Της Ευγενίας Μπογιάνου
Ο Τομπάιας Γουλφ, μαζί με τον Ρέιμοντ Κάρβερ και τον Ρίτσαρντ Φορντ, ήδη από τη δεκαετία του 1970, υπηρετώντας με εξαιρετική προσήλωση και θαυμαστά αποτελέσματα το διήγημα, φέρνουν ξανά στο προσκήνιο τη μικρή φόρμα και θεωρούνται, έστω κι αν οι ίδιοι αποποιούνται τον χαρακτηρισμό γιατί τους καλουπώνει, οι σημαντικότεροι εκπρόσωποι αυτού που έγινε γνωστός ως «βρώμικος ρεαλισμός».
Παρ’ όλα αυτά, ο Γουλφ στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό είναι γνώριμος από το μυθιστόρημά του «Το παλιό σχολείο» και την έξοχη νουβέλα «Ο κλέφτης του στρατοπέδου», που είχαν κυκλοφορήσει λίγα χρόνια πριν και τα δύο από τις εκδόσεις Πόλις.
Τώρα, μ’ αυτήν την προσεγμένη έκδοση από τις εκδόσεις Ίκαρος, σε εξαιρετική μετάφραση των Αναστασίου και Παλαβού, για πρώτη φορά έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε δέκα από τα αρτιότερα διηγήματα του συγγραφέα, τα οποία καλύπτουν μια αρκετά μεγάλη χρονική περίοδο (1981-2008), δίνοντάς μας έτσι τη δυνατότητα να παρακολουθήσουμε και ένα μεγάλο μέρος της πορείας του.
Ο Γουλφ, όπως και ο άμεσος πρόγονός του, ο Τσέχοφ, για τον οποίο πολλές φορές έχει εκφράσει τον θαυμασμό και την αγάπη του, είναι βαθιά, σπαρακτικά ανθρώπινος, αλλά και μαζί ανελέητος. Δεν εννοεί να χαριστεί σε κανέναν. Δεν φοβάται να καταπιαστεί με ήρωες «μικρούς», καθημερινούς, ευτελείς, αντικοινωνικούς, νοσηρούς, ανεπαρκείς και μονοδιάστατους.
Μας αποκαλύπτει σε όλο το πλάτος και το εύρος τους, δίχως καμιά διάθεση ωραιοποίησης, αλλά με πένα αιχμηρή, βουτηγμένη σε μια πραγματικότητα ωμή και βίαιη, που δεν διστάζει να «χτυπήσει» όταν και όπου πρέπει, τα συμπλέγματα και τις αδυναμίες τους, καθώς περπατούν με τον δικό τους βηματισμό στη ζωή, σ’ ένα περιβάλλον που τους καθιστά ουσιαστικά ξένους και βλέποντας τις ψευδαισθήσεις τους να καταρρέουν. Φυσικά -και αυτό είναι μέγα επίτευγμα- η πλοκή δεν έχει πρωτεύουσα σημασία. Δεν υπάρχουν σημαντικά γεγονότα, άξια λόγου. Ο Γουλφ συλλαμβάνει το φαινομενικά ασήμαντο, το οποίο όμως είναι ικανό να καθορίσει τις ζωές και τις πορείες των ηρώων του, και το βάζει στο κέντρο της πρόζας του.
Στο «Κυνηγοί στο χιόνι», το κυνήγι ελαφιών κι ένας αναίτιος, μοιραίος πυροβολισμός δίνουν την ευκαιρία στον συγγραφέα να σκιαγραφήσει με θαυμαστή ενάργεια πορτρέτα ανθρώπων που έχουν μάθει να ζουν κρύβοντας τον πραγματικό εαυτό τους, αλλά που τώρα καλούνται να ρίξουν τα φτιασίδια και να τον αποκαλύψουν.
Στο «Ένα επεισόδιο από τη ζωή του καθηγητή Μπρουκ» ο ακέραιος καθηγητής Μπρουκ θα βρεθεί εν μια νυκτί, σχεδόν δίχως τη δική του συμμετοχή, στην όχθη των όχι και τόσο ηθικά άμεμπτων. Στον «Ψεύτη», ένα «συναίσθημα φόβου» είναι αυτό που ενώνει τον μυθομανή Τζέιμς με τον πατέρα του.
Η ατμόσφαιρα στο «Η χαρά του πολεμιστή» φέρνει στο μυαλό τη νουβέλα «Ο κλέφτης του στρατοπέδου». Ο στρατιώτης Χούπερ λέει πως η καλύτερη εμπειρία που είχε ποτέ ήταν το Βιετνάμ, γιατί «όλα τότε ήταν απλά». Η θητεία του ίδιου του συγγραφέα στο Βιετνάμ, καθώς φαίνεται -και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει;-, τον στοιχειώνει.
Στο «Φρέσκο χιόνι» το περιπαικτικό ύφος και η ειρωνεία απογειώνονται. «Ο πατέρας μου, ετών σαράντα οκτώ, αναμαλλιασμένος, ευγενικός, απολύτως χρεοκοπημένος από άποψη υπόληψης, υπερπλήρης αυτοπεποίθησης» λέει ο γιος στην προσπάθειά του να περιγράψει τον πατέρα του. Στο «Σφαίρα στο κεφάλι», με μια έξυπνη αντιστροφή, γίνεται αναφορά σε όλα όσα δεν είδε ο «εξυπνάκιας» βιβλιοκριτικός κατά τα τελευταία δευτερόλεπτα της ζωής του.
Ο Γουλφ με γλώσσα στιβαρή, απαλλαγμένος από κάθε τι περιττό, καίριος και ακριβής, με κατανόηση και συμπόνια για τα ανθρώπινα, δίχως καμιά απόσταση από τους ήρωές του, αλλά με την ευθύτητα και την καθαρότητα που τον καθιστούν σχεδόν έναν απ’ αυτούς, «ζωγραφίζει» καταστάσεις και πρόσωπα με τον τρόπο που μόνο η μεγάλη λογοτεχνία το μπορεί.
Info: Tobias Wolff, «Η χαρά του πολεμιστή και άλλα διηγήματα»
Εκδ. Ίκαρος
Μετάφραση: Τάσος Αναστασίου, Γιάννης Παλαβός
192 σελ. Τιμή: 9,99 ευρώ
