Πρίγκιπες, εμίρηδες κι ένας προεδρικός γαμπρός (ο Τζάρεντ Κούσνερ, ο σύζυγος της Ιβάνκα) ξέμπλεξαν (;) τελικά το κουβάρι του διπλωματικού καυγά στον Περσικό Κόλπο, που ξέσπασε πριν από τριάμισι χρόνια. Με τη μεσολάβηση του Κουβέιτ και του Ομάν, το Κατάρ επέστρεψε την περασμένη εβδομάδα στις τάξεις της “αδελφότητας” των χωρών του Περσικού.
Η “πανηγυρική” σύνοδος κορυφής του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου που έγινε στην ιστορική, αρχαία πόλη Αλ Ούλα της Σαουδικής Αραβίας, επισφράγισε τη συμφιλίωση. Όμως, τι κρύβεται πίσω από αυτή την αναπάντεχη, ιδιαιτέρως σοβαρή, εξέλιξη στο λυκόφως της Προεδρίας Τραμπ;
Υπενθυμίζεται ότι η Σαουδική Αραβία και άλλες τρεις χώρες - σύμμαχοί της, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Αίγυπτος, διέκοψαν τον Ιούνιο του 2017 τις διπλωματικές σχέσεις τους με το Κατάρ, όπως βέβαια και όλες τις οικονομικές δοσοληψίες μαζί του. Ακόμα χειρότερα η Σαουδική Αραβία σφράγισε τα μοναδικά χερσαία σύνορα που μοιράζεται το εμιράτο με άλλη χώρα αποκόπτοντας το πλήρως από την αραβική χερσόνησο, ενώ παράλληλα έκλεισε τον εναέριο χώρο της για όλες τις εμπορικές πτήσεις που προέρχονταν από το καταριανό έδαφος.
Το Ριάντ και οι σύμμαχοί του κατηγόρησαν την κυβέρνηση της Ντόχα ότι στήριζε τις ισλαμιστικές οργανώσεις, ειδικά τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, ότι συνεργαζόταν με το Ιράν και την Τουρκία και ότι έκανε προπαγάνδα κατά των αδελφικών καθεστώτων του Περσικού μέσω του Αλ Τζαζίρα. Άλλωστε μια από τις επίμονες απαιτήσεις των Σαουδαράβων προς τους εμίρηδες του Κατάρ ήταν να κλείσουν το αραβικό ενημερωτικό δίκτυο που οι ίδιοι έχουν ιδρύσει και χρηματοδοτούν.
Κοινή καταγωγή
Όμως, όλα αυτά ανήκουν στο παρελθόν. Στην σύνοδο κορυφής στην Αλ Ούλα ο πρίγκιπας Μπιν Σαλμάν (της Σαουδικής Αραβίας) και ο εμίρης Αλ Θάνι (του Κατάρ) έδωσαν τα χέρια, αγκαλιάστηκαν και μίλησαν για την “ανάπτυξη των σχέσεων των δύο χωρών τους”. Τέλος καλό, όλα καλά (;).
Σαουδάραβες, Καταριανοί, Κουβεϊτιανοί, “Εμιρατιανοί” έλκουν όλοι την καταγωγή τους από τις παλιές νομαδικές φυλές της Αραβικής Χερσονήσου, που αναδύθηκαν ως εθνικές ταυτότητες μετά την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Έχουν φυσικά την ίδια θρησκεία και οι συντηρητικές μοναρχίες τους επιβίωσαν και αναπτύχθηκαν θεαματικά χάρη στο πετρέλαιο και το φυσικό αέριο που κείται κάτω από την άμμο της ερήμου. Οι διαφωνίες τους όμως είναι πολύ μεγαλύτερες από τον πλούτο τους, και το κυριότερο είναι ότι καμιά τους δεν θέλει να φανεί ότι υποχωρεί έναντι της άλλης...
Κατά τα φαινόμενα η δουλειά των διαμεσολαβητών του Κουβέιτ και του Ομάν δεν ήταν τόσο δύσκολη. Ήταν αυτονόητο για το Ριάντ ότι έπρεπε να δεχθεί έναν συμβιβασμό, όχι μόνο επειδή το ζήτησαν ο αρχηγός του Στέιτ Ντιπάρτμεντ Μάικ Πομπέο και ο γαμπρός του Τραμπ, αλλά διότι πλησιάζει το τέλος της Προεδρίας του μεγιστάνα και ο νέος Πρόεδρος που θα αναλάβει τα καθήκοντά του σε λίγες ημέρες κάθε άλλο παρά με καλό μάτι βλέπει το σουνιτικό βασίλειο.
Στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας του ο Μπάιντεν είχε χαρακτηρίσει τη Σαουδική Αραβία “κράτος παρία” ξεκαθαρίζοντας εμμέσως πλην σαφώς ότι η εποχή των στενών δεσμών με το Ριάντ και της σιωπηλής ανοχής στις μεθόδους του, ανήκει οριστικά στο παρελθόν. Επομένως ήταν η ώρα για τον συνεχιστή της δυναστείας των Αλ Σαούντ, τον ντε φάκτο ηγέτης της χώρας πρίγκιπα Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, να αλλάξει ρότα.
Η κυβέρνηση Τραμπ από την πλευρά της πίεζε όλο και πιο πολύ το τελευταίο διάστημα να τελειώσει η βεντέτα Ριάντ - Ντόχας εκτιμώντας ότι η συνέχισή της υπονομεύει την σκληρή αμερικανική τακτική της πλήρους απομόνωσης της Τεχεράνης. Ωστόσο για τους αναλυτές αυτή η ύστατη προσπάθεια του Τραμπ δεν έχει μεγάλη αξία.
“Μπορεί ο Τραμπ να θέλει να πετύχει μια τελευταία διπλωματική νίκη εφόσον η στάση των εμπλεκομένων μερών είναι ευνοϊκή, ωστόσο οποιοδήποτε αποτέλεσμα στην καλύτερη περίπτωση θα είναι προσωρινό. Απομένει στον Μπάιντεν να στοιχίσει τους συμμάχους των ΗΠΑ πίσω από μια συνεκτική πολιτική έναντι του Ιράν” γραφεί το Foreign Policy.
Χαμένοι και κερδισμένοι
Ενδεχομένως η ίδια εκτίμηση είναι που κάνει την Τεχεράνη να εκλαμβάνει την εκ νέου αλλαγή των ισορροπιών στην περιοχή περισσότερο ως νίκη παρά ως ήττα, και φυσικά ως μια καλή ευκαιρία για να τείνει κλάδο ελαίας στους εχθρικούς γείτονές της προκειμένου να τους πείσει ότι δεν κινδυνεύουν από αυτήν.
Έτσι η ιρανική διπλωματία έσπευσε να θριαμβολογήσει για την αποκατάσταση των σχέσεων Σ. Αραβίας - Κατάρ, με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Μοχαμάντ Ζαρίφ να συγχαίρει από το Twitter το Κατάρ για τη «γενναία αντίστασή του στην πίεση και τον εκβιασμό». «Προς τους άλλους Άραβες γείτονές μας: το Ιράν δεν είναι ούτε εχθρός ούτε απειλή. Αρκετά με την αναζήτηση εξιλαστήριων θυμάτων -ειδικά με τον απερίσκεπτο υποστηρικτή σας (Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ) καθώς αυτός αποχωρεί (από την εξουσία)» πρόσθεσε ο Ζαρίφ.
Φυσικά η Τεχεράνη αισθάνεται ότι υπάρχει το περιθώριο για επιθέσεις φιλίας, αποστολή συμφιλιωτικών μηνυμάτων και φυσικά για θριαμβολογίες από τη στιγμή που η Ντόχα δεν απεμπόλησε τις θέσεις της, ιδιαίτερα όσον αφορά στις σχέσεις της με το Ιράν, προκειμένου να γίνει εκ νέου δεκτή στη “λέσχη” των μοναρχιών του Κόλπου. Ουσιαστικά ήταν το Ριάντ εκείνο που επιδίωξε περισσότερο την προσέγγιση και τον τερματισμό της αδιέξοδης κόντρας και όχι η Ντόχα. Άρα οι θριαμβολογίες έχουν βάση.
Ο Αμπντουλχαλέκ Αμπτούλα, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στα ΗΑΕ, μιλώντας στο Foreign Policy έδωσε το στίγμα αυτής της εσπευσμένης επίλυσης της τρίχρονης κρίσης. “Οι συνομιλίες μεταξύ Ριάντ και Ντόχα είναι πρόωρες και χωρίς ‘ψαχνό’» είπε χαρακτηριστικά και συμπλήρωσε με νόημα: “Το Κατάρ δεν άλλαξε τη συμπεριφορά του και παρέμεινε πιστό στους ‘τρομοκράτες’. Δεν θέλει να αναγνωρίσει τα παράπονα των γειτόνων του. Ωραία, λοιπόν, ας το αφήσουμε έτσι"...