Για τον Φράνσις Μπέικον (1561-1626) έχουμε συζητήσει αρκετές φορές και σε διαφορετικά άρθρα, καθώς και για τη συμβολή του στη συγκρότηση της σύγχρονης επιστήμης. Έχει μείνει στην ιστορία ως ο διανοητής που υπερασπίστηκε τη νέα μέθοδο εμπειρικής μελέτης της φύσης και την πειραματική φιλοσοφία. Ο Φράνσις Μπέικον, όπως και κάθε διανοητής, αποτυπώνει στο έργο του περισσότερα από ιδέες οι οποίες αφορούν απλώς την αγνή μελέτη του φυσικού κόσμου. Αποτυπώνει, ρητά ή άρρητα, και το ιδεολογικό πλαίσιο της εποχής του. Η ρητορική που έχει ο Μπέικον στο έργο του αντικατοπτρίζει την κοινωνική θέση των γυναικών στις αρχές του 17ου αιώνα στην Αγγλία. Και οι εικόνες που δημιουργεί στους αναγνώστες έχουν μια έντονη πατριαρχική διάσταση.
Ο Μπέικον πάντα αναφερόταν στη Φύση ως μια γυναίκα που απέκρυπτε τα μυστικά της. Έλεγε, για παράδειγμα, ότι τα μυστικά είναι «κλειδωμένα στην αγκαλιά της φύσης» ή «εγκατεστημένα στη μήτρα της φύσης». Σημείωνε ότι, αν ήθελε κανείς να την αναγκάσει να αποκαλύψει τα μυστικά της, θα έπρεπε να διεισδύσει βίαια σε εκείνη. Η βίαιη διείσδυση ήταν ένας τρόπος για να περιγραφεί η νέα μέθοδος του πειραματισμού. Η Φύση, δηλαδή, εξαναγκάζεται να αποκαλύψει στον ευσεβή και λογικό άνδρα τα βαθύτερα μυστικά της, επειδή εκείνος έχει τα κατάλληλα εργαλεία να το κάνει. Η εικόνα, μάλλον, μιλάει από μόνη της. Σε άλλα σημεία έλεγε χαρακτηριστικά ότι, για να φτάσει στην αλήθεια, έπρεπε «να την [τη Φύση] υποτάξει στην υπηρεσία του και να την κάνει σκλάβα». Δεν πρέπει, έλεγε, «να περιμένουμε ότι η Φύση θα έρθει σε εμάς» αλλά «πρέπει να την αρπάξουμε από τα μαλλιά». «Είναι σημαντικό να την υποτάξουμε, να την ταράξουμε συθέμελα». Για να γίνει ακόμη πιο σαφής προς τους αναγνώστες πώς πρέπει να γίνει η μελέτη της φύσης, ο Μπέικον χρησιμοποίησε ως παράδειγμα τη μέθοδο με την οποία αποσπούσαν τις ομολογίες από τις μάγισσες. Σε ένα άλλο σημείο στο έργο του σημειώνει ότι η Φύση εκθέτει τον εαυτό της πιο καθαρά με δοκιμές και ενοχλήσεις [με μηχανικές συσκευές] παρά όταν αφεθεί στον εαυτό της.
Η εικόνα που σχημάτισε ο Μπέικον για τη μελέτη της φύσης δεν ήταν απλώς μια καρικατούρα ή μια αθώα προσέγγιση για τη φύση ή μια αναλογία για να καταλάβουν οι αναγνώστες. Ήταν η εικόνα μιας ολόκληρης κοινωνίας για τη θέση των γυναικών. Ήταν το αποτέλεσμα δομών εξουσίας και κυριαρχίας. Ένα άλλο ενδεικτικό παράδειγμα είναι η ίδρυση μίας από τις πρώτες επιστημονικές ακαδημίες. Η Ακαδημία των Λυγκέων, στην οποία συμμετείχε και ο Γαλιλαίος, ήταν μια εξαιρετικά σημαντική οργάνωση Ιταλών φυσικών φιλοσόφων στις αρχές του 17ου αιώνα. Ιδρύθηκε αποκλειστικά ως ανδρικό τάγμα και οι κανόνες της Ακαδημίας απαγόρευαν την αλληλεπίδραση με γυναίκες, ενώ την ίδια στιγμή ενθάρρυναν την αδελφική αγάπη. Ο άνθρωπος που χρηματοδοτούσε και έλεγχε την Ακαδημία, ο Φεντερίκο Τσέζι, θεωρούσε ότι οι γυναίκες αποσπούσαν τους άνδρες από τον στοχασμό και την ανακάλυψη του φυσικού κόσμου. Να σημειωθεί ότι έχουν γίνει ιστορικές μελέτες που δείχνουν ότι οι ρίζες της ανδρικής κυριαρχίας στη μελέτη της φύσης βρίσκονται στην ίδρυση των πρώτων μοναστικών ταγμάτων.
Η εικόνα που υπήρχε για τις γυναίκες για αρκετούς αιώνες ήταν ότι δεν μπορούσαν να σκεφτούν λογικά και ότι παρέσυραν τους άνδρες σε ανεπίτρεπτες και αμαρτωλές πράξεις. Πρακτικά, για το σώμα της γυναίκας τον πρώτο λόγο είχαν οι άνδρες. Σε αυτό το σημείο, με αφορμή τις έντονες και δικαιολογημένες αντιδράσεις που ξέσπασαν λόγω του τηλεοπτικού σποτ του 1ου Συνεδρίου Γονιμότητας & Αναπαραγωγικής Αυτονομίας "Όρια & Επιλογές", θα κάνουμε έναν κριτικό σχολιασμό. Τι έλεγε το σποτ: «Και ξαφνικά, έρχεται η μέρα που κλείνεις τα πολλά. Κι έτσι απλά, αρχίζει ο απολογισμός. Όχι γι’ αυτά που έκανες, αλλά γι’ αυτά που θα έπρεπε να έχεις κάνει. Άντε τι κάθεσαι; Πότε θα παντρευτείς; Πότε θα γίνεις μάνα; Κι αναρωτιέσαι: Πέρασες στο πανεπιστήμιο. Έπιασες μια καλή δουλειά. Γνώρισες τον άνδρα των ονείρων σου. Και ξαφνικά μαθαίνεις πως αυτό το τέσσερα στον διψήφιο αριθμό της ηλικίας σου, δεν σου επιτρέπει να γίνεις μητέρα. Τι έχω κάνει λάθος;. Τίποτα δεν έχεις κάνει λάθος. Απλά δεν γνώριζες. Αν ονειρεύεσαι να κάνεις την δική σου οικογένεια αύριο, φρόντισε να ενημερωθείς σήμερα.» Είναι σαφές ότι απευθύνεται σε κάποια γυναίκα, καθώς χρησιμοποιεί το Β’ ενικό. Σε ποια γυναίκα; Σε κάθε γυναίκα. Επίσης, αυτό το σποτ μας κάνει να ξεχνάμε ότι το ζήτημα της υπογονιμότητας αφορά και τον ανδρικό πληθυσμό. Επίσης, είναι σαφές από το σποτ ότι οι γυναίκες φέρουν ευθύνη, επειδή δεν ενημερώθηκαν. Επομένως, το συμπέρασμα που βγαίνει, εύλογα θα έλεγε κανείς, είναι πώς για την υπογονιμότητα φέρουν ρητή ευθύνη οι γυναίκες, ενώ οι άνδρες ως ισχυρό φύλο είτε δεν έχουν πρόβλημα υπογονιμότητας είτε δεν φέρουν ευθύνη για αυτό. Με λίγα λόγια, έχουμε μια ρητή ενοχοποίηση του γυναικείου σώματος με μια ξεκάθαρη πατριαρχική θέαση.
Κάποιοι, αφελώς ή με δόλο, υποστηρίζουν ότι οι αντιδράσεις προέκυψαν από κάποιες/ους που νομίζουν ότι το πρόβλημα είναι η πολιτική ορθότητα του μηνύματος. Αστειότητες. Το πρόβλημα είναι ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται ένα σημαντικό μέρος της κοινωνίας τις γυναίκες. Θα αναφέρουμε δύο αποσπάσματα από το εισαγωγικό κείμενο του συνεδρίου. Το πρώτο λέει: «Προσδοκούμε η Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή να γίνει εργαλείο θεραπείας όσων νοσούν από την υπογονιμότητα και όχι όλων εκείνων που έφτασαν στην υπογονιμότητα από παράπλευρους δρόμους των επιλογών τους.» Πραγματικά, αναρωτιέται κανείς τι σημαίνει η έκφραση «παράπλευρους δρόμους». Εννοεί τις εκτρώσεις; Και αν ναι, για ποιον λόγο η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δεν πρέπει να αφορά τις συγκεκριμένες γυναίκες; Είναι ένοχες για κάτι; Το δεύτερο απόσπασμα έχει ως εξής: «Φέτος, επετειακή χρονιά για τη χώρα μας, 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση είμαστε πλέον σε θέση να χαράξουμε υπεύθυνα το μέλλον μας και να αφήσουμε το δικό μας αποτύπωμα στην αντιμετώπιση της μάστιγας της υπογεννητικότητας που απειλεί με αφανισμό το έθνος μας. Οι πράξεις μας θα αξιολογηθούν από τον ιστορικό του μέλλοντος αλλά και από την κοινωνία του σήμερα.» Το μόνο βέβαιο είναι ότι ο/η ιστορικός του μέλλοντος δεν θα αξιολογήσει την υπογεννητικότητα. Θα ασχοληθεί, ενδεχομένως, με την εθνικιστική διάσταση που προβάλλουν στα σώματα των γυναικών και με το γεγονός ότι κάποιοι αποδίδουν ενοχές στις γυναίκες για τον δυνητικό αφανισμό ενός έθνους (sic). Θα ασχοληθεί, ενδεχομένως, με το γεγονός ότι κάποιοι ταυτίζουν την επιστήμη με πατριαρχικές δομές εξουσίας. Θα ασχοληθεί, ενδεχομένως, με το γεγονός ότι η μήτρα της γυναίκας είναι μέρος της αγοράς και ευκαιρία για κέρδος. Θα ασχοληθεί, οπωσδήποτε, με τα πρότυπα ήθους που κάποιοι καλλιέργησαν και αναπαρήγαγαν. Και είναι χρέος μας να μην ξεχνάμε με ποιους έχουμε να κάνουμε.
