Του Ιλάν Σολομών
Ο ίδιος, όταν τον ρωτούσαν πώς θέλει να τον θυμούνται, απαντούσε: «Σαν κάποιον που άνοιγε πόρτες». Την καθοριστική πρώτη συνάντησή μας, αυτό το άνοιγμα της δικής μου πόρτας στον πολύπλευρο χώρο της τέχνης του αυτοσχεδιασμού με τις πολλές εισόδους -άλλοτε από το ροκ, άλλοτε από τα blues, άλλοτε από την κλασική μουσική-, την οφείλω σε αυτό το άλμπουμ και τον δημιουργό του, που μπήκαν νωρίς στη ζωή μου από μια σύμπτωση: η ξαδέλφη του πατέρα μου, διακεκριμένη κλασική πιανίστα στην Αθήνα, αποφάσισε να προκαλέσει την τύχη της στη μουσικά αχανή και καλλιτεχνικά ανθρωποφάγα Νέα Υόρκη, τη σύγχρονη «Μέκκα της Τζαζ». Εκεί, κάπου δέκα χιλιάδες πιανίστες της αξίας της προσδοκούσαν την αναγνώριση κι ένα καλό δισκογραφικό συμβόλαιο, που άργησε ή δεν ήρθε ποτέ. Και η θεία έγινε μια καλή σύζυγος και μητέρα.
Στο Μπρούκλιν λοιπόν, στην πολυκατοικία της θείας, έμενε ένας ανερχόμενος νεαρός πιανίστας που είχε μόλις ηχογραφήσει έναν δίσκο που έμελλε να γίνει τεράστια παγκόσμια επιτυχία, με καθοριστική επίδραση στην εξέλιξη της σύγχρονης μουσικής. Τον γνώρισε, της τον χάρισε και η θεία μου, σαγηνευμένη από τη φρεσκάδα του και βέβαιη πως τον έστελνε σε καλά χέρια, μας τον ταχυδρόμησε έτσι όπως κυκλοφόρησε το 1959, μονοφωνικός, τέσσερα χρόνια πριν την τελική στερεοφωνική του έκδοση του 1964.
Συντηρητισμός, στόμφος, ρυθμική χαλαρότητα;
Αρχικά, οι συντηρητικοί κριτικοί τον έψεξαν για συντηρητισμό, στόμφο και ρυθμική χαλαρότητα. Είπαν ότι η μουσική του ξέφευγε από τα γνωστά «όρια της τζαζ». Κι αυτός απάντησε δραστικά με την έντεχνη επαλληλία των μελωδιών του και την πρωτοτυπία των ρυθμικών επιλογών του.
O Dave Brubeck, λόγω της αδύναμης όρασής του και του στραβισμού από τον οποίο υπέφερε από παιδί, παρά λίγο να γίνει αγελαδοτρόφος όπως ο ελβετικής καταγωγής πατέρας του. Με την προτροπή του καθηγητή του στη Ζωολογία εγκατέλειψε τις σπουδές του στην Κτηνιατρική σχολή. «Dave, το μυαλό σου δεν είναι εδώ. Είναι στο Ωδείο. Χάνουμε και χάνεις τον χρόνο σου», του είπε.
Το Dave Brubeck Quartet σε περιοδεία. Dave Brubeck, Paul Desmond, Joe Morello και Eugene Wright
Paul Desmond και Τake Five
Ο λευκός πρίγκηπας της West Coast Jazz γνώρισε την παγκόσμια δημοφιλία στις αρχές της δεκαετίας του '60, λίγο καιρό μετά τη μεγάλη επιτυχία του «Take Five», μια σύνθεση του αιώνιου φίλου και για χρόνια μέλους του Dave Brubeck Quartet σαξοφωνίστα Paul Desmond. Γνωρίστηκαν το 1944, στη διάρκεια της στρατιωτικής τους θητείας κοντά στα αντιναζιστικά μέτωπα της εμπόλεμης Γαλλίας, και ταίριασαν αμέσως. Οι αντίθετοι χαρακτήρες τους, από τη μία ο ανοιχτός, φιλόδοξος και επιβλητικός Brubeck κι από την άλλη ο ανεξάρτητος και bon viveur Paul Desmond, ανέπτυξαν μία μοναδική επικοινωνία, καθώς ο ήπιος τόνος του άλτο τού ενός έσμιγε απολαυστικά με το πυκνό, ρυθμικό πιανιστικό στυλ του άλλου.
Όταν ο διοικητής του Brubeck τον άκουσε να παίζει, είπε αμέσως: «Δεν θέλω αυτό το παιδί να πάει στο μέτωπο» και τον έστειλε για το υπόλοιπο της θητείας του μακριά από τα θέατρα των πολεμικών επιχειρήσεων. Χρόνια μετά, τo 1959, ο Brubeck, που είχε ήδη γίνει εξώφυλλο στο «Τime», σπάνια διάκριση για μουσικό (ο ίδιος πίστευε ότι αυτό έγινε επειδή ήταν λευκός ενώ υπήρχαν πολλοί καλύτεροι από αυτόν Αφροαμερικανοί τζαζ μουσικοί που άξιζαν αυτή την τιμή, με πρώτο τον κορυφαίο συνθέτη και πιανίστα Duke Ellington), ηχογράφησε το "Time Out" στο οποίο συμμετείχαν ως μέλη του κουαρτέτου του ο σπουδαίος ντράμερ Joe Morello και ο μπασίστας Eugene Wright. Ένα άλμπουμ άμεσο και οικείο στο κοινό, που με την πρωτοτυπία του έβαλε την τζαζ στα σαλόνια και τις αίθουσες συναυλιών σε όλον τον κόσμο. Στην αρχή, οι άνθρωποι της Columbia το είχαν αντιπαθήσει. «Κανείς δεν πρόκειται να... χορέψει αυτά τα κομμάτια!» έλεγαν. Το "Take Five" όμως έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές στα κλαμπ και το "Time Out" πλατινένιο, αλλά ο Brubeck δεν έπαψε να αναζητάει το καινούργιο. Τι κι αν ο Μπαχ μετέτρεπε λαϊκά τραγούδια της μπυραρίας σε ορατόρια; Το ίδιο θα έκανε κι αυτός, γιατί στη μουσική δεν υπάρχουν όρια.
"Blue Rondo á la Turk"
Ο δάσκαλός του, ο Γάλλος συνθέτης Darius Milhaud, τον ώθησε να ταξιδέψει σε όλον τον κόσμο, έχοντας πάντα τ' αυτιά του ανοιχτά. Όταν βρέθηκε στην Τουρκία ο Brubeck άκουσε στους δρόμους πλανόδιους μουσικούς να αυτοσχεδιάζουν σε έναν ασυνήθιστο για το δυτικό αυτί ρυθμό, το aksak. Στο "Blue Rondo á la Turk", στα 9/8 ενός καρσιλαμά, το aksak συνταιριάζει ιδανικά με τον ρυθμό ενός rondeau και το feeling των Blues ενώ στο "It’s A Raggy Waltz" από το "Time Further Out" οι ρυθμοί δύο χορών, του βαλς και του ragtime, συναντώνται με έναν τρόπο συναρπαστικό. Πιστός όμως στην κλασική του παιδεία, ο Brubeck έχει ακόμα συνθέσει μουσική για μπαλέτα, ορατόρια, καντάτες, μια λειτουργία, κομμάτια για ορχήστρα τζαζ και συμφωνική ορχήστρα και έργα για πιάνο. Και ο δάσκαλός του, για να τον τιμήσει, έγραψε το 1948 ένα έργο με τίτλο ''Kentuckiana'', αφιερωμένο στον πιο δημιουργικό μαθητή του.
"Time Out", 1959 - The Dave Brubeck Quartet
Ένας πεισματικός αντιρατσιστής
Μια από τις πιο σημαντικές ανθρώπινες πτυχές της ζωής του και του χαρακτήρα του είναι ο πεισματικός αντιρατσισμός του και το βαθύ ανθρωπιστικό του συναίσθημα. Ήταν σε μικρή ηλικία όταν είδε έναν μαύρο του οποίου το στήθος ήταν σφραγισμένο με φωτιά με το σήμα του σκλάβου. Η εμπειρία αυτή τον καθόρισε κοινωνικά. Δεκαετίες μετά, την εξιστορούσε με δάκρυα στα μάτια: «Αυτός είναι ο λόγος που με έκανε να πολεμήσω τον ρατσισμό». Υποχρεώθηκε να ακυρώσει συναυλίες στις ρατσιστικές νότιες πολιτείες όταν οι ιδιοκτήτες των κλαμπ δεν ήθελαν μαύρους μουσικούς μαζί με τους λευκούς. Και όταν, την τελευταία στιγμή πριν από παράσταση σε ένα κολέγιο, απαιτήθηκε από την πρυτανεία ο μπασίστας Eugene Wright, ο μόνος μαύρος στο συγκρότημα, να στέκεται πίσω από τους άλλους μουσικούς ώστε να μη φαίνεται πολύ, ο Brubeck κάλεσε τον Wright να σταθεί μπροστά από τους άλλους του κουαρτέτου, «για να ακούγεται πιο καθαρά το μπάσο στα σόλο του»! Το 1958 αρνήθηκε να εμφανιστεί στη ρατσιστική Νότια Αφρική του apartheid, όταν του ζητήθηκε να έχει μαζί του μόνο λευκούς μουσικούς, ενώ το «The Real Ambassadors», με θέμα τις διαφυλετικές σχέσεις, ηχογραφήθηκε το 1962 με τη συμμετοχή του Louis Armstrong, αλλά παίχτηκε μόνο μία φορά, στο Monterey Jazz Festival. Οι λόγοι, ευνόητοι.
Ο Brubeck επιδίωκε με το έργο του να ξεπεραστούν πολλές κοινωνικές και πολιτικές διαφορές της εποχής του. Το «The Gates of Justice» του 1969 έχει ως θέμα τη ζωή και τα προβλήματα των μειονοτήτων, μαύρων και Εβραίων, στη σύγχρονη Αμερική. Η καντάτα «Truth is Fallen» του 1972 είναι η δική του διαμαρτυρία στη δολοφονία των φοιτητών του Kent State University από την εθνοφυλακή του Nixon το 1970. Ακόμα, τίμησε με τη μουσική του την προσέγγιση Δύσης - Ανατολής στη συνάντηση του τότε Αμερικανού Προέδρου Ρήγκαν με τον τελευταίο Σοβιετικό Πρόεδρο Γκορμπατσόφ στον Λευκό Οίκο.
O Dave Brubeck έφυγε το 2012, μία μόνο μέρα πριν τα 92α γενέθλιά του και το ''Time Out'', άλμπουμ του 1959, παραμένει το πιο αγαπητό από τα 130 που ηχογράφησε στη γεμάτη μουσική ζωή του. Θα μας μείνει αξέχαστη η μία και μοναδική του συναυλία στην Αθήνα, στις 28 Ιουνίου 1996, στο Θέατρο του Λυκαβηττού.
