Η εισβολή στο Προεδρικό Μέγαρο, το Κογκρέσο και το Ανώτατο Δικαστήριο της Βραζιλίας από έναν όχλο αρκετών χιλιάδων υποστηρικτών του ακροδεξιού πρώην Προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρου το απόγευμα της Κυριακής 8 Ιανουαρίου ήταν δραματική και συγκλονιστική. Ως απόπειρα πραξικοπήματος, όμως, ξεθύμανε πολύ γρήγορα.
Οι εξτρεμιστές κατέλαβαν τα κυριότερα δημόσια κτήρια με αιφνιδιαστική άνεση, κάτι που υποδηλώνει την πιθανή συνέργεια ορισμένων δυνάμεων ασφαλείας επιφορτισμένων με τη φρούρηση του συγκροτήματος στην καρδιά της πρωτεύουσας Μπραζίλια. Από τη στιγμή όμως που κατέλαβαν τις έδρες της εκτελεστικής, δικαστικής και νομοθετικής εξουσίας, οι διαδηλωτές δεν διατύπωσαν κάποιο σχέδιο και περιορίστηκαν στο να σπάνε τζάμια και έπιπλα, να καταστρέφουν έργα τέχνης και να βιντεοσκοπούν ο ένας τον άλλον.
Μέσα σε λίγες ώρες, οι δυνάμεις ασφαλείας είχαν εκκαθαρίσει τα κτήρια, που είχαν αδειάσει στο μεταξύ, είχαν αποκαταστήσει την τάξη και είχαν πραγματοποιήσει εκατοντάδες συλλήψεις. Ο Πρόεδρος Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα, ο οποίος επισκεπτόταν την πολιτεία του Σάο Πάολο, καταδίκασε αμέσως τους διαδηλωτές και διέταξε τις ομοσπονδιακές Αρχές να αναλάβουν την ασφάλεια της πρωτεύουσας. Το Ανώτατο Δικαστήριο ανέστειλε την εξουσία τού κυβερνήτη της Μπραζίλια για την αποτυχία του να αποτρέψει την αναταραχή. Τα κυριότερα ΜΜΕ της Βραζιλίας καταδίκασαν τις «τρομοκρατικές ενέργειες» της Άκρας Δεξιάς ζητώντας την τιμωρία όσων ενεπλάκησαν. Κανένας πολιτικός ηγέτης δεν επιδοκίμασε τις ενέργειες ή τα αιτήματα του όχλου. Ακόμα και ο Μπολσονάρου, που μέχρι εκείνη τη στιγμή ενίσχυε τις ψευδαισθήσεις των υποστηρικτών του με επιθέσεις κατά της αξιοπιστίας τού εκλογικού συστήματος της Βραζιλίας, δήλωσε στο Twitter ότι οι «λεηλασίες και εισβολές σε δημόσια κτήρια (...) παραβίασαν τα όρια».
Ηταν ένα δράμα με αποχρώσεις φάρσας: η σοβαρότερη επίθεση στη Βραζιλιάνικη Δημοκρατία μετά το τέλος της στρατιωτικής δικτατορίας το 1985 από διαδηλωτές που δεν είχαν ορατό ηγέτη επιτόπου και δεν εφάρμοζαν ένα σαφές σχέδιο. Φαίνονταν να ελπίζουν πως ο Στρατός θα ανταποκρινόταν στην εξέγερση ανατρέποντας τον εκλεγμένο Πρόεδρο και επαναφέροντας τον Μπολσονάρου. Ωστόσο, όταν οι δυνάμεις ασφαλείας κινήθηκαν προς το τετράγωνο όπου βρίσκεται η έδρα της κυβέρνησης, δεν ήταν για να ενωθούν με τους διαδηλωτές, αλλά για να τους απομακρύνουν. Όποιες συμπάθειες κι αν είχαν κάποιοι στρατιώτες και αστυνομικοί για την ακροδεξιά ατζέντα των διαδηλωτών -και αναμφίβολα πολλοί από αυτούς έχουν-, η ηγεσία των δυνάμεων ασφαλείας της Βραζιλίας παραμένει μέχρι στιγμής σταθερά στο πλευρό της Δημοκρατίας. «Η μεγαλύτερη ανησυχία μου για τις επόμενες μέρες είναι τι θα συμβεί στις δυνάμεις ασφαλείας και σχετικά με την ικανότητά τους να εγγυώνται την ασφάλεια σε όλη τη χώρα» δήλωσε η Μόνικα ντε Μπολ, ειδικός του Ινστιτούτου Πίτερσον για τη Διεθνή Οικονομία της Ουάσιγκτον, διερωτώμενη: «Σε ποιον βαθμό θα κατορθώσουν οι Αρχές σε όλη τη χώρα να εμποδίσουν ανάλογες πράξεις εγχώριας τρομοκρατίας;».
Τα γεγονότα δεν ήρθαν από το πουθενά. Από τη στιγμή που ο Λούλα επικράτησε στις εκλογές στα τέλη Οκτωβρίου με μικρή διαφορά από τον Μπολσονάρου, ομάδες ακροδεξιών διαδηλωτών κατασκήνωσαν έξω από στρατώνες σε διάφορα σημεία της χώρας ζητώντας από τον Στρατό να ανατρέψει τον Λούλα. Ο Στρατός δεν επικρότησε αυτές τις διαδηλώσεις, αλλά ούτε και τις απομάκρυνε. Μέχρι την Κυριακή, ελάχιστοι έπαιρναν αυτές τις κινητοποιήσεις στα σοβαρά. Δεν κατόρθωσαν να αποτρέψουν την ορκωμοσία του Λούλα την Πρωτοχρονιά, μια τελετή που εξελίχθηκε ειρηνικά σε ατμόσφαιρα γιορτής. Τώρα, το Ανώτατο Δικαστήριο διέταξε την απομάκρυνση των ακροδεξιών κατασκηνώσεων μέσα σε 24 ώρες.
Ο Μπολσονάρου φέρει βαριά ευθύνη για τις απωθητικές σκηνές στην Μπραζίλια. Η αδυναμία του να αποδεχθεί καθαρά την εκλογική του ήττα, η σκαιά άρνησή του να εμφανιστεί στην ορκωμοσία για να παραδώσει την εξουσία και η απροθυμία του να δώσει την εντολή για τον τερματισμό των συνεχιζόμενων διαδηλώσεων οδήγησαν σε αυτή την άθλια κατάληξη. Θεάθηκε τελευταία φορά στη Φλόριντα, μια βολική απόσταση για να παρατηρεί τις δραματικές εξελίξεις.
Η αποτυχημένη εξέγερση υπογραμμίζει τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Λούλα στην αρχή της τρίτης του θητείας ως Πρόεδρος. Οι οικονομικές και πολιτικές συνθήκες είναι πολύ λιγότερο ευνοϊκές από εκείνες των κυβερνήσεων του 2003-2010. Μολονότι οι περισσότεροι Βραζιλιάνοι υποστηρίζουν σθεναρά την εκλεγμένη κυβέρνηση, μια σημαντική μειοψηφία δεν έχει συγχωρήσει τον αριστερό ηγέτη για τη διαφθορά που ευδοκίμησε κατά τη διακυβέρνηση του Κόμματος των Εργαζομένων (Ρ.Τ.) ή τη βαθιά ύφεση που προκάλεσε η κακή διαχείριση της διαδόχου του Ντίλμα Ρούσεφ.
Εκτός από την επιβράδυνση της οικονομίας, τα αυξανόμενα επίπεδα φτώχειας και μια βαθιά πολωμένη κοινωνία, ο 77χρονος Πρόεδρος θα πρέπει τώρα να ανησυχεί και για τις εξεγέρσεις της Ακροδεξιάς. «Θα είναι ένας τεράστιος αντιπερισπασμός για την κυβέρνηση Λούλα τις επόμενες εβδομάδες και μήνες» δηλώνει ο Όλιβερ Στούνκελ, καθηγητής στο Ίδρυμα «Γκετούλιο Βάργκας» του Σάο Πάολο. «Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο Λούλα είναι εξαιρετικά περίπλοκες. Δεν πρόκειται μόνο για την οικονομία, αλλά για μια βαθιά διχασμένη κοινωνία, με εξτρεμιστικά στοιχεία, που ενδεχομένως να περιλαμβάνουν και τμήματα των δυνάμεων ασφαλείας».
