Της Ευγενίας Μπογιάνου
Ο βραβευμένος με Πούλιτσερ θεατρικός συγγραφέας, ο σπουδαίος διηγηματογράφος, σκηνοθέτης και ηθοποιός Σαμ Σέπαρντ, στο «Ο άλλος μέσα του», συνδυάζοντας αυτοβιογραφικά και μυθιστορηματικά στοιχεία, είναι θαρρείς και γίνεται ο ίδιος ένας από τους περιθωριακούς χαρακτήρες που «ύμνησε» και ανέδειξε με το σύνολο του έργου του. «Είναι αυτός, εν μέρει αυτός, καθόλου αυτός» όπως λέει η Πάττι Σμιθ, επιστήθια φίλη του για πάνω από σαράντα χρόνια, στον πρόλογο του βιβλίου. «Είναι μια ύπαρξη που προσπαθεί να ελευθερωθεί, να ερμηνεύσει τα πράγματα». Συναντάμε τον ηλικιωμένο αφηγητή -με το νεανικό του πρόσωπο να τον κοιτάζει μέσα από έναν φτηνό καθρέφτη, πλαισιωμένο από γυμνά λαμπάκια-, να προσπαθεί «να καταγράψει το διαρκώς μεταβαλλόμενο τοπίο του σώματός του». Ένας έρημος άντρας σ’ έναν έρημο τόπο. Ένας άντρας που αναπολεί την εγγύτητα που μάλλον δεν γεύτηκε ποτέ. Το παρελθόν και το παρόν συγχέονται, αλληλομπερδεύονται, ενώ το μέλλον φαντάζει αβέβαιο και απειλητικό. Οι μνήμες τον κατακλύζουν. Σπαράγματα μνήμης που έρχονται απρόσκλητα. Γυναικείες μορφές. Συγκεχυμένες. Πρόσωπα που μπαίνουν μέσα σε άλλα πρόσωπα και αντιπροσωπεύουν την έννοια της γυναίκας, του Άλλου, του οικείου, του διαφορετικού. Του άπιαστου. Όπως άπιαστος παραμένει πάντα ο άλλος, η πρόθεσή του, οι διαθέσεις του. Η μικρή κοπέλα, ερωμένη του πατέρα, που ξυπνά όμως τον πόθο και στον δεκατετράχρονο εαυτό του, που κάθεται στην ψάθινη πολυθρόνα με τη μαύρη τσάντα ακουμπισμένη δίπλα της και ένα ποτήρι κρύο τσάι πάνω στα γόνατά της, εύθραυστη, μοιραία, αινιγματική, η οποία τον στοιχειώνει με την ύπαρξή της, αλλά, ακόμη και τόσα χρονιά μετά, κυρίως τον στοιχειώνει με τον απρόσμενο αφανισμό της.
Ονειρικά τοπία μιας χαμένης πια Αμερικής εναλλάσσονται με εφιάλτες, με διαλογικές στιγμές που θα μπορούσαν να έχουν βγει από κάποιο θεατρικό του, με μια σπαρακτική πρωτοπρόσωπη φωνή που συνδιαλέγεται με τον χρόνο. Τον χρόνο που αφανίζει, που στη θέση του παλιού εαυτού, προσθέτει έναν νέο, όμοιο με τον προηγούμενο, βαθιά και ολοκληρωτικά διαφορετικό επίσης. Εγώ, ο άλλος. Αφήγηση θραυσματική, όπου τη θέση της ιστορίας κατέχουν μια σειρά από εμπειρίες που διηγούνται ή, καλύτερα, δίνουν στοιχεία για τη ζωή και, κυρίως, για την ψυχοσύνθεση του αφηγητή. Και πίσω από κάθε φράση, πίσω από οποιαδήποτε μνήμη, η βαριά κληρονομιά του πατέρα. «Βλέπω τον πατέρα μου σε όλα. Εμφανίζεται στα καλά καθούμενα. Σαν μινιατούρα μερικές φορές». Σ’ έναν κόσμο όπου η απουσία της μητέρας είναι απόλυτη και μόνο στην καταληκτική φράση του βιβλίου υπάρχει αναφορά, σαν χειρονομία τρυφερότητας, ο πατέρας αντιπροσωπεύει «μια σταθερή ζωή αβεβαιότητας». Μια σχέση αποπνικτική, ανελέητης ανταγωνιστικότητας. Ο πατέρας και η Αμερική των παιδικών του χρόνου. Όλα περιστρέφονται γύρω απ’ αυτόν τον πυρήνα. Ο πατέρας διαβάζει σιωπηλά Γκαρθία Λόρκα στα ισπανικά, σκαλίζει τις ουλές από οβίδα στον σβέρκο του, παίζει ένα δίσκο 78 στροφών του τρομπονίστα Γουίλμπουρ ντε Πάρις, ξανά και ξανά. Είναι η δεκαετία του '50. Ο Αϊζενχάουερ φτιάχνει τους αυτοκινητοδρόμους του. «Η Αμερική βρίσκεται σ’ έναν φανταχτερό καινούργιο δρόμο». Και ξαφνικά τα γηρατειά είναι εδώ. Στο ενοικιαζόμενο δωμάτιο κάτω από τους ανεμιστήρες, στο μοτέλ στον αυτοκινητόδρομο, στο άδειο σπίτι όπου το μόνο που ακούγεται είναι τα ουρλιαχτά των κογιότ και τα αλυχτίσματα των σκύλων.
Η θλιμμένη απελπισμένη πρόζα του Σέπαρντ ξεδιπλώνεται σαν ένας μακρύς και διαρκής αποχαιρετισμός. Σαν αποχωρισμός από όλα όσα υπήρξαν η ζωή του. Από όλα όσα την καθόρισαν. Και όπως λέει ο ίδιος: Συνήθως με πιάνει αδικαιολόγητη θλίψη όταν φτιάχνω βαλίτσες.
Σαμ Σέπαρντ, «Ο άλλος μέσα του»
Εκδ. Πατάκη
Μετάφραση: Χίλντα Παπαδημητρίου
242σελ. Τιμή: 13,30 ευρώ
