Με σημείο αναφοράς τη ροή αλλά και την υποκειμενικότητα του χρόνου όπως τον καταγράφουν οι δείκτες ενός μηχανικού ρολογιού -το οποίο περνά από γενιά σε γενιά- τα «17 Ρουμπίνια» της Μαλβίνας Ιωσηφίδου είναι μια «ανάστροφη» αναδρομή απ’ την υπαρξιακή αγωνία της ενήλικης ζωής στην «αχρονικότητα» της παιδικής ηλικίας. Τρία πρόσωπα της ίδιας οικογένειας ριζωμένης κάπου στην ελληνική ύπαιθρο, παππούς, πατέρας, κόρη, εξιστορούν σε πρώτο πρόσωπο γεγονότα από το προσωπικό ταξίδι της ζωής καλύπτοντας μια χρονική περίοδο από τις αρχές του 20ού αιώνα, τον Μεγάλο Πόλεμο και τον Εθνικό Διχασμό, ως τα τέλη της δεκαετίας του ’60, λίγο πριν από την επτάχρονη δικτατορία.
Με γλαφυρότητα, νοηματική πυκνότητα και εντυπωσιακή οικονομία λόγου, η συγγραφέας συνθέτει ένα μωσαϊκό ιστορικών γεγονότων, κοινωνικών και πολιτικών συνθηκών. Αναπλάθει με εκφραστική λιτότητα και ποιητικό ρεαλισμό δραματικά ατομικά και συλλογικά βιώματα μιας «περασμένης» αλλά όχι τόσο μακρινής Ελλάδας. Κι αυτή η Ελλάδα δεν είναι ούτε της νοσταλγίας ούτε της «χαμένης αθωότητας», που δεν υπήρξε άλλωστε ποτέ και για καμία εποχή ή ιστορική περίοδο. Είναι της φτώχειας, του επίπονου μόχθου, του λιγοστού φαγητού, του φιλότιμου, της καρτερίας, της αγριότητας, της στυγνής εκμετάλλευσης. Πρώτη ύλη για τις μικρές, «ατομικές» τραγωδίες, πρώτη ύλη όμως και για την αποθέωση της ανθρωπιάς, της βούλησης, του πείσματος για ζωή και δημιουργία.
Αβίαστα και ανεπιτήδευτα οι εξιστορήσεις των τριών προσώπων κατορθώνουν να μετουσιώσουν στον αναγνώστη την εμπειρία ενός κοινού τόπου, μιας κοινής μαρτυρίας, μιας συνάντησης και συμπόρευσης στον χάρτη παράλληλων βιωμάτων και συναισθημάτων. Η ανέχεια της υπαίθρου, η σκληρή ζωή των εργατών γης στην επαρχία του μεσοπολέμου, η μάστιγα της ελονοσίας, οι τοκογλύφοι των χωριών, η κουλτούρα της καπνοκαλλιέργειας, η στέρηση, ο αγώνας του βιοπορισμού, η βίαιη ενηλικίωση, η Κατοχή κι ο Εμφύλιος, ταγματασφαλίτες και δωσίλογοι, «εκτοπισμοί και αδέσποτες σφαίρες», αναβιώνουν με λιτό λυρισμό μέσα απ’ τις αφηγήσεις των τριών «ηρώων». Όπως βέβαια και η μεταπολεμική Ελλάδα της συμφιλίωσης -έστω κι αν αυτή είναι προϊόν υπόγειας συνδιαλλαγής- της λαϊκής απλότητας, του σομιέ και του σελτέ, του ραδιοφώνου και της Κυριακής, του πρώτου κύματος ευμάρειας της δεκαετίας του ΄60, η Ελλάδα των μύθων και των θρύλων.
Τηρουμένων των αναλογιών, η νουβέλα της Μαλβίνας Ιωσηφίδου είναι μια «ιστορική πατριδογνωσία». Μας διδάσκει ανατρέχοντας στο παρελθόν. Αλλά και μας γυρίζει πίσω, στην αφετηρία. Μας «ξαποστέλνει», όπως λέει ο Χένρι Μίλερ, «σ’ έναν άχρονο ξενιστή, όπου η διαδικασία του μεγαλώματος μένει σε αναστολή». «Σ’ έναν χαρωπό λαβύρινθο, που όσο πιο βαθιά χανόμαστε, τόσο πιο πολύ προσανατολισμένοι είμαστε». Έτσι, στην πραγματικότητα αυτή η ιδιότυπη «ιστορική πατριδογνωσία» γίνεται μια αυθεντική πατριδογνωσία του συναισθήματος. Περιεκτική και λιτή, επαρκής και πλήρης.
Ν. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ
