Από μια άποψη, ο Μπόρις Τζόνσον ήταν ο ιδανικός οικοδεσπότης για την COP26. Ο Βρετανός πρωθυπουργός διακρίνεται για την αβάσιμη αισιοδοξία και τις άδειες υποσχέσεις του. Η σύνοδος για το κλίμα στη Γλασκώβη πρόσφερε αρκετή και από τις δύο.
Τις παραμονές της συνόδου, το ανεπίσημο σλόγκαν ήταν “να κρατήσουμε τον στόχο του 1,5 βαθμού ζωντανό”. Για να έχουμε όμως μια καλή πιθανότητα να περιορίσουμε την υπερθέρμανση του πλανήτη στον 1,5 βαθμό Κελσίου, η παγκόσμια παραγωγή άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου θα πρέπει να αρχίσει να μειώνεται άμεσα και δραστικά.
Τίποτε από όσα συνέβησαν στη Γλασκώβη δεν υποδηλώνει ότι θα γίνει κάτι τέτοιο. Ακόμη και ορισμένες από τις συμφωνίες που υπογράφηκαν στην COP26 -για την αποκατάσταση των δασών και τη μείωση των εκπομπών μεθανίου- αποτελούν μόνο δήλωση προθέσεων. Όπως σημείωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες: “Η υπογραφή των διακηρύξεων είναι το εύκολο κομμάτι”.
Δεν θα έπρεπε να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι η Γλασκώβη απογοήτευσε. Η διαδικασία του ΟΗΕ για το κλίμα έχει ξεκινήσει εδώ και σχεδόν 30 χρόνια και στη διάρκεια αυτής της περιόδου οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα συνεχίζουν να αυξάνονται. Δεν υπήρχε πραγματικός λόγος να περιμένει κανείς ότι η COP26 θα πετύχαινε εκεί που απέτυχαν 25 άλλες.
Μετά τη Γλασκώβη, είναι καιρός να αναγνωρίσουμε ότι η κλιματική διαδικασία του ΟΗΕ δεν αποδίδει. Και αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός ότι η επιστημονική προσέγγιση είναι λανθασμένη. Το πρόβλημα είναι πολιτικό. Η πολιτική ηγεσία στην COP26 υπογράμμισε την ανάγκη ριζικής δράσης. Οι πολιτικές πιέσεις όπως που δέχεται εγγυώνται την απραξία.
Στο εσωτερικό μέτωπο, οι πολιτικοί έχουν βάσιμους λόγους να φοβούνται ότι το κόστος της εγκατάλειψης του άνθρακα θα προκαλέσει εκλογικές ήττες ή κοινωνική αναταραχή. Ολοι οι Αμερικανοί Πρόεδροι καταλαβαίνουν τους πολιτικούς κινδύνους της αύξησης της τιμής των καυσίμων. Οι ΗΠΑ έχουν υπογράψει δύο φορές συμφωνίες του ΟΗΕ για το κλίμα -στο Κιότο και το Παρίσι- μόνο για να υπαναχωρήσουν στη συνέχεια. Στην Κίνα, η κυβέρνηση προσπαθεί να αντιμετωπίσει τις ελλείψεις στην ενέργεια ανοίγοντας νέα εργοστάσια που λειτουργούν με άνθρακα. Η ινδική κυβέρνηση γνωρίζει πόσο εξαρτημένη είναι η οικονομία της χώρας από τον άνθρακα.
H διεθνής πολιτική κατάσταση γύρω από τις COP δεν είναι ευκολότερη. H διαδικασία απαιτεί τη συναίνεση σχεδόν 200 εθνών. Στη Γλασκώβη, οι αντιρρήσεις της Κίνας και της Ινδίας επέβαλαν τον μετριασμό δεσμεύσεων ζωτικής σημασίας για τον άνθρακα.
Οι επανειλημμένες αποτυχίες της διαδικασίας του ΟΗΕ έχουν οδηγήσει πολλούς στο να καταγγέλλουν τη σημερινή γενιά ηγετών ως ανεπαρκείς και ανήθικους. Ωστόσο, διαφορετικοί ηγέτες αντιμέτωποι με τις ίδιες πιέσεις θα κατέληγαν πιθανότατα σε παρόμοια αποτελέσματα.
Οι σχολιαστές υποδεικνύουν την απαίτηση της κοινής γνώμης για επείγουσα δράση. Πολλοί όμως ηγέτες παραμένουν επιφυλακτικοί. Όταν ο Πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν προσπάθησε να αυξήσει τις τιμές του πετρελαίου για περιβαλλοντικούς λόγους, προκάλεσε έναν κύκλο κοινωνικής και πολιτικής αναταραχής που διήρκεσε περισσότερο από ένα χρόνο.
Επομένως τι γίνεται τώρα; Καθώς οι ανεπάρκειες της διαδικασίας COP γίνεται όλο και πιο δύσκολο να διαψευστούν, αναμένεται να αυξηθεί η απαίτηση για μια διαφορετική προσέγγιση: τη γεωμηχανική. Αυτό σημαίνει προσπάθειες για αλλαγή ή “επισκευή” του κλίματος με την ανατροπή ή τη μείωση των διαδικασιών που επέφεραν την κλιματική αλλαγή.
Μια δημοφιλής ιδέα που προωθεί ο Γκερό Βάγκνερ, συγγραφέας ενός νέου βιβλίου γεωμηχανικής, είναι η αντανάκλαση της ηλιακής ακτινοβολίας μακριά από τη Γη με τη διάχυση αεροζόλ στη στρατόσφαιρα. Άλλο ένα σχέδιο, που υποστηρίζεται από τον Σερ Ντέιβιντ Κινγκ του πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ, είναι η νέα ψύξη της Αρκτικής.
Οι υποστηρικτές της γεωμηχανικής τονίζουν ότι τα σχέδιά τους δεν αποτελούν υποκατάστατο των προσπαθειών για τη μείωση των εκπομπών αερίων που ευθύνονται για το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Παραδέχονται επίσης τους κινδύνους που εγκυμονούν τα σχέδιά τους - όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση ή η πρόκληση ανεπιθύμητων επιδράσεων στο κλίμα. Όμως ο μεγαλύτερος κίνδυνος θα είναι να συνεχίσουμε να βασιζόμαστε στις διεθνείς συνομιλίες για το κλίμα.
Σε αντίθεση με τη διαδικασία του ΟΗΕ, η γεωμηχανική δεν προϋποθέτει παγκόσμια συναίνεση. Η ανάπτυξη σκαφών που θα ξαναπαγώσουν την Αρκτική θα απαιτήσει μόνο τη συναίνεση των λαών της περιοχής - και ένα πλούσιο κράτος (ή ακόμη και άτομο) που θα ξοδέψει δισεκατομμύρια δολάρια. Οι στόλοι των αεροσκαφών που θα χρειαστούν για την ηλιακή γεωμηχανική θα μπορούσαν παρομοίως να συγκεντρωθούν από τις μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις του πλανήτη.
Οι ΗΠΑ και η Κίνα έχουν τη δύναμη, την αλαζονεία και τους πόρους για να αναλάβουν μονομερή δράση. Γνωρίζουν όμως αμφότεροι ότι το να δράσουν από μόνοι τους θα ήταν προκλητικό και επικίνδυνο.
Η καλύτερη γεωπολιτική λύση στη γεωμηχανική θα απαιτούσε κοινή δράση από τις ΗΠΑ και την Κίνα. Επί του παρόντος, παρά τα θερμά λόγια στη σύνοδο, η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο δεν διαθέτουν την αμοιβαία εμπιστοσύνη που απαιτείται για να συνεργαστούν. Καθώς όμως οι αυξανόμενοι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής θα γίνονται πιο αντιληπτοί, νέες και ριζοσπαστικές προσεγγίσεις θα έλθουν στο προσκήνιο. Και οι επικίνδυνοι καιροί θα απαιτούν τολμηρά μέτρα.
