Στην «Τριλογία της Νέας Υόρκης», το σημαντικότερο ίσως έργο του Paul Auster, τουλάχιστον μέχρι την εμφάνιση του μεγάλου σε όγκο, βάθος και πνοή «4 3 2 1», σχεδόν όλοι οι ήρωές του είναι διπλοί, υιοθετούν μια ταυτότητα που δεν τους ανήκει, συνοδεύονται από έναν μυστηριώδη σωσία που περιπλέκει τα πράγματα, καταλύοντας τα όρια του εαυτού, αφήνοντας την έντονη εντύπωση - πεποίθηση πως τα πράγματα είναι έτσι κι αλλιώς ή, καλύτερα, πως αν δεν ήταν έτσι, θα ήταν αλλιώς, γιατί αυτό που κυριαρχεί και καθορίζει την πορεία κάποιου είναι οι συμπτώσεις.
Στο «4 3 2 1», η ιστορία ξεκινά με την άφιξη του Ρωσοεβραίου Ισαάκ Ρέτζνικοφ, την πρώτη μέρα του εικοστού αιώνα, έχοντας εκατό ρούβλια ραμμένα στη φόδρα του σακακιού του, στο λιμάνι της Νέας Υόρκης. Από ένα λάθος, ή, αλλιώς, από ένα παιχνίδι της τύχης, ο Ισαάκ μετονομάζεται σε Ίκαμποντ Φέργκιουσον.
Παρακολουθούμε την πορεία της σύντομης ζωής του, κατόπιν του γιου του Στάνλεϊ, ο οποίος παντρεύεται την όμορφη Ρόουζ και αποκτούν το 1947 -χρονιά κατά την οποία γεννιέται και ο ίδιος ο Auster, είναι πολλά τα αυτοβιογραφικά στοιχεία πάνω στα οποία «πατάει»- τον γιο τους Άρτσιμπαλντ Φέργκιουσον, τη ζωή του οποίου αφηγείται ο συγγραφέας από τη γέννησή του έως τα πρώτα χρόνια της νιότης του.
Και μέχρι εδώ καλά. Η αρχική εντύπωση είναι πως έχουμε να κάνουμε με τη λεπτομερή καταγραφή μιας οικογενειακής σάγκας. Όμως δεν είναι έτσι ακριβώς. Μέσα σε βιβλίο του Paul Auster είμαστε. Ο Φέργκιουσον δεν είναι ένας, είναι τέσσερις, ή, αλλιώς, υπάρχουν τέσσερις εκδοχές του ενός. Τι θα γινόταν αν; Αυτό είναι το ερώτημα που φαίνεται να βρίσκεται πίσω από κάθε αράδα. Η απόφαση ή η τύχη είναι αυτή που καθορίζει τη μοίρα ενός ανθρώπου; Όταν επιλέγεις κάτι, το κάνεις γνωρίζοντας πως αφήνεις απέξω πληθώρα άλλων επιλογών. Αν επέλεγες κάτι άλλο, θα γινόσουν ένας άλλος. Άλλωστε το «4 3 2 1» είναι κυρίως ένα μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Από το «βάθρο» των εβδομήντα του χρόνων, ο συγγραφέας καταφέρνει να μιλήσει με σπαρακτική ειλικρίνεια για τον ζόφο της νεανικής ηλικίας, εκεί όπου όλα είναι ανοιχτά και όλα είναι δύσκολα. Να μιλήσει με το πάθος και το άλγος ενός πάσχοντος νέου ανθρώπου που παλεύει να κατανοήσει τον εαυτό του και τους άλλους, που παλεύει με τις ανεξερεύνητες ηδονές της σάρκας και τη βασανιστική ανάγκη για δημιουργία, χαρίζοντάς μας σελίδες που εντυπωσιάζουν όχι τόσο ή όχι μόνο με την αφηγηματική τους ακρίβεια, αλλά, κυρίως, με το βάθος και την πολυπλοκότητα των συναισθημάτων τους, όπως επίσης και με το υψηλό τους φρόνημα, καθώς ο ήρωας πάσχει με όλους τους πόρους του σώματος και της ψυχής του για τα ανθρώπινα, παραμένοντας ένα «γενναίο αγόρι μέχρις εσχάτων».
Οι τέσσερις Φέργκιουσον είναι διαφορετικοί άλλα και όμοιοι μεταξύ τους, καθώς διαπλέκονται οι ζωές και τα χαρακτηριστικά τους, τόσο που δεν έχει καμιά σημασία εντέλει ποιος είναι ποιος. Οι εμμονές του ίδιου του συγγραφέα, γίνονται και δικές τους εμμονές. Τους συνδέει η αγάπη τους για την ανάγνωση και τη γραφή, ο κινηματογράφος, το μπέιζμπολ, το Παρίσι και η γαλλική κουλτούρα, η Νέα Υόρκη και το Μανχάταν. Με μαεστρία και ανάταση περιγράφεται το κλίμα των «στοιχειωμένων» δεκαετιών του '50 και του '60. Παρελαύνουν όλα τα σημαντικά γεγονότα που τις στιγμάτισαν -όλοι οι Φέργκιουσον, λίγο ή πολύ, είναι πολιτικοποιημένοι-, πρώτος και κυρίαρχος ο πόλεμος του Βιετνάμ, το κίνημα για τη κατάργηση των φυλετικών διακρίσεων και η δολοφονία του Μάρτιν Λούθερ Κίνγκ, η δολοφονία του Κένεντι, οι Ρόζενμπεργκ, η εξέγερση στο Κολούμπια. Το μεγάλο κάδρο, όμως, δεν «καταπίνει» τις ζωές των ανθρώπων, καθώς αυτό που κυριαρχεί είναι η ψυχοσύνθεση των ηρώων, όχι μόνο των κεντρικών, αλλά και μιας σειράς δευτερευόντων που αποδίδονται με την ίδια ενάργεια και φροντίδα. Άλλωστε το «4 3 2 1», είναι ένα βιβλίο -και μεγάλο και αμερικανικό- για το πώς γράφεις ένα βιβλίο, και ο Auster, όπως ένας από τους Φέργκιουσον, φαίνεται να πέρασε πολλές ώρες «αιμορραγώντας τις λέξεις του».
Στη δυνατότητα της απόλαυσής του συμβάλει τα μέγιστα ο μεταφραστικός άθλος της Μαρίας Ξυλούρη.
Paul Auster, "4 3 2 1"
Μετάφραση: Μαρία Ξυλούρη
Εκδόσεις Μεταίχμιο
1.224 σελ. Τιμή: 33,20 ευρώ
