Πανδημία Covid-19, ένα παγκόσμιο σοκ. Η έκταση της εξάπλωσής της, οι νέες μεταλλάξεις του ιού, η χαοτική κατάσταση με τα εμβόλια, οι πολιτικές κόντρες, οι φόβοι για ένα τρίτο κύμα έχουν επισκιάσει ακόμη και τον τρόμο της συνεπακόλουθης οικονομικής καταστροφής.
Σε κλάδους όπως ο τουρισμός η συρρίκνωση είναι βιβλικών διαστάσεων. Ενδεικτικά, στην Ισπανία ο κύκλος εργασιών του τουριστικού κλάδου επέστρεψε το 2020 σε επίπεδα που ίσχυαν πριν πενήντα χρόνια. Οι αερομεταφορές έχουν βυθιστεί στο ναδίρ. Σύμφωνα με τον ICAO, τον Διεθνή Οργανισμό Πολιτικής Αεροπορίας, οι σωρευτικές απώλειες των αεροπορικών εταιρειών την περασμένη χρονιά έφτασαν τα 370 δισ. δολάρια.
Αλλά ο ορυμαγδός αυτός δεν έχει αποσπάσει την προσοχή του κόσμου από το άλλο μεγάλο παγκόσμιο πρόβλημα της εποχής. Ίσως γιατί, υποσυνείδητα, οι πολίτες θεωρούν την τρέχουσα υγειονομική κρίση προϊούσα κατάσταση της «παράπλευρης» κρίσης που δεν έχει ακόμη αντιμετωπιστεί με δραστικά μέτρα, ούτε με τη σπουδή του επείγοντος, όπως στην περίπτωση της Covid-19: Της κλιματικής κρίσης.
Στη Γαλλία, η ολιγωρία των ιθυνόντων μπροστά στο πρόβλημα έφτασε στα δικαστήρια! Μπορεί να μοιάζει με υπερβολή και με ακτιβιστικό «χάπενινγκ», όμως μια δικαστική απόφαση αλλάζει τα δεδομένα...
«Δίκη του αιώνα»
Δικαστήριο του Παρισιού καταδίκασε την Τετάρτη το γαλλικό κράτος με την κατηγορία ότι δεν αντιμετώπισε εγκαίρως και επαρκώς την κλιματική κρίση και ότι δεν τήρησε τις υποσχέσεις του για περιορισμό των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου.
Χαρακτηρίστηκε η «δίκη του αιώνα» και, σε μια ετυμηγορία που χαιρετίστηκε ως ιστορική, οι Γάλλοι δικαστές έκριναν τους κυβερνώντες ένοχους για «μη σεβασμό των δεσμεύσεών τους» με στόχο την καταπολέμηση της υπερθέρμανσης του πλανήτη. Η αγωγή κατατέθηκε από τέσσερις γαλλικές περιβαλλοντικές οργανώσεις μετά από συγκέντρωση 2,3 εκατομμυρίων υπογραφών.
«Είναι μια ιστορική νίκη για την κλιματική δικαιοσύνη. Η απόφαση όχι μόνο λαμβάνει υπόψη το τι λένε οι επιστήμονες και τι θέλουν οι πολίτες, αλλά είναι και μια παρακίνηση στους ανθρώπους σε όλο τον κόσμο να αναγκάσουν τις κυβερνήσεις τους να λογοδοτήσουν ενώπιον των δικαστηρίων για την κλιματική αλλαγή» δήλωσε στον Guardian ο Ζαν Φρανσουά Ζουλιάρντ, εκτελεστικός διευθυντής της γαλλικής Greenpeace, μίας εκ των εναγόντων οργανώσεων. Ο ίδιος τόνισε ότι η απόφαση θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αναγκάσει το γαλλικό κράτος να δράσει κατά της κλιματική αλλαγής. «Όχι άλλο μπλα μπλα» είπε χαρακτηριστικά ο Γάλλος ακτιβιστής.
Η Σεσίλια Ριναουντό, διευθύντρια της άλλης ενάγουσας οργάνωσης Notre Affaire à Tous (Μας Αφορά Όλους), χαρακτήρισε την ετυμηγορία «τεράστια νίκη» για τους κλιματικούς ακτιβιστές. «Είναι μια νίκη για όλους τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν ήδη τις καταστροφικές επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης τις οποίες οι ηγέτες μας δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν. Ήρθε η ώρα για δικαιοσύνη». «Η δικαστική απόφαση - ορόσημο αποδεικνύει ότι η κλιματική αδράνεια της Γαλλίας δεν είναι πλέον ανεκτή, είναι παράνομη. Αλλά ο αγώνας δεν έχει τελειώσει. Η αναγνώριση της αδράνειας του κράτους είναι μόνο το πρώτο βήμα για την εφαρμογή συγκεκριμένων και αποτελεσματικών μέτρων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής» σημείωσε η Ριναουντό.
Το δικαστήριο έκρινε ότι η αποζημίωση για «οικολογική ζημία» είναι εύλογο αίτημα, καθώς το κράτος «θα έπρεπε να θεωρηθεί υπεύθυνο για μέρος αυτής της ζημίας εφόσον δεν έχει εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του για μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου».
Δεν υποστήριξε όμως την αξίωση για καταβολή συμβολικής αποζημίωσης, κρίνοντας ότι η αποζημίωση πρέπει να καταβληθεί «σε είδος». Άλλωστε, αποζημίωση επιβάλλεται «μόνο εάν τα μέτρα αντιμετώπισης είναι αδύνατα ή ανεπαρκή».
Οι δικαστές έκριναν ότι οι ενάγοντες έχουν το δικαίωμα να ζητήσουν αποζημίωση «σε είδος» για την οικολογική ζημία που προκλήθηκε από τη μη συμμόρφωση της Γαλλίας με τους στόχους μείωσης των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου και έδωσαν διορία δύο μηνών στην κυβέρνηση να απαντήσει στο σχετικό αίτημα. Επιδίκασε, τέλος, για καθεμία από τις ενάγουσες οργανώσεις καταβολή συμβολικής αποζημίωσης 1 ευρώ για «ηθική προκατάληψη» με το σκεπτικό ότι η αποτυχία του κράτους να τηρήσει τις κλιματικές δεσμεύσεις του ήταν «επιζήμια για το συλλογικό συμφέρον».
Με ρυθμό χελώνας
Η απόφαση της Τετάρτης χαιρετίστηκε ως «επαναστατική» από τις ενάγουσες ΜΚΟ -συμπεριλαμβανομένων των Greenpeace France και Oxfam France- που υπέβαλαν τη σχετική επίσημη καταγγελία στο γραφείο του Γάλλου πρωθυπουργού τον Δεκέμβριο του 2018. Όταν η απάντηση που έλαβαν θεωρήθηκε μη επαρκής, υπέβαλαν αγωγή κατά του γαλλικού κράτους τον Μάρτιο του 2019.
Προφανώς, η δικαστική ετυμηγορία θορύβησε την κυβέρνηση Μακρόν, που, απαντώντας γραπτώς, απέρριψε μεγάλο μέρος της ευθύνης για όσα της προσάπτονται. Η κυβέρνηση απέρριψε τις κατηγορίες ότι αδρανεί και ζήτησε από τη Δικαιοσύνη να μην δεχθεί οποιαδήποτε αξίωση αποζημίωσης. Υποστήριξε ότι το κράτος δεν θα μπορούσε να θεωρηθεί ο μόνος υπεύθυνος για την κλιματική αλλαγή όταν δεν ευθύνεται για όλες τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Πάντως, το Ανώτατο Συμβούλιο της Γαλλίας για το Κλίμα σε έκθεσή του τον περασμένο Ιούλιο είχε επικρίνει σφοδρά τη στάση της κυβέρνησης, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι η κλιματική πολιτική της δεν ανταποκρίνεται στις προκλήσεις και στους στόχους που έχουν τεθεί. Για παράδειγμα, οι εκπομπές αερίων θερμοκηπίου στη Γαλλία μειώθηκαν κατά 0,9% την περίοδο 2018-2019, όταν η ετήσια μείωση που απαιτείται για την επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού είναι 1,5% έως το 2025 και 3,2% στη συνέχεια.
Η Συμφωνία του Παρισιού που υπογράφηκε το 2015 έχει θέσει ως στόχο τον περιορισμό της υπερθέρμανσης του πλανήτη σε λιγότερο από 2 βαθμούς πάνω από τα προβιομηχανικά επίπεδα. Μέχρι στιγμής είναι η σημαντικότερη και ουσιαστικότερη παγκόσμια συμφωνία για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, καθώς περιέχει δεσμευτικές υποχρεώσεις. Ο Ντόναλντ Τραμπ απέσυρε τις ΗΠΑ από τη συμφωνία το 2017 προκαλώντας την παγκόσμια κατακραυγή. Ο νέος Δημοκρατικός Πρόεδρος Τζο Μπάιντεν έχει εγκαινιάσει τη διαδικασία επανένταξης των ΗΠΑ στη συμφωνία. Ειδικοί στα θέματα του περιβάλλοντος σημειώνουν ότι οι κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της γαλλικής, δεν έχουν εκπληρώσει τις δεσμεύσεις που επιβάλλει η Συμφωνία του Παρισιού.
Η γαλλική κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων θερμοκηπίου κατά 40% έως το 2030 και να πετύχει μηδενικό αποτύπωμα έως το 2050. Όμως οι περιβαλλοντικές οργανώσεις καταγγέλλουν ότι συχνά τα όρια μειώσεων παραβιάζονται, ενώ δεν προχωρούν με την απαιτούμενη ταχύτητα δράσεις όπως η ενεργειακή αναβάθμιση των κτηρίων και η ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Όλα αυτά έχουν σοβαρό αντίκτυπο στην καθημερινή ποιότητα ζωής και την υγεία των πολιτών.
