Έκρηξη ηφαιστείου θυμίζει το αιφνίδιο, βίαιο και γενικευμένο ξέσπασμα λαϊκής οργής στο Καζακστάν, μια ακόμη πρώην σοβιετική δημοκρατία όπου, μετά την κοσμοϊστορική κατάρρευση της ΕΣΣΔ, το 1991, το σοβιετικό σύστημα διαδέχθηκε ένα “κλειστό” σύστημα εξουσίας, το οποίο παραμένει κραταιό και “συμπαγές” μέχρι σήμερα.
Αφορμή για το ξέσπασμα ήταν η ξαφνική κατακόρυφη αύξηση της τιμής του υγραερίου, βασικού καυσίμου στη χώρα, όμως τα πραγματικά αίτια υποβόσκουν εδώ και καιρό και έχουν άμεση σχέση με την αναταραχή στο μεγάλο, “αόρατο” χρηματιστήριο της ενέργειας και των ενεργειακών πόρων, του οποίου το Καζακστάν αποτελεί σημαντικό “παίκτη”.
Σε κάθε περίπτωση πρόκειται για μία ακόμη κρίση στο μαλακό υπογάστριο της Ρωσίας, την Ευρασία, και εν δυνάμει πρόκληση για την κυρίαρχη αφήγηση του Πούτιν ότι η Ρωσική Ομοσπονδία είναι ο φυσικός κληρονόμος της τσαρικής εποχής αλλά και ο δικαιωματικός “θεματοφύλακας” του πρώην σοβιετικού χώρου.
Το Καζακστάν είναι μέλος του Οργανισμού Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας, του κατ’ ευφημισμόν διαδόχου σχήματος του Συμφώνου της Βαρσοβίας, της μετασοβιετικής στρατιωτικής συμμαχίας της Ρωσίας με άλλες τέσσερις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, την Αρμενία, το Κιργιστάν, το Τατζικιστάν και τη Λευκορωσία. Δεν προκαλεί, λοιπόν, έκπληξη η αυστηρή προειδοποίηση που απηύθυνε άμεσα η Μόσχα προς κάθε κατεύθυνση για μη ανάμειξη στην κρίση.
Ωστόσο, κι αυτό το λαϊκό ξέσπασμα φαίνεται να δοκιμάζει τα όρια αντοχής των ιδιότυπων “κλειστών” συστημάτων εξουσίας που αναδύθηκαν απ' τις στάχτες της σοβιετικής εποχής και κυριάρχησαν απόλυτα στη συνέχεια, όταν οι παλιές κομματικές και γραφειοκρατικές ελίτ μετατράπηκαν εν μια νυκτί από “τοποτηρητές” της κεντρικής διοίκησης στο πλαίσιο της κεντρικά σχεδιασμένης οικονομίας σε ένθερμους θιασώτες της ελεύθερης αγοράς.
Χάος
Η κατάσταση είναι χαοτική στο Αλμάτι, την οικονομική πρωτεύουσα του Καζακστάν, όπου για δεύτερη ημέρα, χθες, συνεχίστηκαν οι κινητοποιήσεις διαμαρτυρίας για τις αυξήσεις στο υγραέριο, μια κατάσταση πρωτόγνωρη για τη χώρα, όπου ο κλοιός της εξουσίας είναι ασφυκτικός και η έκφραση της λαϊκής βούλησης απολύτως ελεγχόμενη. Σημειώνεται ότι οι διαδηλώσεις είναι παράνομες στο Καζακστάν.
Εκατοντάδες αντικυβερνητικοί διαδηλωτές εισέβαλαν στο δημαρχείο του Αλμάτι ενώ χιλιάδες άλλοι κατέβηκαν στους δρόμους παρά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που έχει κηρυχθεί σε πολλές περιοχές της χώρας. Η αστυνομία εκτόξευσε οβίδες κρότου - λάμψης και δακρυγόνα εναντίον των διαδηλωτών, αλλά δεν κατάφερε να τους εμποδίσει να εισβάλουν στο γραφείο του δημάρχου. Βίντεο που αναρτήθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης έδειχναν μια στήλη πυκνού καπνού να υψώνεται από το κτήριο ενώ ακούγονταν πυροβολισμοί.
Πάντως, σύμφωνα με το Γαλλικό Πρακτορείο, άνδρες με αστυνομικές στολές εθεάθησαν να αποθέτουν τα κράνη και τις ασπίδες τους και να ενώνονται με τους διαδηλωτές. "Έρχονται με το μέρος μας!" φώναξε μια γυναίκα ενώ αγκάλιαζε έναν άλλον διαδηλωτή, μετέδωσε σχετικά το AFP.
Η κυβέρνηση κάνει λόγο για “εξτρεμιστές και ακραίους” που επιτίθενται αδιακρίτως κατά πολιτών και επιχειρήσεων σκορπώντας τρόμο, ωστόσο έσπευσε να "τιμωρήσει" τους υπεύθυνους του εργοστασίου από όπου υποτίθεται ότι "ξεκίνησαν" οι αυξήσεις.
Σε μια αγωνιώδη προσπάθειά του να εκτονώσει την ένταση, ο Πρόεδρος Κασίμ Τζομάρτ Τοκάγιεφ έκανε δεκτή την “παραίτηση” σύσσωμης της κυβέρνησης και υποσχέθηκε ότι οι τιμές των καυσίμων θα επανέλθουν στο επίπεδο όπου ήταν πριν αυξηθούν, δηλαδή περίπου στο 0,1 ευρώ το λίτρο. Υπογραμμίζεται ότι ο Τοκάγιεφ, τον οποίο επέλεξε ως διάδοχό του ο Νουρσουλτάν Ναζαρμπάγιεφ όταν παραιτήθηκε το 2019 έπειτα από 30 χρόνια στην εξουσία, δεν έχει πολιτικό αντίπαλο στο Κοινοβούλιο...
