Ένας νέος κόσμος γεννιέται. Η ελπίδα για ειρηνικές σχέσεις ξεθωριάζει. Αντιθέτως, έχουμε τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, απειλές για πυρηνικό Αρμαγεδδώνα, μια κινητοποιημένη Δύση, μια συμμαχία αυταρχικών καθεστώτων, πρωτοφανείς οικονομικές κυρώσεις και τεράστιο ενεργειακό και διατροφικό σοκ. Κανείς δεν γνωρίζει τι πρόκειται να συμβεί. Γνωρίζουμε όμως ότι όλα αυτά μοιάζουν με καταστροφή.
Είναι φυσικό να αναζητούμε κάποιον για να επιρρίψουμε την ευθύνη. Για πολλούς, υπαίτιος είναι η επέκταση του ΝΑΤΟ στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη. Ο Τζον Μερσάιμερ, διακεκριμένος πανεπιστημιακός της σχολής των “ρεαλιστών”, κατηγορεί την απόφαση των ΗΠΑ να ανοίξουν τη δυνατότητα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ το 2008.
Το λάθος ήταν η ασάφεια. Η προσφορά θα έπρεπε μόνο να έχει γίνει όταν η Ουκρανία θα εντασσόταν ως πλήρες μέλος. Όμως, προσωπικά υποστήριξα την επέκταση του ΝΑΤΟ στους πρώην ρωσικούς δορυφόρους επειδή οι καλοί φράχτες κάνουν τους καλούς γείτονες. Η Ρωσία γνωρίζει πως αν εισβάλει σε ένα μέλος του ΝΑΤΟ, θα προκύψει πόλεμος. Δεν ίσχυε το ίδιο για την Ουκρανία. Γι’ αυτό τον λόγο η επίθεση έμοιαζε εύκολη επιλογή για τον ισχυρό άνδρα του Κρεμλίνου.
Όσο για το γιατί το έκανε ο Βλαντίμιρ Πούτιν, η απάντηση είναι ότι κυβερνά ένα αποτυχημένο καθεστώς. Μόνο η αυτοκρατορία μπορεί να δικαιολογήσει την εξουσία του. Η εξαρτημένη από τις πρώτες ύλες οικονομία της Ρωσίας έχει πλέον υποχωρήσει σε χειρότερη θέση από την πολωνική. Είναι ο παράδεισος των εισοδηματιών. Σήμερα αυτοί οι εισοδηματίες είναι τα πρωτοπαλίκαρα του Πούτιν και οι “ολιγάρχες” της εποχής του Μπορίς Γιέλτσιν. Και η Ουκρανία έχει αποτύχει οικονομικά. Είναι όμως δημοκρατική. Για τον Πούτιν, αυτό αποτελεί απαράδεκτη φιλοδοξία.
Την επαύριο της πτώσης της Σοβιετικής Ένωσης, πολλοί ήλπιζαν ότι θα προέκυπτε ένας κόσμος συνεργασίας και αμοιβαίων επωφελών ανταλλαγών. Ο ανταγωνισμός των μεγάλων δυνάμεων όμως ήδη καραδοκούσε.
Οι ΗΠΑ είχαν μεθύσει από τη “μονοπολική” στιγμή τους. Η Κίνα γινόταν πιο ισχυρή και αυταρχική υπό τον Σι Τζινπίνγκ. Ο Πούτιν βούλιαζε στη δυσαρέσκειά του εισβάλλοντας τελικά σε μία χώρα που θεωρεί ότι του ανήκει. Ακούμε την ηχώ του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε ήταν η Αυστρία, ο αδύναμος εταίρος, όχι η Γερμανία, εκείνη που ξεκίνησε τη σύγκρουση. Σήμερα, είναι η Ρωσία, ο αδύναμος εταίρος στη συμμαχία της με την Κίνα.
Η υποστήριξη που υπόσχεται η Κίνα απειλεί να μετατρέψει τους σημερινούς κινδύνους σε καταστροφή. Θα μπορούσε να μετασχηματίσει τον κόσμο σε δύο μπλοκ με σοβαρές συνέπειες για την οικονομία και την ασφάλεια. Η Δύση παραμένει ισχυρότερη, υστερώντας μόνο αριθμητικά. Ωστόσο, μια μακροχρόνια σύγκρουσή της με τα αυταρχικά καθεστώτα της Ρωσίας και της Κίνας θα πρέπει να αποτραπεί, καθώς εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους.
Σήμερα βλέπουμε έναν κόσμο που αλλάζει. Ας αναλογιστούμε τις προκλήσεις μπροστά μας. Προφανώς ο πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει να τερματιστεί, ένας πόλεμος που στρέφεται τόσο κατά μιας ειρηνικής και δημοκρατικής χώρας όσο και κατά της παγκόσμιας τάξης.
Η Κίνα θα πρέπει να προσπαθήσει να βγάλει τη Ρωσία από το σημερινό αδιέξοδο. Δεν είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς γιατί υποστηρίζει τον Πούτιν. Οι ηγέτες των δύο χωρών συμμερίζονται την ίδια περιφρόνηση για τη δημοκρατία. Η Ιστορία μάς δείχνει ωστόσο ότι οι ελεύθερες κοινωνίες είναι ισχυρότερες, καθώς, όταν κινητοποιηθούν, έχουν την υποστήριξη των λαών τους.
Είναι επίσης ζωτικής σημασίας να διαχειριστούμε την επερχόμενη οικονομική κρίση. Ο συνδυασμός πολέμου, αναταραχής στον εφοδιασμό και υψηλού πληθωρισμού είναι αποσταθεροποιητικός, όπως έμαθε ο κόσμος τη δεκαετία του 1970. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να λάβουν στοχευμένα μέτρα για την οικονομική ενίσχυση των πιο ευάλωτων.
Επιπλέον, η Δύση θα πρέπει να ενισχύσει τις άμυνές της σε όλα τα μέτωπα - στρατιωτικά, ενεργειακά, οικονομικά. Είναι αναπόφευκτο, δυστυχώς, ότι σε μια σύγκρουση με τεράστιες επιπτώσεις οι απαιτήσεις της ασφάλειας έρχονται πρώτες. Αυτός δεν είναι ο κόσμος που οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος θα επιθυμούσε. Είναι όμως ο κόσμος που ζούμε.
Είναι ζωτικής σημασίας η Ε.Ε. να γίνει μια πραγματική δύναμη ασφάλειας. Έχει το οικονομικό και δημογραφικό βάρος για να εξισορροπήσει τη Ρωσία. Η Βρετανία θα πρέπει επίσης να συμμετάσχει όσο δυνατόν περισσότερο. Οι ΗΠΑ χρειάζονται την ευρωπαϊκή βοήθεια, καθώς θα ασχολούνται με την ανησυχητική Κίνα του Σι.
Θα πρέπει, βέβαια, να μην ξεχνάμε τις ανησυχίες που μοιράζονται όλοι οι άνθρωποι - το περιβάλλον, τη διαχείριση των πανδημιών, την οικονομική ανάπτυξη και την ίδια την ειρήνη. Δεν μπορούμε να επιζήσουμε χωρίς συνεργασία. Αν η τρέλα του Πούτιν αποδεικνύει κάτι, αυτό είναι ότι ένας κόσμος όπου επικρατεί το δίκαιο του ισχυροτέρου δεν είναι ένας κόσμος όπου μπορούμε να ζούμε με ασφάλεια. Όπως δείχνουν και οι πυρηνικές απειλές του.
Μετά τη μάχη του Άουστερλιτς, το 1805, ο Γουίλιαμ Πιτ ο Νεότερος είπε: “Διπλώστε τον χάρτη της Ευρώπης, δεν θα τον χρειαστούμε για 10 χρόνια”. Ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία μεταμόρφωσε παρομοίως τον παγκόσμιο χάρτη. Μια παρατεταμένη περίοδος στασιμοπληθωρισμού μοιάζει αναπόφευκτη, με τεράστιες επιπτώσεις για τις χρηματαγορές.
Μακροπρόθεσμα, η ανάδυση δύο μπλοκ, που θα χωρίζονται από βαθύ χάσμα, μοιάζει πιθανή, όπως είναι και η επιτάχυνση της αναστροφής της παγκοσμιοποίησης και η θυσία των επιχειρηματικών συμφερόντων στον βωμό της γεωπολιτικής. Ακόμη και ο πυρηνικός πόλεμος δεν είναι, αλίμονο, αδιανόητος. Ας προσευχηθούμε για ένα θαύμα στη Μόσχα. Χωρίς αυτό, ο δρόμος θα είναι μακρύς και δύσκολος.
