Την Πέμπτη η τουρκική λίρα ανακάμπτει ελαφρά, όπως ξεκίνησε χτες, με την ισοτιμία της με το αμερικανικό νόμισμα να βρίσκεται στα 8,35 σεντ περίπου. Ωστόσο, η ανοδική αυτή αντίδραση είναι δείχνει εξαιρετικά ασθενής, παρότι έχει προηγηθεί μία καταβαράθρωση ένω του 20% μέσα σε μία εβδομάδα και 43% από τις αρχές του έτους, που έχει οδηγήσει σε έκρηξη οργής στη χώρα.
Οι αναλυτές ήδη εξετάζουν το κατά πόσο είναι βιώσιμη η τουρκική οικονομία στην παρούσα κατάσταση, χωρίς κάποια δραματική παρέμβαση, αντίστοιχη αυτής της κρίσης του 1999 και της εισόδου του ΔΝΤ στη χώρα το 2000. Και αυτό, την ώρα που ο πληθωρισμός καλπάζει ήδη με ρυθμούς άνω του 20% και όπως προβλέπεται μπορεί να εκτιναχθεί στο 30% ή και το 50%, ειδικά σε τομείς προϊόντων και υπηρεσιών που σχετίζονται με εισαγωγές και συναλλαγές εκτός συνόρων.
Όπως αναφέρει το Reuters, υπάρχει ήδη ένα έλλειμμα 30 δισ. δολαρίων στο ισοζύγιο συναλλαγών, έναντι 30 δισ. ευρώ πλεονάσματος το 2018. Και αν οι πολίτες ξεκινήσουν πάλι να «βγάζουν χρήματα έξω» τα πράγματα θα επιδεινωθούν ραγδαία. «Οι επιλογές είναι περιορισμένες καθώς στερεύουν τα διαθέσιμα: είτε capital controls είτε σειρά εκτάκτων αυξήσεων επιτοκίων» είπε αναλυτής της Societe Generale.
Μπορεί ο Ερντογάν να επιμένει στον «πόλεμο οικονομικής ανεξαρτησίας» του που προκάλεσε την τελευταία καθίζηση της λίρας, αλλά όπως εκτιμούν ειδικοί της τουρκικής οικονομίας, ως τα μέσα του 2022 θα έχει αναγκαστεί να αυξήσει τα επιτόκια. Από το τρέχον 15% θα πρέπει να πάνε στο 20% και τελικά πρέπει να φτάσουν τουλάχιστον το 26% για να ελεγχθεί ο πληθωρισμός που θεωρητικά η Κεντρική Τράπεζα της χώρας έχει στόχο να είναι στο 5%. Αλλά «με δεδομένο ότι σε 18 μήνες έρχονται εκλογές, αυτό το σενάριο είναι απίθανο», όπως σημειώνουν αναλυτές της Goldman Sachs.
Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, πρώην πρωθυπουργός του Ερντογάν, είναι μεταξύ αυτών που προειδοποιούν για κρίση πληρωμών στη χώρα. Συνολικά, η υποτίμηση της λίρας οδήγησε το χρέος της χώρας (που είναι κυρίως σε δολάρια) να αυξηθεί κατά 236 δισ. δολάρια. Η Standard & Poors τον Οκτώβριο υπολόγιζε σε 170 δισ. ευρώ τις ανάγκες εξυπηρέτησης του εξωτερικού χρέους της χώρας για το επόμενο 12μηνο. Το ποσό αντιστοιχεί στο 23,6% του ετήσιου ΑΕΠ της χώρας και είναι κατά πολύ μεγαλύτερο των διαθέσιμων κεφαλαίων. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Νταβούτογλου δεν θυμήθηκε την κρίση που έφερε τον Ερντογάν στην εξουσία (εξελέγη το 2002, περίπου ένα χρόνο μετά την είσοδο του ΔΝΤ), αλλά αυτή της δεκαετίας του 1970, όταν ο πληθωρισμός είχε φτάσει σε τριψήφια ποσοστά και η χώρα δεν μπορούσε να αποπληρώσει ούτε τα βραχυπρόθεσμα δάνεια στο εξωτερικό.
Για την ώρα, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών φέτος κινείται στα 15 δισ. δολάρια ή 2,1% του ΑΕΠ, μειωμένο σε σχέση με τα 22 δισ. δολάρια ή 2,8% του ΑΕΠ το 2018. Η Τουρκία έχει χαμηλό δημόσιο χρέος και μπορεί ακόμη να «διασώζει» τράπεζες και επιχειρήσεις, όπως σημειώνει αναλυτής της UBS.
Αλλά η ζημιά από την απώλεια σχεδόν 90% της αξίας του νομίσματος σε μία δεκαετία είναι ορατή. Το 2011 ο ιδιωτικός τομέας δαπανούσε 7,4% των εσόδων του για να πληρώσει τόκους δανείων. Το ποσοστό αυτό είχε φτάσει το 19,6% στο τέλος του πρώτου τριμήνου του 2021, δηλαδή πριν η λίρα χάσει ακόμη 30% της αξίας της. Και το 55% των αποθεματικών των τραπεζών είναι σε δολάρια, δηλαδή έχουν επίσης μειωθεί κατά 30%.
Κλειδί όπως τονίζουν οι αναλυτές είναι το τι θα κάνουν οι πολίτες. Αν προκληθεί κύμα μετακίνησης κεφαλαίων σε ξένες τράπεζες, θα είναι «το ίδιο παλιό προβλημα που βλέπουμε εδώ και μία δεκαετία», όπως σημειώνεται. Κάτι που σίγουρα θυμίζει πολλά και σε εμάς στην Ελλάδα...
