Ο Βλαντίμιρ Πούτιν δεν ήταν ο μόνος που λάθεψε. Την εκτίμηση του Ρώσου ηγέτη πως οι στρατιές του θα υπέτασσαν την Ουκρανία μέσα σε λίγες μέρες συμμερίζονταν πολλοί. Οι ίδιες δυτικές υπηρεσίες πληροφοριών που σωστά προέβλεψαν ότι η Ρωσία θα εισέβαλε στην Ουκρανία πίστευαν επίσης ότι ο Πούτιν ήταν πιθανό να πετύχαινε μια γρήγορη νίκη.
Μετά από σχεδόν τρεις μήνες πολέμου, ωστόσο, ο στρατός της Μόσχας φαίνεται καθηλωμένος, έχοντας υποστεί βαριές απώλειες. Η διεθνής απομόνωση της Ρωσίας χειροτερεύει με την επιβεβαίωση ότι Φινλανδία και Σουηδία σκοπεύουν να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ.
Πολύς λόγος γίνεται τώρα για την ανικανότητα των Ρώσων στρατιωτικών. Δεν χρειάζεται όμως κάποια ειδική εξήγηση για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν. Στους σύγχρονους καιρούς, όταν μεγάλες δυνάμεις εισβάλλουν σε μικρότερες χώρες, συνήθως καταλήγουν χαμένες. Η Αμερική απέτυχε στο Βιετνάμ, το Αφγανιστάν και το Ιράκ - και αναγκάστηκε σε ταπεινωτικές υποχωρήσεις από χώρες όπως η Σομαλία και ο Λίβανος. Η Σοβιετική Ένωση απέτυχε στο Αφγανιστάν. Και τώρα η Ρωσία αποτυγχάνει στην Ουκρανία.
Όπως παρατηρεί ο Ινδός πανεπιστημιακός Πρατάπ Μπατού Μεχτά: «Αποτελεί ένα από τα μεγάλα μυστήρια της διεθνούς πολιτικής το ότι, παρά το τρομερό προηγούμενο των ασύμμετρων πολέμων, οι ισχυρές χώρες συνεχίζουν να πιστεύουν ότι μπορούν να τους κερδίσουν».
Μια ισχυρή χώρα που αντιστάθηκε στον πειρασμό να διεξάγει πόλεμο τα τελευταία σαράντα χρόνια είναι η Κίνα. Οι Κινέζοι δέχτηκαν σοβαρό πλήγμα όταν εισέβαλαν στο Βιετνάμ το 1979. Από τότε το Πεκίνο είχε τη σύνεση να αποφεύγει τους πολέμους. Με το να επικεντρωθεί στην οικονομική ανάπτυξη, η Κίνα μεταμόρφωσε την οικονομία και την κοινωνία της και έγινε η ισχυρότερη χώρα του κόσμου μετά τις ΗΠΑ.
Ο ιστορικός Άνταμ Τουζ σημειώνει: «Με την εξαίρεση εθνοαπελευθερωτικών πολέμων, δυσκολεύεται κανείς να βρει έναν επιθετικό πόλεμο μετά το 1914 που να είχε θετική έκβαση για τον επιτιθέμενο».
Οι λαοί και τα έθνη που υπερασπίζονται τις εστίες τους έχουν συνήθως μεγαλύτερα κίνητρα από εκείνα ενός στρατού εισβολής. Η φήμη της Ρωσίας για τη στρατιωτική ισχύ της διαμορφώθηκε σε αμυντικούς πολέμους κατά του Ναπολέοντα και του Χίτλερ. Τώρα όμως είναι ο επιτιθέμενος - και είναι οι Ουκρανοί στον ρόλο του ήρωα που υπερασπίζεται την πατρίδα του, έναν ρόλο που έπαιξαν οι Ρώσοι το 1812 και το 1942.
Ως μια χώρα που μάχεται για την επιβίωσή της, η Ουκρανία επέμεινε ότι όλοι οι ενήλικοι άνδρες θα έπρεπε να μείνουν στη χώρα και να πολεμήσουν. Η Ρωσία ακόμη υποκρίνεται στον ίδιο της τον λαό ότι διεξάγει μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση» που δεν απαιτεί μαζική κινητοποίηση.
Όσο περισσότερο διαρκεί ένας πόλεμος τόσο πιο δύσκολος γίνεται για έναν στρατό εισβολής. Ακόμη κι αν κατακτήσεις την πρωτεύουσα -όπως έκαναν οι Αμερικανοί σε Ιράκ και Αφγανιστάν-, είναι πιθανό να αντιμετωπίσεις μια εξουθενωτική εξέγερση που θα υποστηριχθεί πρόθυμα από ξένες δυνάμεις.
Ένας χαμένος πόλεμος έχει διαβρωτικά αποτελέσματα στο εσωτερικό. Περισσότεροι από 15.000 Αμερικανοί στρατιώτες και μισθοφόροι σκοτώθηκαν στους πολέμους στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, ενώ διπλάσιοι πέθαναν αργότερα αυτοκτονώντας. Εκατοντάδες χιλιάδες τραυματίστηκαν, με τις επιπτώσεις να γίνονται αισθητές στην κοινωνία και την πολιτική ζωή.
Οι λιγοστές εξαιρέσεις στον κανόνα ότι οι μεγάλες δυνάμεις χάνουν τους μικρούς πολέμους προκύπτουν όταν οι επιχειρήσεις και ο στόχος έχουν τεθεί με σαφήνεια. Αν η σημερινή σύγκρουση είναι πράγματι μια «ειδική στρατιωτική επιχείρηση», τότε η επιτυχία είναι πιθανή.
Στον πόλεμο του 1991 στον Περσικό Κόλπο, ο συνασπισμός που συγκρότησαν οι ΗΠΑ περιόρισε τους στόχους του στην εκδίωξη των ιρακινών δυνάμεων από το Κουβέιτ. Όταν οι ΗΠΑ προσπάθησαν να φτάσουν πιο μακριά στον δεύτερο πόλεμο του 2003 -ανατρέποντας τον Σαντάμ Χουσεΐν και καταλαμβάνοντας το Ιράκ-, το μοντέλο έκανε και πάλι την εμφάνισή του. Η επιτυχημένη ΝΑΤΟϊκή επέμβαση στο Κόσοβο του 1999 βασίστηκε στην αεροπορική υπεροχή.
Οι αλλαγές στη στρατιωτική τεχνολογία ίσως να περιορίζουν ακόμη περισσότερο τις πιθανότητες επικράτησης για έναν στρατό εισβολής, όπως επισήμανε πρόσφατα ο Μαξ Μπουτ σε άρθρο του στη Washington Post. Η τεχνολογία πληροφοριών και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη μπορούν να εντοπίσουν τις κινήσεις της επιτιθέμενης δύναμης. Πύραυλοι ακριβείας μπορούν στη συνέχεια να την πλήξουν. Οι τεχνολογικές αυτές εξελίξεις μπορούν να εξηγήσουν εν μέρει τις βαριές απώλειες που υπέστη η Ρωσία στις μάχες για την κατάληψη του Κιέβου και της περιφέρειας Ντονμπάς.
Όπως ανακαλύπτει σήμερα η Ρωσία, ακόμη και ένας πόλεμος εναντίον ενός μικρότερου, πιο αδύναμου γείτονα, μπορεί να πάρει άσχημη τροπή. Μεγαλύτερες συγκρούσεις ανοίγουν την πόρτα σε καταστροφές.
Ακόμη και μια κατ’ ευφημισμό νίκη μπορεί αφήσει την οικονομία και την κοινωνία στα ερείπια. Η Βρετανία αναδείχθηκε νικήτρια στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, αλλά δεν ανέκτησε ποτέ το κύρος παγκόσμιας δύναμης. Όπως συμπεραίνει ο ιστορικός Α.Τζ.Π. Τέιλορ: «Αν και ο σκοπός μιας μεγάλης δύναμης είναι να μπορεί να δώσει έναν μεγάλο πόλεμο, ο μοναδικός τρόπος να παραμείνει μεγάλη δύναμη είναι να μην δώσει ποτέ έναν τέτοιο πόλεμο».
Αυτό το παράδοξο εμφανίζεται σήμερα στην Ουκρανία. Ο Πούτιν επέβλεψε μια δεκαετή στρατιωτική ενίσχυση και στη συνέχεια εξαπέλυσε έναν πόλεμο για να ανακτήσει το κύρος της μεγάλης δύναμης. Στην πραγματικότητα, όμως, η Ρωσία είναι πιθανό να βγει από τον πόλεμο της Ουκρανίας φτωχότερη, πιο αδύναμη και αισθητά αποδυναμωμένη. Ο πόλεμος του Πούτιν δεν είναι μόνο εγκληματικός. Αποτελεί και λάθος.
