Το 2020 μια έρευνα του Associated Press κατέδειξε ότι μόνο στις ΗΠΑ περισσότεροι από 1.700 ιερείς της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας οι οποίοι στο παρελθόν είχαν αποδεδειγμένα κακοποιήσει σεξουαλικά ανηλίκους ζουν όχι μόνο ελεύθεροι, αλλά και κάτω από το «ραντάρ» των Αρχών. Κάποιοι από αυτούς είναι σήμερα δάσκαλοι, προπονητές παιδιών, φύλακες σε παιδικές χαρές. Όλοι μπορούν να πιάσουν δουλειά σε ιδρύματα ή να υιοθετήσουν.
Οι ιερείς που αποδεικνύεται -ή και ομολογούν- ότι έχουν τελέσει σεξουαλικά εγκλήματα σπάνια διώκονται ποινικά, καθώς η Εκκλησία θέλει να αποφύγει αυτού του είδους τη διαπόμπευση, διαχειρίζεται εσωτερικά το θέμα και απλώς, στη χειρότερη περίπτωση, τους αποσχηματίζει. Αρκετοί από αυτούς, χωρίς ποινικό φάκελο, συνεχίζουν την εγκληματική τους δράση και όταν, έπειτα από χρόνια, συλλαμβάνονται ξανά για κάποιο παρόμοιο αδίκημα, οι Αρχές μαθαίνουν έκπληκτες ότι έχουν σκοτεινό παρελθόν. Όταν το Α.Ρ. αναζήτησε κάποιους από αυτούς, διαπίστωσε ότι περισσότεροι από 190 εργάζονται στον τομέα της Εκπαίδευσης και της κοινωνικής μέριμνας, ενώ πολλοί ακόμη προσφέρουν εθελοντικά τις υπηρεσίες τους σε εκκλησιαστικά ιδρύματα, εκεί ακριβώς δηλαδή όπου μπορούν με ευκολία να «ψαρέψουν» καινούργια θύματα.
Η αδιαφάνεια με την οποία αντιμετωπίζει η Εκκλησία -η Καθολική κυρίως, αλλά όχι μόνο- το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης παιδιών παραμένει μια τεράστια «γκρίζα» περιοχή στο γενικότερο πρόβλημα. Την ίδια ώρα που τα νούμερα καταδεικνύουν ότι αρκετοί άντρες ίσως μπαίνουν στην Εκκλησία ακριβώς για να έχουν πρόσβαση σε νεαρά θύματα, η ίδια τούς δίνει τη δυνατότητα να βγουν ξανά στην κοινωνία όχι ως παραβάτες, αλλά ως λευκές περιστερές.
Στις ΗΠΑ, το πρώτο μεγάλο σκάνδαλο σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από ιερείς ξέσπασε το 2000. Η ίδια η Εκκλησία ζήτησε τότε να ληφθούν μέτρα για να αποφεύγονται τέτοια φαινόμενα, καθώς στατιστικά ξεπερνούσαν κάθε περιθώριο να θεωρηθούν «μεμονωμένες περιπτώσεις». Το 2018, στην Πενσιλβάνια, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο συνέταξε μια έκθεση σύμφωνα με την οποία 300 ιερείς είχαν κακοποιήσει περισσότερα από 1.000 παιδιά σε έξι επισκοπές. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, η επίσημη λίστα κακοποιητών ιερέων δεν ξεπερνούσε τα 1.400 ονόματα σε όλη τη χώρα. Μετά το 2018, περισσότερες από 100 επισκοπές κατέθεσαν χιλιάδες ονόματα ιερέων που είχαν κατηγορηθεί βάσιμα, αλλά κανείς τους δεν είχε καταδικαστεί. Στις λίστες δεν υπήρχε επίσης κάποιο άλλο στοιχείο, όπως για παράδειγμα τι απέγιναν αυτοί οι ιερείς.
Η δημοσιογραφική έρευνα έδειξε ότι κάποιοι είχαν υιοθετήσει παιδιά. Πολλοί εργάζονταν σε ιδρύματα για κακοποιημένα παιδιά. Τα ιδρύματα αυτά δεν έχουν κανέναν τρόπο να διαπιστώσουν αν υπάρχει παρελθόν σεξουαλικής κακοποίησης, παρά μόνο μέσω της εθνικής βάσης δεδομένων για ποινικά αδικήματα, στην οποία για να εγγραφεί κάποιος, πρέπει να έχει καταδικαστεί από την ποινική Δικαιοσύνη. Αρκετοί δεν έφυγαν καν από την Εκκλησία, αλλά συνέχισαν να υπηρετούν σε άλλες ενορίες, συχνά σε άλλες χώρες, κυρίως της Λατινικής Αμερικής, όπου η συγκάλυψη δεν είναι απλώς μεγαλύτερη, είναι απόλυτη.
Εγκλήματα χωρίς τιμωρία
Σήμερα οι αριθμοί δείχνουν ότι ένα ποσοστό τουλάχιστον 4%-5% των ιερέων παγκοσμίως έχουν διαπράξει αποδεδειγμένα κάποιο σεξουαλικό αδίκημα εναντίον ανηλίκων. Κατά μέσο όρο είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία και πιο μορφωμένοι από τους υπόλοιπους κακοποιητές, όμως ο μέσος όρος ηλικίας κατεβαίνει τα τελευταία χρόνια. Όταν ένας ιερέας αποσχηματίζεται, η Εκκλησία παύει να έχει οποιαδήποτε δικαιοδοσία πάνω του. Συνεπεία αυτού, τα τελευταία χρόνια, ιδιαίτερα η Καθολική Εκκλησία προχώρησε σε μαζικές καθαιρέσεις, με το περίπου 40% των ιερέων που έχουν κατηγορηθεί για σεξουαλική κακοποίηση να έχουν εκδιωχθεί από τους κόλπους της. Ήθελε απλώς να απαλλαγεί από την «καυτή πατάτα».
Η Καθολική Εκκλησία έχει ξεκινήσει από το 2008 ένα «πρόγραμμα για την αναμόρφωση» σεξουαλικών παραβατών. Στα αρνητικά του είναι ότι οι ιερείς αυτοί, μόλις το τελειώνουν, συνεχίζουν να υπηρετούν. Στα θετικά του, ότι υπογράφουν ένα χαρτί στο οποίο δηλώνουν ότι συναινούν να παρακολουθείται στενά κάθε δραστηριότητά τους, όπως οι τηλεφωνικές τους επικοινωνίες και οι κινήσεις τους. Κάποιοι ιερείς το δέχονται προκειμένου να μην χάσουν τα εργασιακά και συνταξιοδοτικά τους δικαιώματα. Ή και ελπίζοντας πως κάποια στιγμή θα κουραστούν να τους παρακολουθούν και θα τους αφήσουν ήσυχους. Οι προτάσεις να δημιουργηθούν βάσεις δεδομένων με ιερείς που έχουν διαπράξει τέτοια αδικήματα συναντούν σθεναρή αντίσταση από την ίδια την Εκκλησία, ενώ σκοντάφτουν και στις εθνικές νομοθεσίες: πώς να βάλεις σε μια τέτοια βάση δεδομένων έναν άνθρωπο που δεν έχει διωχθεί ποτέ ποινικά;
Οταν εξελέγη, το 2013, ο Πάπας Φραγκίσκος υποσχέθηκε «αποφασιστική δράση» για το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης από ιερείς. Το 2018 αποδέχθηκε δημοσίως την ευθύνη της Εκκλησίας για τη συγκάλυψη τέτοιων εγκλημάτων. Το Βατικανό το 2021 επικαιροποίησε το Εκκλησιαστικό Δίκαιο αναγνωρίζοντας ως εγκληματική πράξη τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών και ενηλίκων. Στο ίδιο Εκκλησιαστικό Δίκαιο όμως μια «εγκληματική πράξη» δεν τιμωρείται με φυλάκιση, δεν υπάρχουν εκκλησιαστικές φυλακές. Τιμωρείται με καθαίρεση.
Ολα αυτά είναι πάρα πολύ ωραία στη θεωρία, στην πράξη όμως ο ίδιος ο Φραγκίσκος αποκάλεσε «συκοφαντίες» τις κατηγορίες ότι ο Χιλιανός επίσκοπος Χουάν Μπάρος είχε εμπλακεί στη συγκάλυψη εκατοντάδων καταγγελιών. Αργότερα, και έπειτα από τεράστιες κοινωνικές πιέσεις, παραδέχτηκε ότι έκανε λάθος, αλλά το κακό είχε γίνει. Ποιος θα τολμήσει να τα βάλει με έναν επίσκοπο που υποστηρίζει δημόσια ο ίδιος ο Πάπας;
O,τι συμβαίνει στην Εκκλησία, μένει στην Εκκλησία
Πριν από έναν χρόνο μια έρευνα έδειξε ότι περίπου 216.000 παιδιά είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά από ιερείς στη Γαλλία από το 1950 έως το 2020.
Στην Αυστραλία, το 2013, η κυβέρνηση διέταξε σχετική έρευνα και τα αποτελέσματα είναι σοκαριστικά: βρέθηκαν 4.440 καταγγελίες που δεν διερευνήθηκαν ποτέ. Σε κάποιες επισκοπές 15% των ιερέων είχαν διαπράξει σεξουαλικά αδικήματα.
Τον Ιούνιο του 2021 ο Γερμανός αρχιεπίσκοπος Ράινχαρντ Μαρξ πρόσφερε την παραίτησή του στον Πάπα Φραγκίσκο μετά την αποκάλυψη ότι, μόνο στην Κολωνία, 314 ανήλικοι είχαν κακοποιηθεί σεξουαλικά από το 1975 έως το 2018.
Λίγο νωρίτερα, μια έρευνα του Συμβουλίου Επισκόπων της γερμανικής Καθολικής Εκκλησίας αποκάλυψε ότι 1.670 ιερείς είχαν κακοποιήσει σεξουαλικά 3.677 ανήλικους από το 1946 έως το 2014. Καμία από τις περιπτώσεις δεν έφτασε στη Δικαιοσύνη.
Στην Ιρλανδία υπολογίζεται πως υπήρξαν περίπου 15.000 θύματα στο διάστημα 1970-1990. Η συγκάλυψη ήταν μαζική. Η επίσημη έκθεση της Επιτροπής Ράιαν, το 2009, αποκάλεσε τα εκκλησιαστικά ορφανοτροφεία και ιδρύματα «τόπους τρόμου και ενδημικής σεξουαλικής κακοποίησης». Το 2011 το Βατικανό ανακάλεσε τον πρέσβη του στη χώρα όταν η τότε κυβέρνηση τον κατηγόρησε για παρακώλυση Δικαιοσύνης.
Στις χώρες εκτός Ευρώπης κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει τον αριθμό των θυμάτων, καθώς η δύναμη της Εκκλησίας είναι τεράστια και οι κυβερνήσεις απρόθυμες να εμπλακούν. Στη Λατινική Αμερική, όπου ζει ο μεγαλύτερος ρωμαιοκαθολικός πληθυσμός, καμία χώρα δεν έχει κάνει κάποια σχετική έρευνα, ενώ η Ιταλία και η Ισπανία επίσης δείχνουν απρόθυμες να αντιμετωπίσουν το θέμα ή έστω να αποδεχθούν ότι υπάρχει.
Η ιδιαίτερη σχέση της Ιταλίας με το Βατικανό καθιστά την κατάσταση εκεί ακόμη πιο περίπλοκη. Το 2009 πρώην μαθητές σε σχολείο κωφών στη Βερόνα κατήγγειλαν μαζικά σεξουαλικές κακοποιήσεις από τους ιερείς που δίδασκαν σ’ αυτό. Ούτε μία από τις καταγγελίες δεν έφτασε στην ποινική Δικαιοσύνη.
Τα στατιστικά από τις έρευνες που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια παγκοσμίως δίνουν ακόμα κάποια πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία. Ο μέσος όρος της ηλικίας των παιδιών που κακοποιούνται σεξουαλικά από ιερείς είναι τα 10,5 χρόνια για τα κορίτσια και τα 11,6 για τα αγόρια. Περίπου το 25% των αδικημάτων είναι βιασμοί με πλήρη διείσδυση.
Στη Γαλλία η Εκκλησία και τα εκκλησιαστικά ιδρύματα είναι επίσημα πλέον το δεύτερο πιο επικίνδυνο περιβάλλον για τα παιδιά μετά την οικογένεια.
Και, σε αντίθεση με την ευρύτερη κοινωνία, η συντριπτική πλειονότητα των θυμάτων σεξουαλικής βίας από ιερείς είναι αγόρια και άντρες: στις ΗΠΑ το 81%, στην Αυστραλία το 87% και στην Προτεσταντική Εκκλησία το 76%.
Το γεγονός ότι ελάχιστες σχετικές έρευνες έχουν διεξαχθεί για Εκκλησίες, πλην της Καθολικής, δεν δείχνει ότι στα άλλα δόγματα δεν υπάρχει σεξουαλική κακοποίηση, αλλά ότι χρειάζεται ένα πολύ γερό σκάνδαλο για να ασχοληθούν τόσο το κοινό όσο και οι Αρχές.
Δείχνει επίσης κάτι που ξέρουμε ήδη. Ότι οι Εκκλησίες λειτουργούν με τη λογική τής ομερτά και της μαφίας: όσα συμβαίνουν σ’ αυτές, μένουν σ’ αυτές. Για παράδειγμα, από τις 1.066 καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση παιδιών στην Εκκλησία των Μαρτύρων του Ιεχωβά από το 1950 μέχρι σήμερα, ούτε μία δεν βρήκε τον δρόμο της προς την ποινική Δικαιοσύνη, μολονότι περισσότεροι από τους μισούς κατηγορούμενους παραδέχθηκαν ότι είναι ένοχοι.
Μετά τη δημοσίευση της έκθεσης στη Γαλλία, ο Πάπας την αποκάλεσε «ντροπιαστική». Πολλοί περίμεναν ότι θα ζητούσε περεταίρω διερεύνηση. Δεν το έκανε. Αρκέστηκε να πει ότι «οι επίσκοποι πρέπει να κάνουν ό,τι μπορούν για να σταματήσουν αυτά τα φαινόμενα».
Διότι όλα αυτά είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου σε μια υπόθεση που αν διερευνηθεί και αντιμετωπιστεί επαρκώς, πιθανότατα θα κλονίσει την ίδια την ύπαρξη των Εκκλησιών. Κι αυτό οι ίδιες το ξέρουν...
