Της Πόλυς Χατζημανωλάκη
Αν πεις για ένα παιδί ότι θα το «αξήνεις», μεταφέρεσαι σε μια πιο σωματική, φυτική ενδεχομένως, όψη της ανατροφής. Το τρέφω και μεγαλώνει σαν δεντράκι. Από το αυξάνω - «αξαίνω» στην ντοπιολαλιά που χρησιμοποιεί η Δήμητρα Λουκά στην πρώτη της συλλογή διηγημάτων "Κόμπο τον κόμπο". Ένας κόσμος αρχαϊκός, με αδρά χαρακτηριστικά, όπου η γλώσσα, σαν αόρατη μελάνη, γράφει ένα παράλληλο κείμενο, επεκτείνει τις σημασίες των λέξεων του συγγραφέα, επιχρωματίζει το σύμπαν με μια άλλη ανθρωπολογία. Άνθρωποι αλλιώτικοι και όμοιοι. Αισθήματα που εκφράζονται με απλότητα και αυτοσυγκράτηση. Ή δεν εκφράζονται και αλέθουν εσωτερικά. Ή οδηγούν σε εκρήξεις, σε βία, σε φονικά. Η δύναμη της γλώσσας, συνεκτικός ιστός του έργου (που υφαίνεται κόμπο τον κόμπο) γίνεται ο φορέας της θαυμαστής μυθοπλαστικής κατασκευής. Μικρές εξομολογητικές αφηγήσεις, εξιλέωση για τα πάθη της μικρής και της μεγάλης ιστορίας - όλον σχεδόν τον εικοστό αιώνα - στην Ήπειρο. Λιτότητα και αφηγηματική δεινότητα σπάνια για πρωτοεμφανιζόμενη συγγραφέα. Ισχυρή δυναμοποίηση.
Ανθολογώ σκέψεις στο περιθώριο των σελίδων:
α. Ο δρόμος της Καισάρειας, η Αμπελιά στην Ήπειρο, το Τασλίχ, η Μερσίνη, ουλές της ιστορίας στο σώμα της αφήγησης. Οι αποσιωπημένες άγνωστες πλευρές. Η σκληρή ιστορία της προσφυγιάς από το 1927, μια μάνα όμορφη που «χάνεται» στον δρόμο -για μια καλύτερη τύχη- και αποφασίζει μετά δέκα χρόνια να βρει τα παιδιά της. Αισθήματα δύσκολα να μιληθούν. Η αφήγηση απογειώνεται με τα σπαράγματα την τρυφερότητα της αλήθειας. Ο γιος που «δεν την έκανε για μάνα", η κόρη/ αφηγήτρια που κοιμάται μαζί της στο ίδιο κρεβάτι ακουμπώντας της το νυχτικό με τα δάχτυλα... Αυτοσυγκράτηση, ντροπή, συγκίνηση, αγάπη, παράπονο - ο βυθός των ακαταλήπτων πραγμάτων. Οι άνθρωποι που αλέθονται με τούτο και με το άλλο και όλα τα αντέχουν και μπορεί στο τέλος να ξεχνούν.
β. Το όνειρο της Ιφιγένειας στον Ευριπίδη. Τα ερείπια του πατρικού σπιτιού, ο νεκρός αδελφός / μια κολώνα με ξανθά μαλλιά και ανθρώπινη φωνή. Καθρεφτισμός συμβόλων με το δέντρο που ξερίζωσαν από την αυλή. Η χήρα του Τσάμη του '43 που αναζητά το νεκρό κορμί του άντρα της και δεν έχει ίσκιο πια για να ακουμπήσει.
γ. «Μέλι ήταν το άτιμο», για το σκαντζοχοιράκι που ο Εβραίος φίλος προσφέρει γιατί δεν μπορεί να το φάει, οι αδελφοποιτοί, που μετά τη φρίκη που πέρασαν μαζί και αν δεν ξαναβρεθούν ποτέ, πάντα «κρατούν μαζί από το ίδιο αίμα».
δ. Το «αίμα το λερωμένο που σπαράζει και δέρνεται -η ανεξιλέωτη φρίκη της αιμομιξίας, η καλοσύνη του σακάτη συζύγου- η εξημέρωση.
ε. Το βιβλίο θυμίζει το Γκιακ. Μιλά για το αίμα. Όχι μόνο το αίμα που καλεί για εκδίκηση. Στους τόπους αυτούς τα φονικά δεν λησμονιούνται και τα χέρια των ανθρώπων είναι οπλισμένα. Είναι το αίμα που πέφτει πάνω στα αθώα θύματα, η μοίρα, η κληρονομιά - από αυτό δεν ξεφεύγεις ποτέ.
στ. Συναξάρι ενός Ανδρέα Κορδοπάτη, βίος και πολιτεία του νεαρού φυγάδα, η επιστροφή από την Αμερική. το όνειρο της Αμέρσας και το Αλώνι του Χάρου, Παπαδιαμαντικές αρχέγονες αναφορές στο σημάδι στο χέρι του φονιά, στο μοιρολόγι της γρια Λούκαινας. Η νύφη με το δρεπάνι του Χάρου για προσκέφαλο - μα πώς εκφράζονται εδώ οι άνθρωποι!
ζ. Η κλειδαμπαρωμένη καρδιά του πατέρα και η μάνα που είχε μόνο αυτή το κλειδί της και άνοιγε.
η. Τα μαγικά ξόρκια που σε φέρνουν από τον κάτω κόσμο. Ένας Κωνσταντής σύζυγος που σμίγει την Αρετή του δέκα χρόνια πεθαμένος. «Ούτε μια νύχτα δεν την άφκε μοναχή της».
θ. Πηγαδούσες, Μαυροφορεμένες, ξωτικές νεράιδες του Αλλού που καιροφυλακτούν στα όρια. Αλισβερίσι νεκρών και ζώντων. Μαγικός ρεαλισμός - εγκατεστημένος στη γλώσσα.
Ο υπέροχος τρόπος της λογοτεχνίας, τα ξόρκια της, οι επικλήσεις να ζωντανέψει ένας άλλος κόσμος. Τόσο αληθινός που δεν φαίνονται πια οι ραφές της μυθοπλασίας, παρά μόνο η ξεχωριστή φωνή του κάθε αφηγητή. Ιστορεί μιαν αλήθεια πικρή και νόστιμη σαν μέλι, το νέκταρ όλων των προφορικών αφηγήσεων ενός τόπου. Μαγεία η τέχνη της γραφής. Επαξίως η Δήμητρα Λουκά κάνει την παρθενική της εμφάνιση στα γράμματα για να μείνει.
Κόμπο τον κόμπο
Δήμητρα Λουκά
Κίχλη, 2019
120 σελ.
Τιμή 11,00 ευρώ
