Live τώρα    
24°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
23.0°C25.9°C
3 BF 34%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Αίθριος καιρός
25 °C
23.4°C26.5°C
2 BF 33%
ΠΑΤΡΑ
Ελαφρές νεφώσεις
21 °C
20.0°C24.4°C
2 BF 51%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Ελαφρές νεφώσεις
20 °C
19.7°C21.0°C
2 BF 71%
ΛΑΡΙΣΑ
Αίθριος καιρός
24 °C
24.0°C24.0°C
1 BF 40%
Financial Times / Financial Times: Πρέπει να αναλογιστούμε τα επόμενα βήματα
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Financial Times / Financial Times: Πρέπει να αναλογιστούμε τα επόμενα βήματα

Του Μάρτιν Γουλφ

Ένα ταξίδι χιλίων μιλίων αρχίζει με ένα βήμα. Το ταξίδι που θα μας βγάλει από αυτή την πανδημία θα είναι μακρύ και δύσκολο. Δεν γνωρίζουμε πού θα καταλήξει, αν και δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε. Εκείνο στο οποίο θα έπρεπε να επικεντρωθούμε είναι τα βήματα που έχουμε μπροστά μας αν θέλουμε να μην εγκαταλείψουμε το μονοπάτι με συνέπεια μαζικούς θανάτους και οικονομική καταστροφή.

Ακόμη και αν αποφύγουμε τις βραχυπρόθεσμες δυσκολίες, κινδυνεύουμε να γλιστρήσουμε στο χάος μακροπρόθεσμα. Δεν θα κατορθώσουμε να επιστρέψουμε σε μια κανονικότητα που θεωρούσαμε δεδομένη μέχρι πρόσφατα. Γι’ αυτό θα χρειαστούμε μια θεραπεία ή το εμβόλιο. Η οικονομία και οι κοινωνικές ζημιές θα χρειαστούν ακόμη περισσότερο χρόνο.

Αναλύσεις του ΟΟΣΑ φωτίζουν την οικονομική αναταραχή που μας περιμένει. Δεν πρόκειται για συνηθισμένη ύφεση ή απλώς ύφεση που έχει προκληθεί από την κατάρρευση της ζήτησης. Η οικονομική δραστηριότητα έχει ανασταλεί, εν μέρει επειδή οι άνθρωποι φοβούνται τις επαφές και εν μέρει επειδή οι κυβερνήσεις τούς είπαν να παραμένουν στα σπίτια τους.

Το οικονομικό κόστος της πανδημίας

Η άμεση επίδραση αυτών των ενεργειών θα μπορούσε να είναι μια μείωση του ΑΕΠ ανάμεσα στο 20% και στο 30% στην Ομάδα των Επτά οικονομικά ανεπτυγμένων χωρών. Κάθε μήνα που μεγάλα τμήματα των οικονομιών μας παραμένουν κλειστά, η ετήσια ανάπτυξη θα υποχωρεί κατά δύο ποσοστιαίες μονάδες.

Παράλληλα, το κόστος επιμερίζεται άνισα. Οι ανειδίκευτοι εργάτες υποφέρουν περισσότερο από την απώλεια των δουλειών τους. Άνθρωποι και επιχειρήσεις που μπορούν να εργαστούν μέσω Διαδικτύου εξακολουθούν να εργάζονται. Εκείνοι που δεν μπορούν να το κάνουν, δεν το κάνουν.

Το κόστος επιμερίζεται άνισα και σε διεθνές επίπεδο. Πολλές αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες πλήττονται ιδιαίτερα από την κατάρρευση της εξωτερικής ζήτησης, τη μείωση των τιμών και μια φυγή κεφαλαίων χωρίς προηγούμενο, τη στιγμή που θα πρέπει επίσης να αντιμετωπίσουν την πανδημία με εξαιρετικά ανεπαρκή συστήματα Υγείας. Η παράλυση της οικονομίας είναι ιδιαίτερα βάναυση σε χώρες με περιορισμένο ή ανύπαρκτο κοινωνικό κράτος και μεγάλο αριθμό ανθρώπων που εξαρτούν τα καθημερινά έσοδά τους από μια εύθραυστη άτυπη οικονομία.

Δικαίως αναρωτιέται κανείς αν ένας τέτοιος οικονομικός όλεθρος μπορεί να δικαιολογηθεί. Ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες, η Σουηδία υιοθέτησε τη λιγότερο περιοριστική προσέγγιση. Μια σύγκριση με τη γειτονική Νορβηγία δείχνει καθαρά το ισοζύγιο: η ανεργία αυξήθηκε και στη Σουηδία, όμως πολύ λιγότερο απ’ όσο στον γείτονά της. Ωστόσο ο αριθμός των θανάτων είναι μεγαλύτερος στη Σουηδία. Θα έπρεπε να είμαστε ευγνώμονες για το σουηδικό πείραμα. Μπορούμε να μάθουμε απ’ αυτό με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Η άποψή μου, ωστόσο, είναι ίδια με αυτή πολλών ειδικών στην Υγεία και οικονομολόγων. Οι περιορισμοί είναι απαραίτητοι προκειμένου τα συστήματα Υγείας να σωθούν από την κατάρρευση και η ασθένεια να τεθεί υπό έλεγχο. Πρέπει όμως να είναι σύντομοι σε διάρκεια. Είναι αδύνατον να κρατήσεις τους ανθρώπους κλεισμένους στα σπίτια τους για αόριστο χρόνο χωρίς να υποστείς τεράστια κοινωνικά και οικονομικά δεινά. Και αυτό είναι προφανές στις περιπτώσεις που οι κυβερνήσεις αδυνατούν να προσφέρουν τα δαπανηρά μέτρα κοινωνικής προστασίας που είναι εφικτά στις εύπορες χώρες.

Η αναστολή της οικονομικής δραστηριότητας πρέπει να εξασφαλίσει μια πρόσκαιρη ανάσα προτού περάσουμε σε αυτό που μια ομάδα Γερμανών ειδικών αποκαλεί “στρατηγική προσαρμοσμένη στους κινδύνους”. Στη διάρκεια των περιορισμών, οι κυβερνήσεις οφείλουν να κάνουν ό,τι μπορούν για να αποφύγουν μελλοντικά σκληρές παρεμβάσεις. Δεν έχουν όμως πολύ χρόνο στη διάθεσή τους: λίγους μήνες, στην καλύτερη περίπτωση. Διαφορετικά, ίσως να μην έχουν άλλη επιλογή από το να μιμηθούν τη Σουηδία.

Μέτρα τώρα, πριν είναι αργά

Το να κάνουμε τους περιορισμούς να αποδώσουν, ώστε να ζήσουμε χωρίς αυτούς, είναι το πρώτο αναγκαίο βήμα. Το δεύτερο βήμα είναι να ελαχιστοποιήσουμε την οικονομική ζημιά. Η έμφαση, εδώ, θα πρέπει να δοθεί στο σήμερα, όχι στο υψηλό δημόσιο χρέος και άλλα μελλοντικά βάρη. Μας φτάνουν τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σήμερα. Όπως και σε καιρό πολέμου, πρέπει κανείς να επιβιώσει την τωρινή στιγμή προκειμένου να έχει μπροστά του ένα μέλλον που να αξίζει να ζήσει.

Εξετάζοντας τι πρέπει να γίνει προκειμένου να διαχειριστούμε αυτές τις καταστροφικές οικονομικές συνέπειες, πέρα από το να ξανανοίξουμε τις οικονομίες τόσο γρήγορα όσο θα ήταν συνετό να το κάνουμε, απαιτούνται τρεις βασικές προφυλάξεις.

Πρώτον, να προστατεύσουμε τους αδύναμους, τόσο στο εσωτερικό των χωρών όσο και ανάμεσά τους. Μια αρρώστια μας απειλεί όλους. Ο τρόπος που θα ανταποκριθούμε αποτελεί μέτρο των ηθικών μας προτύπων. Είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλίσουμε τη βασική οικονομική ασφάλεια για όλους αν δεν είναι σε θέση να εργαστούν. Ένα προσωρινό οικουμενικό βασικό εισόδημα αποτελεί μια προφανή επιλογή.

Εξίσου μεγάλη σημασία έχει το να βρούμε τρόπους να υποστηρίξουμε τις ευάλωτες οικονομίες. Υπάρχουν πολλές ριζοσπαστικές δυνατότητες. Ένας από αυτούς είναι μια τεράστια νέα έκδοση των Ειδικών Τραβηχτικών Δικαιωμάτων (SDR) του ΔΝΤ με χορηγίες από το μερτικό των πλούσιων χωρών σε ένα ταμείο που θα στήριζε τις πιο ευάλωτες αναπτυσσόμενες χώρες. Ζωτικής σημασίας θα ήταν επίσης η αναστολή αποπληρωμής χρεών καθ' όλη τη διάρκεια της κρίσης.

Δεύτερον, να μην προκαλέσουμε περισσότερες ζημιές. Η βαθύτερη πληγή θα ήταν η ολική καταστροφή του συστήματος εμπορίου. Κάτι τέτοιο θα καθιστούσε ακόμα πιο δύσκολη την αποκατάσταση της διεθνούς ευημερίας όταν περάσει η κρίση.

Τρίτον, να ξεπεράσουμε ξεπερασμένες αρχές. Ήδη οι κυβερνήσεις έχουν εγκαταλείψει δικαίως τους παλιούς δημοσιονομικούς κανόνες. Οι κεντρικές τράπεζες θα έπρεπε επίσης να κάνουν αυτό που τους αναλογεί. Και αυτό σημαίνει τη χρηματοδότηση των κυβερνήσεων.

Ο ρόλος της ΕΚΤ

Οι κεντρικές τράπεζες προσποιούνται ότι αυτό που κάνουν είναι αντιστρέψιμο και επομένως δεν αποτελεί νομισματική ενίσχυση. Αν αυτό τους βοηθάει, τότε καλώς, ακόμη και αν μάλλον είναι ανακριβές. Στην Ευρωζώνη, γίνεται πολύς λόγος για ευρωομόλογα. Η υποστήριξη όμως που έχει πραγματική σημασία θα πρέπει να προέλθει από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Δεν υπάρχει εναλλακτική λύση. Κανείς δεν θα έπρεπε καν να νοιάζεται. Υπάρχουν τρόποι να διαχειριστούμε τις επιπτώσεις. Ακόμη και τα “λεφτά που πέφτουν απ’ τον ουρανό” δικαιολογούνται σε περιόδους βαθιάς κρίσης.

Υπάρχουν και πιο επώδυνες επιλογές. Μια επείγουσα κατάσταση όπως αυτή θα χρησιμοποιηθεί από υποψήφιους τυράννους για να ενισχύσουν τη λαβή τους στην εξουσία. Την ίδια ώρα, ορισμένες ελευθερίες θα πρέπει να ανασταλούν, προσωρινά.

Η διαχείριση των επώδυνων αυτών επιλογών εξαρτάται από μεγάλα ποσοστά εμπιστοσύνης και αξιοπιστίας, ένα χαρακτηριστικό που μάλλον δεν χαρακτηρίζει τις σημερινές δημοκρατίες. Τώρα όμως είναι η δοκιμασία. Οι κυβερνήσεις που δεν θα κατορθώσουν να αντιμετωπίσουν αυτές τις προκλήσεις απειλούνται με κατάρρευση. Τα πολιτικά συστήματα που παράγουν τέτοιες κυβερνήσεις κινδυνεύουν να χάσουν τη νομιμοποίηση τους. Πρέπει να διαλέξουμε τα κατάλληλα επόμενα βήματα. Τα πάντα εξαρτώνται απ’ αυτό.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL