"Οι στοχευμένοι έλεγχοι και η μεθοδική δουλειά μπορούν να φέρουν αποτελέσματα στην αγορά εργασίας" υποστηρίζει σε συνέντευξή του στην "Αυγή" της Κυριακής ο ειδικός γραμματέας του ΣΕΠΕ Νάσος Ηλιόπουλος. Όπως σημειώνει, το φαινόμενο της υποδηλωμένης ή της αδήλωτης εργασίας δεν αφορά, όπως αποδείχθηκε, μικρές επιχειρήσεις, οι οποίες δυσκολεύονται στην κρίση, αλλά μεγάλες επιχειρήσεις, με προεξάρχουσες στην παρανομία τις τράπεζες!
Ο κ. Ηλιόπουλος αποκαλύπτει τις μεθόδους που ακολουθούν οι επιχειρήσεις εκμεταλλευόμενες και το θεσμικό πλαίσιο που διαμορφώθηκε την περίοδο 2010 - 2015, προκειμένου να έχουν απλήρωτους ή υποδηλωμένους εργαζόμενους, και τονίζει ότι στο νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας περιλαμβάνονται μια σειρά ρυθμίσεις με στόχο την προστασία των εργαζομένων. Τέλος ξεκαθαρίζει ότι οι απλήρωτοι ("εγκλωβισμένοι") εργαζόμενοι έχουν πλέον τη δυνατότητα έκδοσης διαταγής πληρωμής και στο θέμα του μισθού, με χρήση του δικαιώματος που απορρέει από τη βλαπτική μεταβολή που έχουν υποστεί λόγω της μη καταβολής του μισθού τους.
* Η κατάθεση του νομοσχεδίου από το υπουργείο Εργασίας την περασμένη εβδομάδα γεννά βάσιμες προσδοκίες για ένα καλύτερο πλαίσιο προστασίας των εργαζομένων από εργοδοτικές αυθαιρεσίες, κυρίως όσον αφορά τη μη καταβολή δεδουλευμένων. Έχετε υπολογίσει, ως ΣΕΠΕ την έκταση του φαινομένου;
Το νομοσχέδιο του υπουργείου Εργασίας έρχεται να δημιουργήσει ένα σύγχρονο προστατευτικό πλαίσιο των εργαζομένων για μια σειρά περιπτώσεις όπου αντιμετωπίζουμε παραβίαση των εργασιακών δικαιωμάτων. Βασικά πεδία εφαρμογής του νομοσχεδίου συνιστούν η προστασία από την αδήλωτη, υποδηλωμένη και απλήρωτη εργασία.
Παράλληλα όμως εφαρμόζονται και συνολικότερα μέτρα για τη δημιουργία ενός πλαισίου σεβασμού της εργατικής νομοθεσίας. Τέτοιο μέτρο είναι ο αποκλεισμός από κάθε μορφής δημόσια χρηματοδότηση επιχειρήσεων που συστηματικά παραβιάζουν την εργατική νομοθεσία. Ειδικά για την απλήρωτη εργασία το στοιχείο που μπορούμε να παραθέσουμε είναι ότι σε ποσοστό άνω του 50% οι καταγγελίες που φτάνουν σε εμάς και οι εργατικές διαφορές που διεξάγονται στην Επιθεώρηση Εργασίας αφορούν περιπτώσεις μη καταβολής δεδουλευμένων. Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο στο νομοσχέδιο περιλαμβάνονται μια σειρά ρυθμίσεις με στόχο την προστασία των εργαζομένων από αυτή την κατάσταση.
* Ποιες μεθόδους χρησιμοποιούν οι εργοδότες όσον αφορά τόσο τη μη καταβολή δεδουλευμένων όσο και τις περιπτώσεις "οικειοθελούς αποχώρησης";
Αρκετά συχνά ερχόμαστε αντιμέτωποι με το φαινόμενο να καταβάλλονται μικρά ποσά αντί του συνολικού μισθού, κάτι το οποίο σταδιακά μπορεί να οδηγήσει στη συσσώρευση αρκετών μηνών δεδουλευμένων. Αξίζει εδώ να αναφερθεί όμως ότι τη διετία 2015-2016 καταφέραμε μέσα από τη διαδικασία των εργατικών διαφορών να καταβληθούν περισσότερα από 24 εκατ. ευρώ δεδουλευμένα προς εργαζόμενους. Στο ζήτημα της οικειοθελούς αποχώρησης η απουσία υποχρέωσης υπογραφής του εντύπου από τον εργαζόμενο παρείχε την δυνατότητα απολύσεις να εμφανίζονται ως οικειοθελείς αποχωρήσεις, κάτι το οποίο σήμερα αλλάζει.
* Άκουσα μια κριτική, και μάλιστα από αριστερά, ότι με τις διατάξεις του νομοσχεδίου η Εργάνη μετατρέπεται σε "μεγάλο αδελφό" της αγοράς εργασίας. Τι απαντάτε;
Η λειτουργία των πληροφοριακών συστημάτων είναι κρίσιμη για την αποτελεσματικότητα των ελέγχων. Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε ένα συγκεκριμένο παράδειγμα. Το πρόγραμμα «ανάλυσης κινδύνου» που έχουμε στο νέο πληροφοριακό σύστημα του ΣΕΠΕ μπορεί μέσα από τον έλεγχο των στοιχείων της Εργάνης να επιλέγει επιχειρήσεις που για μια σειρά από λόγους υπάρχει αυξημένη πιθανότητα παράβασης της εργατικής νομοθεσίας.
Το γεγονός ότι καταργείται η εξαίρεση ηλεκτρονικής δήλωσης των εργαζομένων που υπήρχε για τον κλάδο των τεχνικών και οικοδομικών έργων σημαίνει ότι για πρώτη φορά θα αντιμετωπίσουμε ουσιαστικά την αδήλωτη εργασία στον συγκεκριμένο κλάδο.
Ταυτόχρονα η κατάργηση του χειρόγραφου βιβλίου για την καταγραφή των υπερωριών και η καταγραφή τους εκ των πρότερων στην Εργάνη βοηθάει στον έλεγχο της υποδηλωμένης εργασίας. Αξίζει να τονιστεί ότι δεν έχουμε να κάνουμε με κάποια μικρή λεπτομέρεια ή υποπερίπτωση. Το φαινόμενο των απλήρωτων υπερωριών αποτελεί κανονικότητα για χιλιάδες εργαζόμενους.
* Καλύπτονται με αυτά τα μέτρα οι "εγκλωβισμένοι", οι απλήρωτοι εργαζόμενοι;
Με τις διατάξεις του νομοσχεδίου οι εργαζόμενοι αποκτούν τη δυνατότητα να προσφεύγουν πιο γρήγορα, οικονομικά και αποτελεσματικά στη Δικαιοσύνη. Ορίζεται γρήγορη δικάσιμος για τα δεδουλευμένα. Καταργείται το δικαστικό ένσημο για διεκδίκηση οφειλών μέχρι 20.000. Εξειδικεύουμε τη δυνατότητα έκδοσης διαταγής πληρωμής και στο θέμα του μισθού. Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούν οι εργαζόμενοι γρήγορα να διεκδικούν αποτελεσματικά τα δεδουλευμένα τους. Παράλληλα μπορεί ο εργαζόμενος να κάνει χρήση του δικαιώματος που απορρέει από τη βλαπτική μεταβολή και να έχει πρόσβαση από την πρώτη μέρα στο επίδομα ανεργίας, ενώ σήμερα θα χρειαζόταν πρωτόδική δικαστική απόφαση.
Μην ξεχνάμε ότι έχει κατοχυρωθεί ρητά πως η μη πληρωμή μισθού συνιστά βλαπτική μεταβολή των όρων εργασίας. Τέλος η υποχρέωση καταβολής μισθού τραπεζικά δίνει στην Επιθεώρηση Εργασίας τη δυνατότητα πολύ εύκολα και γρήγορα να βεβαιώνει την ύπαρξη δεδουλευμένων και να προχωράει στις απαραίτητες κυρώσεις.
Πέρα όμως από τις νομοθετικές ρυθμίσεις το υπουργείο Εργασίας χρησιμοποιεί το σύνολο των χρηματοδοτικών του εργαλείων για παρεμβάσεις υπέρ των εργαζομένων. Σχεδιάζεται έτσι ένα πρόγραμμα αρκετών εκατομμυρίων για τη δυνατότητα επαναφοράς των εγκλωβισμένων εργαζομένων σε μια κανονική θέση εργασίας.
* Ποια άλλα μέτρα θα ληφθούν σε αυτή την κατεύθυνση;
Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο αποτελεί κομμάτι μιας συνολικότερης στρατηγικής για την επαναθεμελίωση ενός πλαισίου προστασίας των εργασιακών δικαιωμάτων. Αλληλοσυμπληρώνεται με τις κινήσεις ενίσχυσης των ελεγκτικών μηχανισμών, η υποβάθμιση των οποίων αποτέλεσε μια σταθερά της προηγούμενης περιόδου.
Είμαστε στην τελική ευθεία για την ολοκλήρωση των απαραίτητων διαδικασιών για τη διενέργεια ελέγχων στις αγροτικές εργασίες. Παράλληλα ένας από τους βασικούς στόχους της επόμενης περιόδου θα είναι και η αντιμετώπιση της ψευδώς δηλωμένης αυτοαπασχόλησης. Τις περιπτώσεις δηλαδή εκείνες όπου πίσω από το μπλοκάκι κρύβεται μισθωτή εργασία. Ταυτόχρονα με τους ελέγχους θα υπάρξει και μια διαδικασία κινήτρων στο συγκεκριμένο θέμα.
Ήδη έχει ανακοινωθεί και πολύ σύντομα θα αρχίσει να υλοποιείται ένα μεγάλο πρόγραμμα που θα δώσει τη δυνατότητα σε εργοδότες να μετατρέψουν τον εργαζόμενο που έχουν με μπλοκάκι σε μισθωτό με επιδότηση του συνόλου των ασφαλιστικών εισφορών για ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Μέχρι το τέλος του έτους θα έχουν ανακοινωθεί και μια σειρά πρωτοβουλίες για τα ζητήματα υγείας και ασφάλειας στους χώρους εργασίας.
* Βρισκόμαστε στο τέλος της τουριστικής περιόδου. Τι αποτελέσματα έχουμε από τους ελέγχους και τα πρόστιμα;
Οι έλεγχοι στον κλάδο του τουρισμού θα συνεχιστούν και το επόμενο διάστημα. Ο στόχος που είχαμε θέσει ήταν για 4.000 ελέγχους σε τουριστικές επιχειρήσεις.
Μέχρι τα μέσα Ιουλίου, σε 1.633 ελέγχους που είχαν γίνει για ζητήματα εργασιακών σχέσεων επιβλήθηκαν πρόστιμα συνολικού ύψους 1.870.965,43 ευρώ και 38 μηνυτήριες αναφορές. Να τονίσω εδώ ότι, επειδή πρόκειται για μια βασική παράβαση - και εδώ είναι η οφειλή δεδουλευμένων, οι εργαζόμενοι μπορούν να απευθύνονται στην Επιθεώρηση Εργασίας μέσω ανώνυμων καταγγελιών στο 15512.
Φέτος όμως ρίξαμε ιδιαίτερο βάρος και σε ελέγχους για την υγεία και ασφάλεια στον κλάδο του τουρισμού και ιδιαίτερα σε μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες. Εκεί εντοπίστηκαν μια σειρά παραβάσεις ειδικά για τις συνθήκες εργασίας στις κουζίνες των ξενοδοχείων.
* Έχουμε κάποια στοιχεία υποχώρησης της αδήλωτης και της υποδηλωμένης εργασίας;
Έχουμε καταφέρει μέσα σε δύο χρόνια να μειώσουμε το ποσοστό της αδήλωτης εργασίας στους κλάδους υψηλής παραβατικότητας από το 19,17% που βρισκόταν το 2014 στο 13,58% το 2016. Είμαστε αισιόδοξοι ότι η επεξεργασία των συνολικών στοιχείων για το 2017 θα δείξει ακόμα μεγαλύτερη μείωση. Προφανώς σε αυτή την εξέλιξη συμβάλλουν συνολικότερα και η αποκλιμάκωση της ανεργίας και η βελτίωση του οικονομικού κλίματος. Το σημαντικότερο μήνυμα όμως είναι ότι οι στοχευμένοι έλεγχοι και η μεθοδική δουλειά μπορούν να φέρουν αποτελέσματα.
Σε κάθε περίπτωση όμως έχουμε πολύ δουλειά μπροστά μας γιατί σε μεγάλο βαθμό η αδήλωτη εργασία έχει μετασχηματιστεί σε υποδηλωμένη. Για πρώτη φορά το ζήτημα της υποδηλωμένης έχει αποκτήσει τόσο κεντρική σημασία στον προγραμματισμό της δουλειάς της Επιθεώρησης Εργασίας. Η ολοκλήρωση του πιλοτικού προγράμματος ελέγχων που διεξάγεται μέχρι τέλος Σεπτεμβρίου από κοινού με ΕΦΚΑ, ΣΔΟΕ και Οικονομική Αστυνομία θα μας δώσει μια πρώτη καλή καταγραφή.
Το ενδιαφέρον στοιχείο είναι ότι με τα μέχρι στιγμής δεδομένα η πλειονότητα των περιπτώσεων υποδηλωμένης εργασίας εμφανίζεται σε συμβάσεις μερικής εργασίας. Στην πραγματικότητα δηλαδή έχουμε να κάνουμε με πλήρη εργασία ψευδώς δηλωμένη ως μερική.
* Σε ποιους κλάδους εντοπίζετε μεγαλύτερη παραβατικότητα και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί;
Στο ζήτημα της αδήλωτης εργασίας οι κλάδοι στους οποίους εντοπίζεται η μεγαλύτερη παραβατικότητα είναι η εστίαση, η οποία προφανώς σχετίζεται και με τον τουριστικό κλάδο, η κατασκευή ειδών ένδυσης και παρόμοιες μεταποιητικές δραστηριότητες και το λιανικό εμπόριο. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον όμως έχει να μελετήσει κάποιος τα στοιχεία για την υποδηλωμένη εργασία.
Εδώ θα βρούμε περιπτώσεις όπως ο τραπεζικός κλάδος, όπου η υποδηλωμένη εργασία μέσω των απλήρωτων υπερωριών αποτελεί τον κανόνα για χιλιάδες εργαζόμενους. Μόνο το τελευταίο διάστημα έχουν επιβληθεί πρόστιμα ύψους 1,9 εκατ. ευρώ σε τράπεζες για παραβάσεις υποδηλωμένης εργασίας. Βλέπουμε δηλαδή μια παραβατικότητα που δεν δένει με το σχήμα της μικρής επιχείρησης που δυσκολεύεται να αντεπεξέλθει οικονομικά.
Η ενίσχυση της Επιθεώρησης με ανθρώπινο δυναμικό, η αναβάθμιση των πληροφοριακών μας συστημάτων καθώς και τα νέα θεσμικά εργαλεία που έχουμε πια στα χέρια μας δημιουργούν μια βάσιμη αισιοδοξία ότι μέσα από περισσότερους και καλύτερα στοχευμένους ελέγχους θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε την εικόνα προς όφελος της προστασίας των εργαζομένων.
