Μετά από είκοσι χρόνια, η αντίδραση των ΗΠΑ και των συμμάχων τους στις αποτρόπαιες επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου μας φέρνει και πάλι εκεί που όλα άρχισαν: οι Ταλιμπάν ελέγχουν πλέον το Αφγανιστάν. Η σταυροφορία του 21ου αιώνα εναντίον της ισλαμιστικής τζιχάντ δεν φαίνεται να άλλαξε και πολλά. Ωστόσο, πολλά είναι σήμερα διαφορετικά, αν και λίγα από αυτά δείχνουν κάποια βελτίωση.
Δεν υπήρξε επανάληψη της ωμότητας που διαπράχθηκε σε αμερικανικό έδαφος αφήνοντας για πάντα σημάδια στη συνείδηση των Αμερικανών και του κόσμου. Και οτιδήποτε παρόμοιο μοιάζει σήμερα απίθανο. Από το Λονδίνο έως τη Μαδρίτη, από το Παρίσι έως την Κωνσταντινούπολη κι από τις Βρυξέλλες έως τη Νίκαια, και η Ευρώπη γνώρισε μεγάλες επιθέσεις εμπνευσμένες από την τζιχαντιστική πρόκληση προς τη Δύση και τις παρεμβάσεις της σε μουσουλμανικά εδάφη. Και αυτές όμως υποχώρησαν.
Η αποκαλυπτική επίθεση της Αλ Κάιντα στους Δίδυμους Πύργους ήταν πιθανότατα το απόγειο του τζιχαντισμού στο γύρισμα της χιλιετίας. Το διασυνοριακό χαλιφάτο του ISIS στη Συρία και στο Ιράκ ήταν φριχτό, αλλά εφήμερο. Η επιστροφή των Ταλιμπάν αποτελεί περισσότερο ένα φυλετικό φαινόμενο, παρά θρίαμβο του οικουμενικού ισλαμισμού που ενώνει την “Ούμα” ή την παγκόσμια κοινότητα του Ισλάμ - τον σχεδόν μυστικιστικό στόχο του Οσάμα Μπιν Λάντεν.
Είναι αλήθεια ότι οι αποτυχημένες επεμβάσεις της Δύσης που αγνόησαν τις πολιτικές ιδιαιτερότητες, το ιστορικό πλαίσιο και την τοπική ταυτότητα βοήθησαν στη διάδοση μιας διηπειρωτικής γκάμας τζιχαντιστικών παραρτημάτων από τη νότια Ασία έως την υποσαχάρια Αφρική την οποία κανείς -ούτε και οι ίδιοι οι υποκινητές της εξτρεμιστικής απελπισίας, όπως ο ISIS- δεν μπορούσαν να ελέγξουν.
Ωστόσο, ο παγκόσμιος πόλεμος κατά της τρομοκρατίας, μια λάθος κατηγοριοποίηση που ομογενοποιούσε τον συνήθη τοπικό χαρακτήρα τζιχαντιστκών εξεγέρσεων, επισκίασε επίσης το γεγονός ότι η 11η Σεπτεμβρίου γεννήθηκε από την επανειλημμένη αποτυχία του τζιχαντισμού.
Οι βετεράνοι τής υποκινούμενης από τις ΗΠΑ τζιχάντ κατά της Σοβιετικής Ένωσης στο Αφγανιστάν συνέχισαν να υποκινούν εξεγέρσεις στην Αλγερία, την Αίγυπτο και τη Σαουδική Αραβία. Όλες απέτυχαν. Η στρατηγική του Μπιν Λάντεν να πλήξει τον “μακρινό εχθρό” βασιζόταν στην υπόθεση ότι τέτοιες ωμότητες θα προκαλούσαν δυτικά αντίποινα αρκετά άγρια ώστε να πυροδοτήσουν ισλαμιστικές εξεγέρσεις που θα σάρωναν τους Άραβες και μουσουλμάνους ηγέτες, τον “κοντινό εχθρό”.
Η διαλεκτική του τζιχαντισμού στόχευε τους υποστηριζόμενους από τη Δύση αυταρχικούς ηγέτες, αλλά πόνταρε στην αντίληψη ότι ο δυτικός πόλεμος κατά του Ισλάμ θα εξόργιζε τις μουσουλμανικές μάζες. Η απερίσκεπτη εισβολή και κατοχή του Ιράκ το 2003 καθώς και η αποτυχία της Δύσης να υποστηρίξει τη σουνιτική εξέγερση στη Συρία, την οποία επικροτούσε από το παρασκήνιο, έδειχναν να πραγματώνουν τις ιδανικές συνθήκες για την επιτυχία του τζιχαντισμού.
Οι αιματηρές ωμότητες του ISIS, των διαδόχων της Αλ Κάιντα, προκάλεσαν όμως τέτοιο αποτροπιασμό ανάμεσα στους μουσουλμάνους, μακράν τα μεγαλύτερα θύματά του, ώστε την 11η Σεπτεμβρίου να διαδεχτεί και πάλι η αποτυχία. Τώρα που ο “μακρινός εχθρός” αποσύρθηκε από το Αφγανιστάν και μειώνει σταδιακά την παρουσία του στη Συρία και στο Ιράκ, ο παγκόσμιος τζιχαντισμός γίνεται τοπικός.
Θα υπάρξουν περιοδικές αγριότητες στη Δύση από γηγενείς τρομοκράτες που αυτοριζοσπαστικοποιήθηκαν. Εάν όμως οι ΗΠΑ συνεχίσουν να αποσύρονται από τους πολέμους της 11ης Σεπτεμβρίου και αρνηθούν να παρασυρθούν σε συγκρούσεις χωρίς διέξοδο και σαφείς στόχους, οι τζιχαντιστές θα δυσκολευτούν να μεταφέρουν τα σφαγεία της Ανατολής στη Δύση.
Είναι αλήθεια ότι θα πρέπει να υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες επιζώντες του ISIS από το χαλιφάτο του 2014 - 2015. Μεγάλες ταξιαρχίες τζιχαντιστών εμπνευσμένων από την Αλ Κάιντα περιφέρονται ακόμη από τη Συρία μέχρι το Πακιστάν ή την ανατολική και δυτική Αφρική. Οι Ταλιμπάν έδωσαν τον έλεγχο της ασφάλειας στην Καμπούλ στο δίκτυο Χακάνι, που με τη βοήθεια των μυστικών υπηρεσιών του Πακιστάν βοήθησαν στη βομβιστική επίθεση του 2009 στην αμερικανική βάση του Κοστ.
Ωστόσο, η ίδια η Δύση, αφού πρώτα έχασε ένα κοπάδι ταύρους στην προσπάθεια απελευθέρωσης ενός υαλοπωλείου, τη γλίτωσε σχετικά φτηνά. Αυτό δεν ισχύει για την αλυσίδα αποτυχημένων κρατών που μαστίζονται από συγκρούσεις μεταξύ σουνιτών και σιιτών. Οι πόλεμοι της 11ης Σεπτεμβρίου καθώς και οι αποτυχημένες εξεγέρσεις μετά το 2011 άφησαν ανείπωτη καταστροφή στο διάβα τους. Οι υποστηρικτές της σουνιτικής ή της σιιτικής υπεροχής ακόμη αγωνίζονται να επικρατήσουν σε κάθε άκρη της Μέσης Ανατολής.
Η απειλή τώρα αφορά λιγότερο τη Δύση και περισσότερο τις χώρες και περιοχές όπου πραγματοποιήθηκαν επεμβάσεις, εκεί όπου ολόκληροι πληθυσμοί είναι παγιδευμένοι σε άγονα τοπία δεσποτισμού και παραστρατιωτικών ομάδων - με τις συμπάθειες της Δύσης να στρέφονται πάντα προς τους αυταρχικούς ηγέτες που υποτίθεται πως μπορούν να εξασφαλίσουν τη σταθερότητα.
Καθώς όμως οι διάφορες εκδοχές τής τυραννίας και του ισλαμισμού συνεχίζουν να ανατροφοδοτούνται σε μια εφιαλτική συμβίωση και οι διασυνοριακές καταστροφές από την πανδημία έως την κλιματική αλλαγή αναγκάζουν τους ανθρώπους να μεταναστεύουν, τα κράτη της Δύσης δεν θα μπορέσουν να παραμείνουν για πολύ ακόμη αδιάφορα.
