Η πτώση από την εξουσία της οικογένειας των Ρατζαπάκσα, που έχει κομβικό ρόλο στην ιστορία της Σρι Λάνκα ήδη από το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, οφείλεται εν πολλοίς στην κρίση χρέους και την συνακόλουθη οικονομική κρίση. Τον 21ο αιώνα, οι Ρατζαπάκσα επιστρέφουν στο προσκήνιο με τον μεγαλύτερο αδερφό, Μαχίντα, που από το 2005 ηγήθηκε της τετραετούς στρατιωτικής εξόντωσης των ανταρτών Ταμίλ στα βορειοανατολικά της χώρας. Η κυριαρχία των Ρατζαπάκσα συνδυάζεται με την σημαντική αύξηση της εξάρτησης από την Κίνα, σε επίπεδο χρέους.
Στη Δύση οι αναλυτές «βλέπουν» την προσπάθεια του Πεκίνου να αποκτήσει κρίσιμες υποδομές (κυρίως λιμάνια) της χώρας, καθώς συνεχώς επεκτείνει την επιρροή της σε Ασία και Αφρική. Άλλοι αναλυτές τονίζουν ότι η πολιτική κρίση σχετίζεται με την προσπάθεια να ανακοπεί η επέκταση της κινεζικής επιρροής στην νότια Ασία.
Οι πρόσφατες επιλογές του προέδρου Γκοταμπάγια Ρατζαπάσκα και των αδερφών του Μαχίντα Ρατζαπάσκα (πρωθυπουργός) και Μπάζιλ Ρατζαπάσκα (υπουργός Οικονομικών) προκάλεσαν ένα σαρωτικό κύμα ακρίβειας, ενεργειακή κρίση, ακόμη και αδυναμία επαρκούς τροφοδοσίας της αγοράς με τρόφιμα και καύσιμα. Καθοριστική θεωρείται η πρακτική της κεντρικής τράπεζας να προχωρήσει σε αθρόα αύξηση του διαθέσιμου χρήματος, αλλά και οι παράδοξες αλλαγές στην πρωτογενή αγροτική παραγωγή.
Η αντιπολίτευση απέτυχε να δώσει συνεκτικό λόγο και μέθοδο στη λαϊκή αντίδραση, που παραμένει «απολίτικη» και σε πολλές περιπτώσεις φαίνεται να απορρίπτει συνολικά το πολιτικό σύστημα και κυρίως τους εκλεγμένους βουλευτές και άλλους επικεφαλής θεσμών του κράτους.
Η προσπάθεια βίαιης καταστολής, με επιβολή καθεστώτος έκτακτης ανάγκης, διευρυμένων αρμοδιοτήτων στις Ένοπλες Δυνάμεις να συλλαμβάνουν πολίτες, να επιβάλλουν απαγορεύσεις κυκλοφορίας, να «κατεβάζουν» από το διαδίκτυο τις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης κτλ. τροφοδότησαν τελικά περισσότερο την δυναμική των διαδηλώσεων.
Το χρονικό των τελευταίων εξελίξεων που οδήγησε στην κατάρρευση της εξουσίας των Ρατζαπάκσα:
31 Μαρτίου 2022: Διαδήλωση έξω από την ιδιωτική κατοικία του προέδρου Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα για την συνεχώς επιδεινούμενη οικονομική κρίση
3 Απριλίου 2022: Διάλυση του υπουργικού συμβουλίου από τον πρόεδρο - Παραμένει ως πρωθυπουργός ο μεγαλύτερος αδερφός του Μαχίντα Ρατζαπάκσα (ενώ αποχωρεί από το υπουργείο Οικονομικών ο μικρότερος αδερφός του Μπάζιλ Ρατζαπάκσα, γνωστός ως «κύριος 10%» για τις μίζες που έπαιρνε από δημόσια έργα). Ωστόσο, πρακτικά πρόκειται για ανασχηματισμό, με τους περισσότερους υπουργούς να τοποθετούνται σε διαφορετικά χαρτοφυλάκια την επόμενη ημέρα.
9 Απριλίου 2022: Εντείνονται οι διαδηλώσεις, με καθιστικές διαμαρτυρίες έξω από την προεδρία, με στόχο την παραίτηση του προέδρου και την μεταρρύθμιση του πολιτικού συστήματος
9 Μαΐου 2022: Παραιτείται ο πρωθυπουργός Μαχίντα Ρατζαπάκσα μετά τις εκτεταμένες συγκρούσεις διαδηλωτών με υποστηρικτές της κυβέρνησης. Σε όλη τη χώρα καταγράφονται τουλάχιστον 9 νεκροί και 300 τραυματίες. Την πρωθυπουργία αναλαμβάνει ο Ρανίλ Γουικρεμεσίνγχε.
9 Ιουλίου 2022: Ανακοινώνει την πρόθεσή του να παραιτηθεί ο πρόεδρος Γκοταμπάγια Ρατζαπάκσα, με σχετική δήλωση στον πρόεδρο της Βουλής. Προηγήθηκε εισβολή διαδηλωτών στο προεδρικό μέγαρο. Ο πρωθυπουργός Ρανίλ Γουικρεμεσίνγχε επίσης ανακοινώνει την πρόθεσή του να αποχωρήσει.
Είναι άγνωστο αν η οικογένεια των Ρατζαπάκσα θα συνεχίσει να έχει ρόλο στα πολιτικά πράγματα της χώρας, ωστόσο οι πάνω από έξι δεκαετίες εμπλοκής της μάλλον το καθιστούν βέβαιο. Πρόκειται για οικογένεια γεωκτημόμων, πρακτικά επικεφαλής ενός φεουδαλικού σχήματος εξουσίας στην νότια περιφέρεια της Χαμπαντότα.
Ήδη από το 1936 ο τότε γιος του φεουδάρχη, Ντον Μάθιου Ρατζαπάκσα, είχε εκλεγεί χωρίς αντίπαλος για να εκπροσωπεί την περιφέρεια στο Κρατικό Συμβούλιο. Όταν πέθανε το 1945, το κενό κάλυψε ο αδερφός του, Ντον Άλβιν Ρατζαπάκσα, επίσης χωρίς αντίπαλο. Ακολούθησε η εκλογή σε βουλευτικό αξίωμα και για άλλα μέλη της οικογένειας, που κυριάρχησε επί τριάντα χρόνια στην περιφέρεια και διέθετε συνεχώς βουλευτές μέχρι το 1977.
Ακολούθησε ένα «διάλειμμα» 12 ετών μέχρι που ο νεαρός τότε Μαχίντα Ρατζαπάκσα εξελέξη βουλευτής το 1989, ακολουθούμενος σταδιακά από τα τρία αδέρφια του, Νιρουπάμε, Μπάζιλ και Ναμάλ, ξεκινώντας την νέα πορεία της οικογένειας για την κυριαρχία στη χώρα...
