζεται άμεσα με τη δυσκολία μελέτης αυτής της αλληλεπίδρασης σε σχέση με τον συμβατικό τρόπο προσδιορισμού των μεμονωμένων χαρακτηριστικών των όγκων. Ωστόσο η κατανόηση των μηχανισμών δράσης των καρκινικών κυττάρων στα γειτονικά κύτταρα αλλά και σε πιο μακρινούς ιστούς και όργανα, είναι επιβεβλημένη διότι παρέχει μια πιο ολοκληρωμένη εικόνα και επομένως θα οδηγήσει σε θεραπευτικές προσεγγίσεις με σημαντικά οφέλη για το προσδόκιμο και την ποιότητα ζωής των ασθενών.
Πολύτιμος σύμμαχος η μύγα των φρούτων
Για να μελετηθεί η επίδραση των καρκινικών κυττάρων στους ιστούς και στα όργανα οι επιστημονικές ομάδες επιστρατεύουν τα μοντέλα- ζώων. Τα σπονδυλωτά διαθέτουν παρόμοιους ιστούς, ενδοκρινή και μεταβολικά μονοπάτια με τον άνθρωπο, λόγω της εξελικτικής τους συγγένειας με αυτόν και επομένως η χρήση τους στην έρευνα προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα. Παρόλα αυτά το κόστος φροντίδας τους, o περιορισμός στη μαζική χρήση τους, η μεγάλη διάρκεια ζωής τους και ορισμένα βιοηθικά ζητήματα αποθαρρύνουν τους ερευνητές από τη χρησιμοποίησή τους. Πιο απλά ζώα, όπως η μύγα των φρούτων Drosophila melanogaster, με υψηλούς αναπαραγωγικούς ρυθμούς και σύντομο κύκλο ζωής, αναδεικνύονται σε πολύτιμα ερευνητικά εργαλεία. Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχουν σημαντικά μόρια και λειτουργίες που είναι εξελικτικά συντηρημένες στη μύγα και στον άνθρωπο και επομένως εμφανίζουν κοινά χαρακτηριστικά στους κατά τα άλλα πολύ διαφορετικούς οργανισμούς.
Ερευνητική ομάδα από το πανεπιστήμιο Μπέρκλεϋ της Καλιφόρνιας των Η.Π.Α. χρησιμοποίησε τη μύγα των φρούτων για να αναδείξει την επίδραση των μορίων που απελευθερώνουν τα καρκινικά κύτταρα στην καταστροφή υγιών ιστών και οργάνων. Για το σκοπό αυτό, οι ερευνητές εμφύτευσαν μη μεταστατικούς όγκους σε μύγες και μελέτησαν τη δράση τους σε διάφορα συστήματα οργάνων. Ανακάλυψαν ότι οι όγκοι στη μύγα απελευθερώνουν μια χημική ουσία, που ονομάζεται ιντερλευκίνη 6, η οποία μπορεί να διαπερνά τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Αυτός ο φραγμός αποτελεί ένα σημαντικό κυτταρικό τείχος ανάμεσα στην κυκλοφορία του αίματος και τον εγκέφαλο που τον προστατεύει από την εισβολή επικίνδυνων ουσιών. Η ίδια επίδραση επιβεβαιώθηκε και σε πειράματα σε ποντίκια. Επιπρόσθετα, μπλοκάροντας την επίδραση της ιντερλευκίνης 6 στον αιματοεγκεφαλικό φραγμό κατόρθωσαν να επιμηκύνουν το προσδόκιμο ζωής και στα δύο είδη ζώων. Η ιντερλευκίνη 6 λαμβάνει μέρος σε σημαντικές λειτουργίες του ανθρώπινου οργανισμού, επομένως, σύμφωνα με τους ερευνητές, σε μια αποτελεσματική αντικαρκινική θεραπεία θα ήταν αναγκαία η επιλεκτική αναστολή της δράσης της, εκεί μόνο που χρειάζεται. Εκτός από την ιντερλευκίνη 6, εντοπίστηκαν κι άλλες χημικές ουσίες που συνδέονται με παθολογικές καταστάσεις που εκδηλώνονται σε διάφορους τύπους καρκίνου, όπως η δυσλειτουργία του ανοσοποιητικού ή οι διαταραχές στο μεταβολισμό.
Τα αποτελέσματα της μελέτης αναδεικνύουν μια διαφορετική στρατηγική στη διερεύνηση του καρκίνου ενώ παράλληλα ανοίγουν νέους δρόμους για μελλοντικούς, πιο αποτελεσματικούς, θεραπευτικούς παράγοντες. Στοχεύοντας όχι μόνο τον όγκο αλλά και την επίδραση των χημικών του ουσιών σε όργανα και ιστούς, η ποιότητα και το προσδόκιμο ζωής των ασθενών αναμένεται να αυξηθεί και τα οφέλη για αυτούς θα είναι πολλαπλά.
Πηγές:
1. Kim J et al. Tumor-induced disruption of the blood-brain barrier promotes host death. Developmental Cell, 2021; DOI: 10.1016/j.devcel.2021.08.010
2. Bilder D et al. Tumour–host interactions through the lens of Drosophila. Nature Reviews Cancer, 2021; DOI: 10.1038/s41568-021-00387-5.
