Δημοκρατία εναντίον αυταρχισμού: αυτή είναι η περίληψη της συνόδου κορυφής των G7 και της συνόδου του ΝΑΤΟ που πραγματοποιήθηκε τις τελευταίες ημέρες, σύμφωνα με τα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Από αυτή την άποψη έχουμε πολύ ξεκάθαρο ποια είναι η αμερικανική ιδέα της διεθνούς τάξης, μιας και είχαμε και πολλές εφαρμογές, αλλά πολύ λίγα λέγονται για το ποια είναι η κινεζική, η οποία υποτίθεται πάντα ότι έχει μια ηγεμονική βούληση.
Γίνεται λοιπόν σημαντικό, πέρα από την καταγραφή των τελετουργικών αντιδράσεων του Πεκίνου, να εξεταστεί μια πτυχή: Ποια είναι η ιδέα της Κίνας για το μέλλον της διεθνούς τάξης; Ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους της κινεζικής ιδέας για τη διεθνή τάξη είναι η εθνική κυριαρχία. Η έμφαση στις έννοιες της εθνικής κυριαρχίας και του σεβασμού της εθνικής κυριαρχίας των άλλων εξυπηρετεί το Πεκίνο να απαιτεί από άλλους να κάνουν το ίδιο με την Κίνα, δηλαδή να μην παρεμβαίνουν στις εσωτερικές του υποθέσεις.
Όσον αφορά τη διεθνή τάξη, η κινεζική θέση είναι αρκετά ξεκάθαρη: Έχουμε ζήσει εδώ και χρόνια κάτω από την αμερικανική ηγεμονία, που σχεδίασε τις διεθνείς σχέσεις με έναν συγκεκριμένο τρόπο, δηλαδή χρησιμοποιώντας δυτικές αξίες για να αξιολογήσουν οποιοδήποτε κράτος.
Σύμφωνα με την Κίνα, αυτός ο «κόσμος» έχει αλλάξει. Για παράδειγμα, για το Πεκίνο, κάθε χώρα είναι ελεύθερη να ακολουθήσει τη δική της εθνική πορεία προς τον εκσυγχρονισμό και να απορρίψει τις δυτικές ιδεολογικές επιρροές. Αυτό οδηγεί στην απόρριψη της ιδέας ότι μια παγκόσμια τάξη πρέπει απαραίτητα να βασίζεται σε μια κοινή κανονιστική - ρυθμιστική ρίζα και σε κοινές αξίες, όπως η δημοκρατία, ο φιλελευθερισμός και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Με βάση αυτή την υπόθεση, σύμφωνα με την Κίνα, η νέα τάξη θα πρέπει να βασίζεται στην ειρηνική συνεργασία και την αρμονία: χωρίς τις αξιώσεις να αλλάζουν τα πολιτικά συστήματα των άλλων δεν θα υπήρχαν προβλήματα, σκέφτονται στο Πεκίνο.
Όμως, όλα αυτά προϋποθέτουν μια άλλη ιδέα: την Tianxia (κυριολεκτικά «τα πάντα κάτω από τον ουρανό»). Όπως γράφει ο Κινέζος νομικός Λιάνγκ Ζιπίνγκ με έναν πολύ ακριβή ορισμό, «η Tianxia περιγράφει μια αποτελεσματική καθολική ηθική τάξη, χωρίς γεωγραφικά ή εθνικά όρια».
Προφανώς είναι μια κινεζοκεντρική τάξη, που χρονολογείται από την εποχή της αυτοκρατορίας. Στη βάση της Tianxia βρισκόταν η αναγνώριση της Κίνας ως ανώτερου πολιτισμού. Σήμερα αυτή η θεωρία είναι πάλι στα πράγματα, επειδή ο Σι Τζινπίνγκ έχει συνδέσει την ιστορία του Κ.Κ. της Κίνας με εκείνη της αρχαίας κινεζικής ιστορίας, καθιστώντας το Κόμμα τον θεματοφύλακα όλης της κινεζικής ιστορίας και τον μεγαλύτερο ερμηνευτή της στη σύγχρονη εποχή.
Στην πράξη η Κίνα μας λέει δύο πράγματα: ότι είναι μια καλοπροαίρετη δύναμη και ότι πατερναλιστικά τοποθετείται στο τιμόνι μιας νέας τάξης που διέπεται από την έννοια του «win win», του «κερδίζουμε όλοι», της οποίας η Κίνα είναι ο οδηγός και η εγγύηση.
Και ότι η Κίνα δεν είναι πλέον μια χώρα που θα «ενταχθεί» στην τάξη που επιθυμούν οι Αμερικανοί και η Δύση, διότι σήμερα, έχοντας φτάσει στο status μιας παγκόσμιας δύναμης, μπορεί αντ' αυτού να είναι ο δημιουργός μιας νέας τάξης που δεν βασίζεται σε αξίες που θεωρούνται καθολικές (που για τους Κινέζους δεν είναι σε καμιά περίπτωση κάτι τέτοιο), αλλά στη συνεργασία που στοχεύει στην ανάπτυξη των οικονομιών και την ευημερία όλων των χωρών.
Μπορεί να φαίνεται μια αφελής ή υποχθόνια οπτική, αλλά προφανώς εγείρει πολλά ερωτήματα και διλήμματα, αλλά προς το παρόν δεν προϋποθέτει ένα «μοντέλο» για εξαγωγή με το καλό ή με το κακό.
* Άρθρο του Σιμόνε Πιεράνι στην ιταλική εφημερίδα Il Manifesto
