Μέσα στο σαββατοκύριακο συναντήθηκα με έναν πρώην αξιωματούχο της Ντάουνινγκ Στριτ που γνωρίζει όσο λίγοι τη βρετανική πολιτική ζωή. Με ρώτησε εάν πίστευα ότι η Ρωσία θα εισβάλει στην Ουκρανία τις επόμενες εβδομάδες. Του απάντησα ότι δεν το έβρισκα πολύ πιθανό. Ο φίλος μου έδειξε αποκαρδιωμένος. “Ω, όχι”, αναφώνησε, “ένας πόλεμος είναι το μόνο πράγμα που θα μπορούσε να σώσει τον Μπόρις”.
Η απάντηση συλλαμβάνει το σημερινό πνεύμα απομονωτισμού στη Βρετανία. Το Ηνωμένο Βασίλειο δεν είναι όμως η μοναδική περίπτωση. Στην πραγματικότητα, οι περισσότερες μεγάλες χώρες της δυτικής Ευρώπης βρίσκονται σήμερα στο μέσο αποσταθεροποιητικών πολιτικών μεταβάσεων - που τις καθιστούν λιγότερο έτοιμες απ’ ό,τι συνήθως για μια αντιπαράθεση με τη Ρωσία.
Στη Βρετανία, η λαβή του πρωθυπουργού Μπόρις Τζόνσον στην εξουσία ολοένα και εξασθενεί. Το βασικό ζήτημα συζήτησης στο Γουέστμινστερ είναι αν διαθέτει ακόμη εβδομάδες ή μήνες στο πρωθυπουργικό γραφείο.
Στη Γαλλία ο Εμανουέλ Μακρόν απέχει μόλις τρεις μήνες από τις προεδρικές εκλογές. Στη Γερμανία ο Όλαφ Σολτς είναι καγκελάριος για μόλις μερικές εβδομάδες και προσπαθεί να κρατήσει ενωμένη μια κυβέρνηση συνεργασίας που δεν έχει ακόμα δοκιμαστεί. Στην Ιταλία το κολέγιο των εκλεκτόρων άρχισε να ψηφίζει για τον νέο Πρόεδρο. Εάν ο σημερινός πρωθυπουργός Μάριο Ντράγκι αναλάβει τη θέση, η ιταλική κυβέρνηση θα πρέπει να ανασυγκροτηθεί και ενδεχομένως να καταρρεύσει.
Οι δημοκρατικές χώρες συνήθως βρίσκουν δύσκολο να στρέψουν το ενδιαφέρον τους “σε καυγάδες μακρινών χωρών για τις οποίες δεν γνωρίζουμε τίποτε” - όπως το έθεσε ο Νέβιλ Τσάμπερλεϊν για την Τσεχοσλοβακία. Πρόκειται όμως για μια ιδιαίτερα ταραγμένη περίοδο στη δυτική Ευρώπη, η οποία θα μπορούσε να διευκολύνει τον Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να κάνει την κίνησή του στην ανατολική Ευρώπη.
Στη Βρετανία ο Τζόνσον προσπαθεί τώρα να αποτρέψει την πολιτική εξαφάνισή του. Χωρίς να έχει προσελκύσει την προσοχή της κοινής γνώμης, η βρετανική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει στάση γερακιού απέναντι στην υπόθεση της Ουκρανίας. Οι Βρετανοί μεταφέρουν αμυντικό οπλισμό στη χώρα και έχουν κατηγορήσει δημοσίως τη Ρωσία ότι σχεδίαζε πραξικόπημα στην Ουκρανία.
Η βρετανική στάση αποτελεί απότοκο μιας δεκαετίας κακών σχέσεων με τη Ρωσία. Οι Βρετανοί θα μπορούσαν επίσης να θέλουν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία να δείξουν ότι, μετά το Brexit, η χώρα είναι περισσότερο ικανή να λαμβάνει τολμηρά μέτρα για την ασφάλεια απ’ ό,τι η Ε.Ε.
To κόστος όμως του Brexit είναι ότι η δυνατότητα της Βρετανίας να διαμορφώνει μια συνολική ευρωπαϊκή απάντηση έχει αποδυναμωθεί σοβαρά. Δεν είναι μόνο ότι η Βρετανία δεν βρίσκεται στο τραπέζι όταν η Ε.Ε. συζητά με τη Ρωσία. Η κυβέρνηση Τζόνσον θεωρείται ευρέως ως εύθραυστη και αναξιόπιστη στις περισσότερες μεγάλες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ωστόσο, τα γαλλικά και γερμανικά ένστικτα απέναντι στη Ρωσία γίνονται επίσης αντικείμενο δυσπιστίας στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο Μακρόν δεν έκρυψε ποτέ τη φιλοδοξία του να αναδειχθεί σε κυρίαρχη πολιτική φιγούρα στην Ε.Ε. - μια φιλοδοξία που ίσως μοιάζει πιο εφικτή τώρα που η Άνγκελα Μέρκελ αποχώρησε έπειτα από δεκαέξι χρόνια από την καγκελαρία.
Οι περισσότερες όμως από τις μικρές χώρες της Ευρώπης αποβλέπουν στην Αμερική για την ασφάλειά τους. Και πράγματι, ορισμένες φοβούνται ότι ο Γάλλος Πρόεδρος θα μπορούσε στην πραγματικότητα να την υπονομεύσει με το να προσπαθήσει να καταλήξει σε κάποια συμφωνία με τη Ρωσία παρακάμπτοντάς τους. Οι φόβοι αυτοί εντάθηκαν την προηγούμενη εβδομάδα, όταν ο Μακρόν υπονόησε ότι η Ε.Ε. θα έπρεπε να αναλάβει τη δική της διπλωματική πρωτοβουλία απέναντι στη Ρωσία.
Οι Γάλλοι αξιωματούχοι διέψευσαν οργισμένα ότι ο Πρόεδρός τους αποδυνάμωνε τη δυτική ενότητα και το ΝΑΤΟ. Παρ’ όλα αυτά, δεν θα έπρεπε να εκπλήσσονται και τόσο, καθώς κατά το παρελθόν ο Μακρόν έχει αποκαλέσει το ΝΑΤΟ “εγκεφαλικά νεκρό”.
Όλες οι κινήσεις του Μακρόν θα πρέπει να γίνουν αντιληπτές στο πλαίσιο των προεδρικών εκλογών. Προς το παρόν, η σχετική αυστηρότητα προς τη Μόσχα φαίνεται ορθή για τον Μακρόν, ιδίως καθώς υπενθυμίζει τη συμπάθεια της γαλλικής Άκρας Δεξιάς προς τον Πούτιν. Εάν όμως μια ρωσική επίθεση στην Ουκρανία προκαλέσει ενεργειακή κρίση και οικονομική αναταραχή στην Ε.Ε., η συγκυρία θα είναι πολύ κακή για τον Μακρόν.
Το βασικό ερώτημα αφορά όμως τη Γερμανία. Η ουκρανική κρίση αγγίζει μία από τις μεγαλύτερες διαχωριστικές γραμμές στη νέα κυβέρνηση συνασπισμού. Οι Πράσινοι, που έχουν στα χέρια τους το υπουργείο Εξωτερικών, έχουν στάση γερακιού απέναντι στη Ρωσία. Όμως το κόμμα του Σολτς, οι Σοσιαλδημοκράτες, έχουν αρκετά στελέχη με περισσότερη κατανόηση απέναντί της.
Ο Γκέρχαρντ Σρέντερ, ο τελευταίος καγκελάριος του SPD πριν από τον Σολτς, είναι πρόεδρος του συμβουλίου των μετόχων του Nord Stream 2, του επίμαχου αγωγού φυσικού αερίου από τη Ρωσία προς τη Γερμανία που παρακάμπτει την Ουκρανία. Ο αγωγός αυτός έχει μετατραπεί σε σύμβολο της αρρωστημένης εξάρτησης της Γερμανίας από τη Ρωσία και σε πηγή αντιπάθειας των χωρών που βρίσκονται ανάμεσά τους.
Η γερμανική επιθυμία υποβάθμισης ή ακόμα και απόρριψης των κινδύνων που θέτει η Ρωσία του Πούτιν εδράζεται βαθιά στην Ιστορία. Το Βερολίνο είναι πλησιέστερα στο Λβιβ, τη μεγαλύτερη πόλη της δυτικής Ουκρανίας, απ’ ό,τι στο Παρίσι. Είτε το θέλει είτε όχι, η Γερμανία είναι δυσάρεστα κοντά στην πρώτη γραμμή της πιο επικίνδυνης σύγκρουσης στην Ευρώπη.
