Live τώρα    
23°C Αθήνα
ΑΘΗΝΑ
Ελαφρές νεφώσεις
23 °C
21.7°C24.6°C
2 BF 54%
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ
Ελαφρές νεφώσεις
22 °C
18.0°C24.3°C
2 BF 53%
ΠΑΤΡΑ
Αίθριος καιρός
18 °C
18.2°C20.9°C
4 BF 66%
ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Σποραδικές νεφώσεις
21 °C
19.9°C20.8°C
3 BF 56%
ΛΑΡΙΣΑ
Ελαφρές νεφώσεις
24 °C
23.4°C23.9°C
2 BF 35%
Financial Times / Λιβύη: Περιφερειακοί ανταγωνισμοί τροφοδοτούν τον εμφύλιο
  • Μείωση μεγέθους γραμματοσειράς
  • Αύξηση μεγέθους γραμματοσειράς
Εκτύπωση

Financial Times / Λιβύη: Περιφερειακοί ανταγωνισμοί τροφοδοτούν τον εμφύλιο

Τρίπολη. Του Αντριου Ινγκλαντ

Φορτηγάκια που μεταφέρουν μαχητές επιταχύνουν σε αμμώδεις δρόμους προσπερνώντας κουφάρια καμένων αυτοκινήτων, κατεστραμμένα καταστήματα και ρημαγμένα κτήρια. Με το που φτάνουν στο μέτωπο, οι άνδρες αναζητούν κάλυψη σε εγκαταλελειμμένα σπίτια. Περπατώντας ανάμεσα στα χαλάσματα, ο λοχαγός Μοχάμεντ Μουχτάρ δείχνει προς την κατεύθυνση των εχθρικών δυνάμεων του στρατάρχη Χαλίφα Χαφτάρ που ηγούνται της επίθεσης εναντίον της λιβικής πρωτεύουσας.

"Είναι ήσυχα τις τελευταίες μέρες, όμως ανησυχούμε για το τι θα κάνουν στη συνέχεια" λέει ο Μουχτάρ. "Ο εχθρός θα προσπαθήσει και πάλι να μπει στην Τρίπολη". Δεν είναι η μοναδική του ανησυχία. Στις γραμμές των αντιπάλων περιλαμβάνονται Ρώσοι μισθοφόροι του Wagner Private Security Group, ανάμεσά τους και ελεύθεροι σκοπευτές. "Φέρνουν μισθοφόρους από το Σουδάν και τη Ρωσία για να σκοτώσουν τους Λίβυους αδελφούς τους. Γιατί το κάνουν αυτό;".

Όπως και πολλοί συμπατριώτες του, ο 30χρονος μαχητής ανησυχεί για την αυξανόμενη διεθνοποίηση της δεκαετούς σύρραξης στην πλούσια σε πετρελαϊκά κοιτάσματα αφρικανική χώρα. Στοιχημένοι πίσω από τον Χαφτάρ, που ελέγχει τις ανατολικές, κεντρικές και νότιες περιοχές -είναι τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, η Αίγυπτος και η Ρωσία με την πολιτική υποστήριξη, τουλάχιστον, της Γαλλίας. Στην άλλη πλευρά η Τουρκία εντείνει τη στρατιωτική της υποστήριξη στην αναγνωρισμένη από τον ΟΗΕ κυβέρνηση της Τρίπολης.

Πόλεμος δι' αντιπροσώπων

Πολλοί Λίβυοι πιστεύουν ότι θα είναι οι ξένες δυνάμεις εκείνες που θα κρίνουν την έκβαση της σύγκρουσης την ώρα που διπλωμάτες προειδοποιούν ότι οι πρωταγωνιστές κινδυνεύουν να απορροφηθούν σε έναν γενικευμένο πόλεμο διά αντιπροσώπων από τη Σαχέλ της βόρειας Αφρικής έως τη Μεσόγειο.

Οι εξελίξεις αυτές έχουν ήδη αυξήσει τις εντάσεις ανάμεσα στους υποστηρικτές του Χαφτάρ και την Τουρκία, που γίνεται αντιληπτή από το Άμπου Ντάμπι, το Κάιρο και το Ριάντ ως δύναμη αποσταθεροποίησης στον αραβικό κόσμο με την υποστήριξή της προς ισλαμικά κινήματα που αποτελούν απειλή για την περιοχή.

Η Λιβύη έχει μετατραπεί σε θέατρο αυτών των αντιπαραθέσεων. Οι Λίβυοι προσφέρουν διάφορες θεωρίες για την εξωτερική ανάμειξη στη χώρα από την επιθυμία ξένων δυνάμεων να επεκτείνουν την επιρροή τους, ως την απόκτηση πρόσβασης στους άφθονους πόρους και τα μεσογειακά λιμάνια. "Το πρόβλημα δεν είναι μόνο της Λιβύης" σημειώνει ο Φάθι Μπεσάγκα, υπουργός Εσωτερικών της χώρας. "Είναι 20% λιβυκό και μπορούμε να το λύσουμε. Το 80% προέρχεται από ξένες χώρες που εμπλέκονται στη Λιβύη".

Τα χρόνια μετά την ανατροπή του Μουαμάρ Καντάφι το 2011 χαρακτηριζόταν από κύκλους βίας που δημιούργησαν πρόσφορο έδαφος για εγκληματικές συμμορίες, εξτρεμιστές και διακινητές που εκμεταλλεύονται ευάλωτους μετανάστες απεγνωσμένους, που προσπαθούν να αρχίσουν καινούργια ζωή στην Ευρώπη. Τουλάχιστον 2.000 Λίβυοι έχουν σκοτωθεί και περισσότεροι από 150.000 έχουν εξαναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους σε περιοχές όπως το Αϊν Ζαρά από τον Απρίλιο, όταν ο Χαφτάρ άρχισε την αιφνιδιαστική επίθεσή του.

Οι ισορροπίες του πολέμου άλλαξαν τον Ιανουάριο, όταν η Τουρκία ανέπτυξε στρατεύματα στη Λιβύη ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα της πολιορκούμενης κυβέρνησης καθώς Ρώσοι μισθοφόροι και αεροπορική αεροπλία που προσέφεραν drones κινεζικής κατασκευής -εφοδιασμένα από τα Εμιράτα- έγερναν την πλάστιγγα υπέρ των δυνάμεων του Χάφταρ.

Η Άγκυρα έστειλε στρατιωτικούς συμβούλους, πυροβολικό, πυρομαχιά και άλλα εφόδια, υποστηρίζουν Λίβυοι και διπλωμάτες. Μεγάλη σημασία έχει το ότι η Τουρκία παρείχε αμερικανικά αντιαεροπορικά συστήματα Hawk για να καλύψουν την περιοχή από τη Ζαρίγια δυτικά της Τρίπολης έως τη Μισουράτα ανατολικά. Τα συστήματα αυτά φαίνεται να εξουδετέρωσαν την απειλή των drones.

Η Τουρκία επιμένει ότι τα στρατεύματά της δεν εμπλέκονται στις συγκρούσεις. Άμως η Άγκυρα έχει στείλει επίσης Σύρους Τουρκμένους μαχητές στη Λιβύη προσθέτοντας ένα ακόμη ξένο συστατικό στο μείγμα. Άρχισαν να φτάνουν τον Δεκέμβριο και σήμερα υπολογίζονται σε περίπου 3.000, εκτιμούν ξένοι διπλωμάτες.

Η "ναυάγιο" της Μόσχας

Το μήνυμα της Άγκυρας προς τον στρατάρχη Χαφτάρ και τους υποστηρικτές του είναι σαφές: Δεν θα αφήσουμε την Τρίπολη να πέσει. Η παρέμβασή της προκάλεσε διπλωματικό πυρετό. Τον Ιανουάριο ξεκίνησε η ρωσο-τουρκική προσπάθεια να πετύχουν εκεχειρία μεταξύ του Χαφτάρ και της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Φαγέζ Αλ Σαράτζ. Απέτυχε όμως όταν ο Χαφτάρ αποχώρησε από τη Μόσχα χωρίς να υπογράψει τη συμφωνία.

Το θέαμα όμως της Μόσχας και της Άγκυρας να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες παρακίνησε σε δράση τις δυτικές δυνάμεις. Λίγες μέρες μετά η Γερμανία φιλοξένησε διάσκεψη στο Βερολίνο, στην οποία συμμετείχαν Ευρωπαίοι ηγέτες και ξένες δυνάμεις που εμπλέκονται στη σύγκρουση.

Η σύναξη ολοκληρώθηκε με κάλεσμα για διακοπή των εχθροπραξιών και τον τερματισμό των ξένων παρεμβάσεων. Στην πράξη όμως περισσότερα όπλα βρήκαν το δρόμο τους για τη Λιβύη καθώς οι ξένοι παράγοντες συνέχισαν να εξοπλίζουν τους συμμάχους τους προκειμένου να περιορίσουν την επιρροή των αντιπάλων τους.

Ο Αντόνιο Γκουτέρες, γενικός γραμματέας του ΟΗΕ, χαρακτήρισε "σκανδαλώδες" αυτό που συμβαίνει σήμερα στη Λιβύη. Ο απεσταλμένος του Γκασάν Σαλαμί δήλωσε ότι αμφότερες οι πλευρές στον εμφύλιο "επωφελήθηκαν από την άφιξη νέων όπλων, νέων ειδών όπλων και πυρομαχικών και την άφιξη νέων ξένων μαχητών".

Ο ΟΗΕ πιέζει ακόμη με διπλωματικές προσπάθειες και μια Κοινή Στρατιωτική Επιτροπή, που αποτελείται από αξιωματούχους των εμπολέμων, συνήλθε στις αρχές του μήνα. Με δεδομένη όμως την αποτυχία παλαιότερων πρωτοβουλιών, τη συσσώρευση όπλων, τη δυσπιστία μεταξύ των δύο πλευρών και την αποστροφή του στρατάρχη Χαφτάρ για τη διπλωματία, ελάχιστοι στην Τρίπολη στοιχηματίζουν σε μια γρήγορη διευθέτηση.

Την προηγούμενη εβδομάδα, η κυβέρνηση της Τρίπολης ανέστειλε τις συνομιλίες όταν οι δυνάμεις του Χαφτάρ βομβάρδισαν το μοναδικό αεροδρόμιο της πρωτεύουσας που παραμένει σε λειτουργία. "Ο Χαφτάρ δεν μπορεί να σταματήσει τον πόλεμο επειδή το σχέδιό του είναι να κυριαρχήσει με τεθωρακισμένα και πυροβολικό" σημειώνει ο κ. Μπασάγκα. "Είναι μια μεγάλη επένδυση για τον Χαφτάρ και τα Εμιράτα και είναι αδύνατον γι' αυτούς να σταματήσουν τον πόλεμο".

Η τουρκική υποστήριξη έχει ενθαρρύνει φατρίες που συνδέονται με την κυβέρνηση Σαράτζ, κάτι που τις κάνει λιγότερο πρόθυμες να διαπραγματευτούν. "Τώρα ο Χαφτάρ δεν ελέγχει τον εναέριο χώρο και νομίζω ότι πηγαίνουμε γρήγορα από μια αμυντική φάση σε μια επιθετική. Την ίδια ώρα επιμένουμε στην ανάγκη μιας πολιτικής λύσης που δεν θα περιλαμβάνει τον Χάφταρ" σημειώνει ο Χαλίντ Αλ Μίσρι, επικεφαλής του Υψηλού Κρατικού Συμβουλίου της Λιβύης.

"Ο Σαράτζ ξεκίνησε αδύναμος, αλλά τώρα βελτιώνεται. Μαθαίνει με τον καιρό. Πριν εμπιστευόταν τον Χάφταρ, τώρα δεν το κάνει".

Η ΝΑΤΟϊκή εμπλοκή και η πτώση Καντάφι

Πολλοί εντοπίζουν την ξένη εμπλοκή στη ΝΑΤΟϊκή υποστήριξη των ανταρτών που ανέτρεψαν τον Καντάφι και στη συνέχεια, όπως πιστεύουν πολλοί Λίβυοι, τους εγκατέλειψε στην τύχη τους με ένα κράτος αποδυναμωμένο από τέσσερις δεκαετίες δικτατορίας.

Καθώς το χάος κυριαρχούσε και οι διάφορες φατρίες κατακερμάτιζαν τη χώρα σε φέουδα, οι περιφερειακές δυνάμεις άρχισαν να υπερασπίζονται αντίπαλες πλευρές. Η κατάσταση κλιμακώθηκε μετά τις αποτυχημένες εκλογές του 2014 που βάθυνε τις διαιρέσεις. Ο στρατάρχης Χαφτάρ και ο Λιβυκός Εθνικός Στρατός του εξαπέλυσε επίθεση στα ανατολικά εναντίον των φιλοϊσλαμικών πολιτοφυλακών και διάφορων πόλεων.

Τα επόμενα χρόνια ο κάποτε σύμμαχος του Καντάφι συνεργάστηκε με τη CIA για να βελτιώσει την κατάσταση ασφαλείας στα ανατολικά προβάλλοντας τον εαυτό του ως την αιχμή του αγώνα εναντίον των ισλαμιστών εξτρεμιστών. Το αφήγημα βρήκε ανταπόκριση στους υποστηρικτές του, κυρίως την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και τη Γαλλία, παρά το γεγονός ότι οι επικριτές τους περιγράφουν τον 76χρονο ως αδίστακτο, πεισματάρη ηγέτη στο πρότυπο του Καντάφι.

Αξιωματούχοι στην Τρίπολη είναι διατεθειμένοι να δεχτούν ότι η Αίγυπτος έχει θεμιτές ανησυχίες για τον ασταθή γείτονά της. Όμως η υποστήριξη για τον Χαφτάρ αντανακλά επίσης την τάση των αραβικών καθεστώτων να υποστηρίζουν αυταρχικούς ηγέτες, πολλές φορές στο όνομα της καταπολέμησης ισλαμιστικών κινημάτων ή της προώθησης της "περιφερειακής σταθερότητας".

Για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα είναι ένα από τα πιο γεωγραφικά απόμακρα παραδείγματα της επιθετικής εξωτερικής πολιτικής που έχει υιοθετήσει το Άμπου Ντάμπι μετά τις αραβικές εξεγέρσεις του 2011.

Η Ρωσία και ο φόβος των ισλαμιστών

Ο ρόλος της Ρωσίας, η οποία διέθετε ισχυρούς δεσμούς με το καθεστώς Καντάφι, αποτελεί ένα ακόμη δείγμα ότι το Κρεμλίνο επιδιώκει να αυξήσει την επιρροή του στην περιοχή. Η Μόσχα είχε τυπώσει δισεκατομμύρια λιβυκά δηνάρια για να τονώσει τη χρηματοοικονομική κατάσταση του καθεστώτος Καντάφι.

Αλλά ακόμη και στο νΛευκό Οίκο και τα Ηλύσια Πεδία η αντιισλαμιστική ρητορική βρίσκει ανταπόκριση. Όταν ο στρατάρχης Χαφτάρ εξαπέλυσε επίθεση στον Νότο, προτού στραφεί κατά της Τρίπολης, η Γαλλία τον εγκωμίασε δημοσίως. Μήνες αργότερα, αμερικανικοί πύραυλοι Javelin, αγορασμένοι από τη Γαλλία, ανακαλύπτονταν από κυβερνητικές δυνάμεις μετά την κατάληψη στρατοπέδων του Χάφταρ. "Οι Γάλλοι τον αντιμετωπίζουν ως τον Μεσσία" σχολιάζει ξένος διπλωμάτης.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επαίνεσε τον Χάφταρ, μέρες αφότου είχε εξαπολύσει την επίθεσή του εναντίον της Τρίπολης, για τον "ρόλο του στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας και τη διασφάλιση των πετρελαϊκών κοιτασμάτων της Λιβύης". Η Ουάσιγκτον έχει επικρίνει τον ρόλο της Τουρκίας και της Ρωσίας, αλλά αποφεύγει να σχολιάσει τις παραβιάσεις στο εμπάργκο όπλων από τους Άραβες σύμμαχους της, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και την Αίγυπτο.

Άραβας αξιωματούχος σημειώνει ότι το κίνητρο για την υποστήριξη του Χαφτάρ πηγάζει εν μέρει από την ανησυχία ότι "εξτρεμιστές όπως η Μουσουλμανική Αδελφότητα" θα μπορούσαν να αποκτήσουν πρόσβαση στον ορυκτό πλούτο της Λιβύης. "Τότε τα λεφτά της θα φτάσουν παντού. Δεν μπορούμε να το επιτρέψουμε αυτό" τονίζει ο αξιωματούχος προσθέτοντας: "Δεν θα επιτρέψουμε στην Τουρκία να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα αραβικό ζήτημα και δεν πρόκειται να δεχτούμε να μεταβάλει την ισορροπία σε ένα περιφερειακό πρόβλημα".

Λίβυοι αξιωματούχοι και διπλωμάτες στην Τρίπολη υποστηρίζουν ότι η μεταβατική κυβέρνηση ζήτησε μεγαλύτερη στρατιωτική βοήθεια από την Άγκυρα μόνο όταν η κυβέρνηση απέτυχε να συγκεντρώσει την υποστήριξη των ευρωπαϊκών δυνάμεων και των ΗΠΑ. Η Τουρκία συμφώνησε μόλις εξασφάλισε από την Τρίπολη συμφωνία για τις θαλάσσιες ζώνες που της δίνει πρόσβαση στα ενεργειακά κοιτάσματα της Μεσογείου.

Όμως το κόστος και τα ρίσκα για την Άγκυρα αυξάνονται. Ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν παραδέχτηκε για πρώτη φορά το Σάββατο ότι η Τουρκία έχασε στρατιώτες στη Λιβύη. "Χάσαμε βέβαια μερικούς μάρτυρες" είπε. "Πρέπει να το υπογραμμίσουμε. Γι' αυτούς τους μάρτυρες εξοντώσαμε περίπου 100 μισθοφόρους εκεί" πρόσθεσε.

Την επόμενη μέρα εκπρόσωπος του Χαφτάρ δήλωνε ότι οι δυνάμεις του σκότωσαν 16 Τούρκους στρατιώτες τις τελευταίες εβδομάδες. Αξιωματούχοι της λιβυκής κυβέρνησης απέρριψαν τους ισχυρισμούς ότι η Τρίπολη αποτελεί κοιτίδα ισλαμιστών και διπλωμάτες υποστήριξαν ότι η έκταση της εξτρεμιστικής απειλής στα δυτικά της χώρας υπερτονίζονται.

Ωστόσο, η κυβέρνηση Σαράτζ πασχίζει να αποκτήσει αξιοπιστία από τη στιγμή της συγκρότησής της έπειτα από διαπραγματεύσεις υπό την αιγίδα του ΟΗΕ το 2015. Η μη εκλεγμένη κυβέρνηση παραμένει εξαρτημένη από πολιτοφυλακές με ελάχιστη επιρροή έξω από την Τρίπολη και κατηγορείται για την εκτεταμένη διαφθορά που έκανε πολέμαρχους να πλουτίσουν αποτυγχάνοντας να φέρει την ανάπτυξη.

Ο λοχαγός Μουχτάρ, που πρώτη φορά πήρε τα όπλα το 2011 στη Μισουράτα για να πολεμήσει τις δυνάμεις του Καντάφι, περιλαμβάνεται στους Λίβυους που αισθάνονται εγκαταλελειμμένοι. Πιστεύει όμως ότι τα δεινά της χώρας δεν μπορούν να τελειώσουν όσο τα όπλα από το εξωτερικό συνεχίζουν να φτάνουν.

Και παρότι καλωσορίζει τα όπλα και πυρομαχικά από την Τουρκία παραμένει καχύποπτος απέναντι στους Σύρους που μάχονται στο πλευρό του. "Πολεμάω από το 2011. Γιατί τώρα να χρειάζομαι Σύρους να πολεμήσουν μαζί μου;" διερωτάται. "Η διεθνής κοινότητα και τα Ηνωμένα Έθνη είπαν πως θα μας βοηθούσαν. Όμως δεν το έκαναν".

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΓΝΩΜΕΣ

ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ

EDITORIAL

ΑΝΑΛΥΣΗ

SOCIAL