Το προηγούμενο Σάββατο, στη Μόσχα, υπό την κηδεμονία του Σεργκέι Λαβρόφ, οι υπουργοί εξωτερικών του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας, Τζεϊχούν Μπαϊράμοφ και Ζογκράμπ Μνατσακανιάν αντίστοιχα, συμφωνήσαν σε κατάπαυση του πυρός.
Σε λιγότερο όμως από ένα εικοσιτετράωρο, η συμφωνία αυτή πέρασε στην Ιστορία ως μία ακόμα εκεχειρία που παραβιάστηκε άμα τη γενέσει της, δίχως να μπορέσει να βάλει τέλος στον μακροβιότερο πόλεμο του Νοτίου Καυκάσου.
Η σημερινή αντίδραση της Μόσχας στον Νότιο Καύκασο, ο οποίος για το ρωσικό αμυντικό δόγμα είναι μια περιοχή κρίσιμης σημασίας, αποτελεί ένα στρατηγικό παράδοξο.
Από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσής και έπειτα, η Ρωσία έχει αποδείξει πως σε αυτό που θεωρεί ζωτικό της χώρο δεν ανέχεται παιχνίδια. Όταν μάλιστα θεωρεί πως κάποιος επιχειρεί να παραβιάσει τους όρους του παιχνιδιού που η ίδια θέτει, τότε δεν διστάζει να επέμβει ακόμα και στρατιωτικά.
Αυτό το απέδειξε στην Επανάσταση των Τριαντάφυλλων της Γεωργίας (2003), στην Πορτοκαλί Επανάσταση της Ουκρανίας (2004), στη Γεωργία ξανά το 2008 με την εισβολή, ενώ εφαρμόζει την ίδια πολιτική από το 2015 στην Ουκρανία, την οποία διατηρεί «σε ομηρεία» εδώ και μια πενταετία.
Στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ωστόσο, η Ρωσία ακολουθεί διαφορετική στρατηγική, αφήνοντας τις εχθροπραξίες ανάμεσα στους αυτονομιστές και τον στρατό των Αζέρων να διολισθαίνουν σε έναν ευρείας κλίμακας πόλεμο.
Το ερώτημα λοιπόν που προκύπτει είναι: γιατί η Ρωσία δεν επεμβαίνει για να σταματήσει τον πόλεμο;
Γιατί ανέχεται την αναταραχή η Ρωσία;
Αναμφίβολα, η κατάσταση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ κάνει τη Ρωσία να μην νιώθει άνετα, όμως για μια σειρά λόγων επιλέγει να μην παρέμβει ακόμη στη σύγκρουση.
Πρώτον, διότι η αναταραχή φαίνεται πως εξυπηρετεί εν μέρει τα σχέδια της Μόσχας, καθώς η τουρκική “δίψα” για φυσικούς πόρους και επέκταση συμφέρει προσωρινά τον Πούτιν, ο οποίος βλέπει την Άγκυρα να θέτει για ακόμη μια φορά σε κίνδυνο τα ενεργειακά συμφέροντα της Δύσης.
Δεύτερον, διότι οι Αρμένιοι επιμένουν σε μια ιδιαίτερα σκληρή γραμμή στο επίπεδο των διαπραγματεύσεων, όπως συνέβη το 2016, στις συζητήσεις της Μαδρίτης, πράγμα που προκαλεί εκνευρισμό στη Μόσχα, η οποία φαίνεται ότι είναι πεισμένη πως μια επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας του 1994 και ο επανακαθορισμός των συνόρων θα έκλεινε τον κύκλο βίας στον Νότιο Καύκασο.
Παράλληλα, το γεγονός πως ο Αρμένιος πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν είναι τέκνο μιας «έγχρωμης επανάστασης» και πως ασκούσε δριμεία κριτική στη Μόσχα όλο το προηγούμενο διάστημα καθιστά τον Αρμένιο πρωθυπουργό μη αρεστό στον Πούτιν.
Πέραν όμως των άμεσων κερδών, η Μόσχα φαίνεται πως σκέφτεται και πιο στρατηγικά. Το ξέσπασμα μιας ευρείας κλίμακας σύγκρουσης στην περιοχή θα ανεδείκνυε την ανυπαρξία της Ε.Ε και την απροθυμία των Ηνωμένων Πολιτειών να επέμβουν. Συνεπώς, ο ρόλος της Ρωσίας θα αναβαθμιστεί στην πράξη.
Οι Αρμένιοι χάνουν... και οι Ρώσοι το γνωρίζουν
Σε άρθρο του στο "Foreign Policy", o Robert M. Cutler υπογράμμισε πως, «χωρίς την παρέμβαση της Ρωσίας, το Αζερμπαϊτζάν έχει το πάνω χέρι στη σύγκρουση». Στη διαπίστωση αυτή συνηγορούν και μια σειρά στρατηγικών αναλυτών, που εκτιμούν πως η στρατιωτική πλάστιγγα γέρνει πολύ προς το μέρος του Μπακού.
Φυσικά, η ανισορροπία ισχύος ανάμεσα στους δυο εμπόλεμους είναι γνωστή στη Μόσχα, όπως γνωστό είναι πως ο στρατός των Αζέρων, συνεπικουρούμενος από τις τουρκικές δυνάμεις, προελαύνει και απελευθερώνει διαρκώς εδάφη του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Συνεπώς, η ρωσική σιωπή δεν μπορεί παρά να εκληφθεί ως συνειδητή επιλογή της Μόσχας να επιτρέψει στο Αζερμπαϊτζάν την ανακατάληψη εδαφών με στόχο μια πιο ισομερή κατανομή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ανάμεσα στους Αρμένιους και τους Αζέρους.
Το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι εχθρός της Ρωσίας
Η Αρμενία αποτελεί τον βασικό σύμμαχο της Ρωσίας, όμως το Αζερμπαϊτζάν αποτελεί έναν αξιόπιστο εταίρο της Μόσχας. Εν αντιθέσει με άλλα κράτη της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, το καθεστώς του Μπακού έχει διατηρήσει πολύ στενές σχέσεις με τη Μόσχα, δείχνει απέραντο σεβασμό στο σοβιετικό παρελθόν, ενώ ανά τακτά διαστήματα δεν παραλείπει να αγοράζει και ρωσικά όπλα.
Παράλληλα, το γεγονός πως το Αζερμπαϊτζάν κυβερνάται από έναν «ισόβιο» αρχηγό, τον Ιλχάμ Αλίεφ, ο οποίος, παρά την περιστολή δικαιωμάτων, διατηρεί σταθερότητα και συνέχεια στην εξωτερική πολιτική του κράτους, τον καθιστά ιδιαίτερα αγαπητό στον Ρώσο Πρόεδρο.
Τι δείχνουν όλα τα παραπάνω; Μα, πολύ απλά, πως η Ρωσία έχει κάθε λόγο να βοηθήσει την Αρμενία σε περίπτωση που αυτή απειληθεί αλλά σε καμία περίπτωση να τιμωρήσει το Αζερμπαϊτζάν για την προσπάθεια ανάκτησης εδαφών του Καραμπάχ.
Αντιστρέφοντας το αναλυτικό σχήμα της σύγκρουσης συμφερόντων
Οι πρόσφατες κρίσεις στις ρωσο-τουρκικές σχέσεις τείνουν να ερμηνεύονται υπό το αναλυτικό σχήμα της σύγκρουση συμφερόντων. Πολλοί, μάλιστα, την τελευταία πενταετία έκαναν διαρκώς αναφορές σε ένα πιθανό πολεμικό επεισόδιο ανάμεσα στις δυο χώρες.
Ωστόσο, η παραπάνω εκτίμηση αποδεικνύεται μάλλον παρωχημένη, καθώς η Μόσχα και η Άγκυρα, παρά τις διαφορές τους, έχουν βρει ένα modus operandi που επιτρέπει και στις δυο δυνάμεις να βγαίνουν κερδισμένες.
Αυτό το είδαμε στην περίπτωση της Συρίας, όπου Ρωσία και Τουρκία τα βρήκαν εις βάρος των Κούρδων, αλλά και στη Λιβύη, όπου από κοινού συμφώνησαν να διχοτομήσουν τη χώρα.
Αυτό είναι που μάλλον θα συμβεί και στην περίπτωση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, όπου Ρωσία και Τουρκία θα αναζητήσουν ένα νέο σημείο ισορροπίας στην περιοχή, που θα ικανοποιεί τις επιθυμίες και των δύο χωρών.
